Menisküs yırtılması ve diğer menisküs problemleri belirtiler ve şiddet bakımından değişkenlik gösteren yaygın spor ve fitness yaralanmaları arasında ve sebep oldukları ağrı miktarı da değişebiliyor. Peki sporcular neden menisküs yırtılmalarına sebep olan yaralanmalara daha açıklar? Çünkü bazı egzersiz türleri diz eklemlerine ciddi bir yük bindiriyorlar ve bunlar tüm bedendeki en büyük ve karmaşık eklemler arasındalar. Diz her gün ciddi bir ağırlığı taşımak zorunda, özellikle de zıplarken, yere inerken, koşarken ve yüksek ağırlıklar kaldırırken.

Menisküs yırtılması özellikle artrit sahibi olan insanlarda ve yaşlı sporcularda yaygın, çünkü dizlerdeki menisküs yaşla birlikte zayıflıyor. Doku dejenerasyonundan dolayı kıkırdak doku zamanla inceliyor ve onu yırtılmalara müsait hale getiriyor.

Tıbbi bir menisküs yırtılması kendi kendine iyileşebilir mi? Yanal menisküs yırtılması nedir? Yırtılan menisküs tedavisi pek çok faktöre bağlıdır: yırtığın boyutu, yaralanmanın konumu, yırtık menisküs belirtilerinin ciddiyeti, hastanın yaşı ve aktivite düzeyi.

Yırtık menisküsün iyileşme zamanı bir kaç ayı bulabilir ancak fizik terapi, spor, esneme ve diğer doğal tedavi yaklaşımları uygulanırsa sonuç genelde iyi olur.

Menisküs Yırtılması Nedir?

Menisküs yırtılması yaygın karşılaşılan bir rahatsızlık ve dizin genelde agresif şekilde döndürülmesinden kaynaklanır, bu da dizdeki belli dokuların yırtılmasına sebep olur. Dizdeki en sık karşılaşılan kıkırdak yaralanmaları arasında ve özellikle travmalarda ve spor yaralanmalarında yaygın.

Bir menteşe eklemi olan diz yapısı, sadece tek bir yöne hareketi destekler. İki kıkırdak doku tibia ve femur kemikleri arasında bulunur ve buna menisci denilir. Diz yapısını oluşturan iki temel menisci mevcut ve bunlar orta ve yanal menisküs. Bunlar normalde dizin hareketiyle birlikte hareket ederler. Kısmen esnemiş durumdayken dize fazla miktarda yük ve basınç gelirse yaralanma ortaya çıkar. Bu menisküsün tibia ve femur kemiklerinin arasına sıkışmasına sebep olur ve sonucunda kıkırdak parçalanır veya yırtılır.

Menisküs Yırtılması Belirtileri

En yaygın belirtiler şöyle:

• Diz ağrısı
• Diz hareketlerinde zorlanma ve yürümekte zorlanma (diz kilitlenmesinden dolayı)
• Diz çevresinde şişkinlik ve hassasiyet
• Diz ve bacaklarda kısıtlı hareket kabiliyeti

Yırtık menisküsün en büyük belirtileri arasında dizdeki lokal ağrılar bulunuyor ve bunlar genelde yırtığın olduğu bölgede olurlar. Bazen yaralanma sırasında bir anda bir ses gelir, bazen de belirtiler ve ağrılar yavaş yavaş ortaya çıkarlar. Buna ek olarak, menisküsün bir parçasının kopması ve ekleme sıkışması durumunda da diz kilitlenmesi ve ağrılar ortaya çıkabilirler.

Yırtık menisküs ile yürünebilir mi? Diz yukarı ve aşağı, biraz da dönme kabiliyetine sahiptir. Ancak diz kilitlendiği zaman yürümek çok zor hale gelir ve hareket aralığı azalır. Diz kilitlenmesinde diz ya tamamen bükülemez, ya da düzleştirilemez çünkü araya bir şey sıkışmıştır.

Bir iki günün ardından diz eklem çevresindeki sıvı birikiminden dolayı şişebilir. Diz daha sonra sertleşmiş hissettirebilir ama belirtiler yatışır ve ağrı daha yumuşak hale gelir. Bunun sebebi kıkırdaklardaki sinirlerin yoksunluğu. 4-6 hafta içerisinde ağrı ve şişkinlik azalarak günlük aktiviteleri daha kolay hale getirebilir. Ancak spor faaliyetleri tekrar başladığı zaman maalesef ağrı ve şişkinlikler geri dönerler.

Menisküs Yırtığı Sebepleri

Menisküs yırtığı, dizde birden oluşabilecek veya dokunun zamanla dejenerasyona uğramasıyla ortaya çıkan bir yaralanma veya travmadan kaynaklanabilir. Genelde bacağın yanal kısmı ortaya doğru itilir ve yırtığa sebep olur. Bu hem ağrılı olur hem de dizin hareketlerini kısıtlar.

• Menisküs yırtıkları dizdeki ani yön değişimi ve bükülmelerden kaynaklanabilir. Sıklıkla diğer yırtık ve yaralanmalarla birlikte oluşur.
• Genelde, bacağın doğal olmayan şekilde bükülmesi ve dönmesi menisküs kıkırdağının kısmen veya tamamen yırtılmasına sebep olur. Bükülme yaralanmaları dizin dönüp ayağın sabit kaldığı pozisyonlarda olur. Futbol, snowboard veya basketbol gibi aksiyon sporlarında dizin ön kısmı bu tip yaralanmalara uğrar.
• Ek olarak, dizin aşırı bükülmesi veya aşırı dönmesi de menisküs yırtığına sebep olur.
• Dönme, bükme ve hızlı tekme gibi hareketler yanal menisküs yırtıkları ile ilişkilendirilirler.
• Arabadan inmek ve arabaya binmek, çok hızlı ayağa kalkmak veya düşmek, sendelemek gibi günlük aktiviteler bile yatkın olan birisinde menisküs parçalanmasına sebep olabilir.

Menisküs Yırtığı Teşhisi

Doktorlar menisküs yırtığını teşhis etmek için fizik muayene yaparlar. Şişme, hassasiyet, dizin eklem çizgisi, hareket kaybı ve özel kıvrılma manevralarında ağrılar gibi işaretler menisküs yırtığını gösterirler.

MRI gibi testlerin kullanımı da doktora yırtığın konumu ve şiddeti hakkında fikir verir ve tedavinin belirlenmesine yardımcı olur.

Yırtılan Menisküs İçin 5 Doğal Tedavi

RICE Protokolü ile Şişkinliğin Yönetimi

RICE protokolü, dinlenme, buz, kompres ve kaldırma olarak bilinen hareketlerin ingilizce isimlerinin baş harflerinden oluşmuştur. Eğer menisküs veya başka bir diz yaralanması oluştuysa, öncelikli hedef hemen dinlenmek ve iyileşmek olmalıdır.

Bunun için ilgili bacak kalp hizasının üzerine çıkarılarak şişkinlik azaltılır ve buz ile ağrılar azaltılır. Buz poşetleri günde bir kaç defa 20 dakika kadar uygulanırlar.

Doktor ayrıca elastik bir bant giymenizi de önerebilir, böylece ağırlığın, şişkinliğin ve hareketlerin dizde yarattıkları etki azaltılır.

Fizik Terapi

Menisküsü onarmak için ameliyat yapılmadan önce, fizik terapi ilk adım olarak uygulanmalıdır. Fizik terapi 4-6 hafta sürer (bazen daha uzun) ve dizi destekleyen kasların güçlendirilip esnetilmesini sağlar. Böylece işlev ve hareket aralığı yavaşça artar.

Menisküs yırtılması egzersizleri ve esneme hareketlerini doğru şekilde yapmayı öğrenmek için bir fizik terapist ile çalışmak gerekir. Dizin doğru iyileşmesi ve kronik ağrılardan kaçınmak için belli egzersizleri tamamlamak önemli.

Yırtık menisküs için ilk olarak nazik esneme hareketleri önemli, ardından da hamstring ve quadriceps kaslarını güçlendirerek dizin desteği arttırılır ve kas dengesizlikleri önlenir. Dengesizlikler vücut onları gidermeye çalışırken dize yük bindirirler. Zamanla ve tekrar eden hareketler sonucunda eklemler yerlerinden çıkar ve hizaları bozulur. Ancak çalışmalar bacak kaslarını güçlendirmenin ağırlığı eşit dağıtmaya yardımcı olduğunu ve daha fazla denge sağladığını, böylece ağrıyı engellediğini gösteriyorlar.

İyileşme sürecinde yırtık menisküsü olan kişinin dönmekten, bükmekten ve çömelmekten kaçınması önerilir çünkü bunlar belirtileri arttırırlar. İlk hedef hareket aralığını arttırmak ve kasları güçlendirerek dizin dengesini sağlamak olmalı. İlk önce diz düz durumdayken quadriceps egzersizleri ile onları güçlendirmeli.

Menisküs Yırtığı Egzersizleri

Aşağıdaki bazı egzersizler iyileşmeyi hızlandırmak için yapılabilecek en iyi menisküs yırtığı egzersizleridirler.

• Bükme ve Uzatma Egzersizleri – Ayakta veya oturarak yapılabilir, dizinizi ağrı ve hareket aralığı izin verdiği kadar bükün ve düzleştirin. 10-20 replik 3 set yapın.

• Düz Bacak Kaldırma – Sırtüstü yatın ve bir dizi yerde ve düz tutarken diğerini yukarı kaldırın. Düz bacaktaki kasları kasın ama düz tutun, ardından bacağı yerden 180 santimetre kadar kaldırın. Bir kaç saniye tutarken kasmaya devam edin ve yavaşça indirin. 10 defa tekrar edin.

• Topuk Kaydırma – Sırtüstü yatın ve topuğunuz yerde kayarken dizinizi yukarı doğru bükün. Topuk mümkün olduğunca kalçalardan kayarak uzaklaşmalı, her bacakta 10-20 defa tekrar edilmeli.

• Baldır Kaldırma – Ayaklar omuz genişliğinde ayakta durun ve gerekirse denge için duvarı tutun. Topuklarınızı yerden mümkün olduğunca kaldırın ve yavaşça aşağı inin. 15-20 tekrarlı 2-3 set yapabilirsiniz.

• Kalça Kaldırma – Hasar görmemiş olan bacağınızın üzerinde durun ve yaralı bacağınızı vücudunuzdan yana doğru olabildiğince uzaklaştırın.

Duruş Düzeltme ve Yumuşak Doku Terapileri

Fizyoterapi genelde duruş analizi ile başlar ve ardından duruş düzeltme tedavisine geçirilir. Bir kaç farklı yumuşak doku terapisi ise iyileşme sırasında esnekliği arttırır ve ağrıları azaltır. Bunlar arasında kas masajı, esneme, derin doku masajı ve hareketlendirme var.

Pek çok hasta bir derin doku masörü veya kiroprakti uzmanını ziyaret ederek fayda görebiliyor. Duruş uzmanları sadece işlev kaybı ve ağrılara karşı çalışmıyorlar, aynı zamanda diz ağrılarına sebep olan duruş garipliklerini ortaya çıkarabiliyorlar. Bunlar arasında zayıf kaslar, yürüyüş şekli, kalçalar, zayıf karın kasları veya iliotibial bant sendromu bulunuyor.

Lazer terapisi de güvenli, etkili ve müdahaleci olmayan, ağrısız bri teknik olarak kullanılabilir. Ağrıları azaltabilir, diz eklemi çevresindeki kasları güçlendirebilir ve hareket aralığını arttırabilir.

Anti İnflamatuvar Beslenme ve Takviyeler

Sağlıklı bir beslenme ve belli takviyeler sayesinde bedenin iyileşme kabiliyetini arttırabilir ve inflamasyonları azaltabilirsiniz. Besin ağırlıklı, anti-inflamatuvar gıdalar şöyle:

• Özellikle yeşil yapraklı sebzeler, turpgiller, orman meyveleri ve deniz sebzeleri gibi sebze ve meyve çeşitleri.
• Balık, yumurta ve organik et gibi kaliteli proteinler.
• Kuruyemiş ve çekirdekler.
• Hindistan cevizi yağı, zeytinyağı ve avokado gibi sağlıklı yağlar.
• Bol bol su, kemik suyu ve yeşil çay.
• Zerdeçal, zencefil, orman meyvesi ekstraktları ve omega-3 yağ asitleri gibi yaşlandıkça bağ dokuların sağlığını korumaya yardımcı olacak takviyeler.

Kolajen tüketimini arttırmak doku tamirine yardımcı olabilir ve yaşlanma karşıtı etkilere sahiptir. Her menisküsün dokusunda %70 oranında tip-1 kolajen bulunur ve bunlar bağ dokuları oluşturarak, yaraları tamir ederek ve eklemleri güçlü tutarak fayda sağlarlar.

Kemik suyu içmek kolajen tüketimi için iyi bir yöntem ve ayrıca glukosamin, chondroitin ve hyaluronik asit gibi bağ doku ve eklem sağlığını destekleyen diğer gıdaları da almanızı sağlar.

Menisküs Yırtıklarına Dair Uyarılar

Eğer menisküs yırtılması yaşarsanız, daima problemi kendiniz çözmek yerine önce doktora gidin. Önce biraz iyileşme sonra da güç kazanmayı hedefleyin.

İlk olarak gelişmiş egzersizlere geçmeden önce basit esneme ve egzersizleri yapın. Çok ağrı yapan egzersizleri asla yapmayın çünkü bunlar iyileşmeyi geciktirirler.