Şizofreni ciddi ancak bir şekilde pek yaygın olmayan bir zihinsel rahatsızlık ve ABD’deki bireylerin %0.25 ila %0.64’ünü etkiliyor (NIMH, 2018). Şizofrenisi olan bir birey tedavi almadığı zaman gerçeklikten koptuğu zamanlar deneyimleyecektir ve genelde halüsinasyon ve sanrıların kombinasyonuna sahip olacaktır.

Amerikan Psikiyatri Derneği’ne göre (2013), bu bozukluk aşağıdaki belirtilerin en az iki tanesi ile tanımlanıyor ve bir bireyde en az bir ay ortaya çıkmalılar:

• Sanrılar
• Halüsinasyonlar
• Organize olmayan konuşma
• Organize olmayan veya katatonik davranışlar
• Üç negatif belirti seti

Bazen teşhis yukarıdaki belirtilerin sadece bir tanesine dayanarak da konulabilir. Bu bir zihin sağlığı uzmanı kişinin sanrılarının çok fazla veya halüsinasyonlarının kişinin davranış ve düşüncelerine daima yorum yapan bir hayali yorumcudan oluşması halinde veya iki ila ikiden fazla sesin birbiriyle konuşması halinde de şizofreni tanısı koyabilir.

Pozitif Belirtiler

• Sanrılar
• Halüsinasyonlar
• Organize olmayan düşünme
• Gerginlik

Negatif Belirtiler

• Kişinin duyguları ifadesi açık şekilde azalmış, göz kontağı kurmaz ve beden dili azalmıştır
• Konuşma fakirliği, kısa, boş cevaplar
• Hedefe dayalı aktiviteleri sürdürmekte ve başlatmakta zorlanma

Yukarıdaki belirtilerin en az bir ay boyunca varlık göstermeleri gerekse de, en az altı ay boyunca devam eden rahatsızlıkların olması da gerekli. Bu altı aylık süreçte, bozukluğun belirtilerin orta düzeyde varolabilir. Örneğin sadece garip inançlar ve sıradışı algı deneyimleri olabilir. Bu altı aylık süreçte yukarıdaki belirti kriterlerinden en az iki tanesi mevcut olmalı veya negatif belirtilerden en az bir kriter hafif formda olsa bile mevcut olmalı.

Ergenlikten önce şizofreni başlangıcı hayli nadir. İlk psikotik nöbet için başlangıç yılı genelde erkekler için 20’lerin başı ve ortası, kadınlar için 20’lerin sonu. Aktif belirtiler genelde kişi 20’lerine gelene kadar ortaya çıkmasalar da, bazen psikotik nöbetten önce bazı ilk belirtiler ortaya çıkarlar ve halüsinasyonlar ile sanrıların hafif formudurlar. Örneğin kişi sıradışı ve garip inanç çeşitlerine sahip olabilir ancak bunlar sanrı olmayabilirler. Sıradışı algı deneyimleri yaşayabilirler, konuşmaları anlaşılabilir ancak garip olabilir ve davranışları sıradışı ancak çok bozuk olmayabilir.

Şizofrenisi olan bireyler yaşamın çeşitli alanlarında büyük rahatsızlıklar ve eksiklikler gösterirler. İş, kişilerarası ilişkiler veya kişisel bakım gibi alanlarda fonksiyon göstermekte belirtilerden çok önce bile zorluklar olabilir ve bunlar teşhise yardımcı olurlar.

Psikotik özelliklere sahip şizoaffektif bozukluk ve duygudurum bozukluğu belirtilerin alternatif açıklaması olarak düşünülmeli ve ilk olarak değerlendirilmeli. Bu bozukluk aynı zamanda madde veya genel ilaç kullanımından kaynaklı da olmamalı.

Eğer otizm bozukluğu veya başka bir gelişim bozukluğu mevcutsa, şizofreni teşhisi sadece mevcut sanrı ve halüsinasyonlar en az bir ay mevcutlarsa konulabilir (tedavi edildiyse konulmayabilir).

Şizofreninin genel nüfusun %0.3 ve %0.7’sinde görüldüğü düşünülüyor ancak bu değerler ırka göre, ülkelere göre ve göçmenlerin kökenleri ile çocuklarına göre değişim gösterebiliyor. Cinsiyette de örneklem ve nüfuslara göre değişimler var.

Düşmanlık ve agresif ruh hali de şizofreni ile bağlantılı olabilir ancak spontan ve rastgele saldırı yaygın değil. Agresiflik özellikle genç erkeklerde veya geçmişte şiddet olaylarına karışmış olanlarda, madde kullanımlarında ve refleksif davranışlarda görülebilir.

Şizofrenisi olan insanların büyük kısmının agresif olmadığı ve genelde şiddetin uygulayıcısı değil mağduru oldukları unutulmamalı. Şizofrenizi olan bir insandan korkmak ayrımcı ve önyargılı bir davranış.

Şizofreni Türleri

DSM-IV adlı eski kriterlere göre şizofreni farklı tiplere bölünüyor. Ancak bu spesifikasyonlar güncel DSM-5 içerisinde yoklar. Yine de bilgi ve tarihi sebeplerden dolayı belirtmek gerek.

DSM-IV’e göre şizofreni türleri şöyle:

Paranoyak şizofreni: kişi aşırı şüpheci, zulme uğramış, tantanalıdır veya bu duyguların bir kombinasyonunu deneyimler.

Disorganize şizofreni: kişi tutarsızdır ancak sanrıları olmayabilir.

Katatonik şizofreni: kişi içine çekilmiştir, sessizdir, negatiftir ve genelde çok garip duruşlar sergiler.

Kalıntı şizofreni: kişi artık sanrı ve halüsinasyon görmüyordur ancak bir motivasyonu veya yaşama ilgisi yoktur. Bu belirtiler yıkıcı olabilirler.

Koronavirüs ( Covid-19), sizde travma oluşturduysa ve sürekli olarak bu konu ile ilgili yoğun ve süreğen kaygı hissediyorsanız ve  neler yapacağınızı, nasıl baş edeceğinizi bilmiyorsanız bunu birlikte çalışabiliriz. Online terapi almak isterseniz bana bu numaralardan ulaşabilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Diana Güler
Telefon: 0216 266 24 48 & 0533 086 30 22
Mail: info@dianaguler.com
İnstagram: dianagulerr