Otizm, çocuğunuzun genlerine işlenmiş ve sonsuza kadar olduğu gibi kalması gereken bir engelli programı değil. Farklı şekilde dikkat göstererek ve çevreyi dikkate alarak, problemleri oluşturan tetikleyicilerin farkına varabilirsiniz. Duyusal düzenlemeler çocuğunuzun tekrar odaklanmasına yardımcı olabilir.

Çocuğunuzun İhtiyaçlarının Farkına Varmak

Otizmli bireylerin başkalarının farklı kişi olduklarını anlayamadıkları ve onlardan farklı ihtiyaçlara sahip olabileceklerini tespit edemediklerine dair pek çok araştırma mevcut. Bu doğru olabilir ancak öğretmenler, ebeveynler ve uzmanlar da çocuğun duyu ve algılamasına dair gerekli anlayışa sahip değiller.

Neden kıpraşan bir lambanın yıldırım gibi hissettirdiğini, veya çalan kapı zilinin neden bin kilise çanı etkisi yaptığını anlamıyorsunuz. Çocuğun neden sandalyesinden düşmemek için ayaklarını yere vurmak isteyeceğini veya sınıfta koştuğunu anlamıyorsunuz. Yumuşaklığından dolayı yoğurdun neden çocuğunuzun ağzında binlerce çakıl taşı varmış gibi etki ettiğini bilmiyorsunuz.

Çocuğunuz sizin ihtiyaçlarınızı anlamakta zorluk çekerken siz de onunkileri anlamıyorsunuz. Gününüzün kötü geçtiğini anlamayabilir ve bu nedenle sizden daha az talepte bulunmaz. Sonsuza kadar konuşabilir çünkü sizin sıkılma belirtilerinizi anlamaz.

Gizli Anlamları Araştırın

Çocuğunuzun davranışlarının pek çoğu mantıklı gelmez ve bir amaca hizmet ediyor gibi görünmez. Fakat çocuk bunları sizi ağlatmak veya kızdırmak için yapmaz. Çılgınca davranışlarının bir şey ifade ettiğini bir dakikalığına düşünün. Çocuğunuz size onun için önemli olan şeylere dair kodlanmış mesajlar veriyor ve sizin göreviniz bu kodu kırarak mesajları okumak.

Bu eylemlere farklı şekilde bakarak daha önce görmediğiniz ipuçlarını görebilirsiniz ve çocuğunuza yardım etmenin daha etkili yollarını bulabilirsiniz. Bu yaklaşımı seçmek aynı zamanda bu garip davranışlara daha dikkatli tepki vermenizi sağlar ve sizi kızdıran şeyleri ödüllendirerek onun bu davranışını yanlışlıkla pekiştirmenizi de önler.

İlk yapılması gereken şey bu patlamaları bir antropologun yeni keşfedilen bir yerli kabileyi kaydetmesi gibi kaydetmek.

Yargılarınızı bir kenara bırakın. Bu olaylar en çok ne zaman oluyor? İlk olarak hep aynı şey mi oluyor? Belki okul kafesindeki pizza gününde daha fazla tepki veriyor veya hava karardığı için ışıkları açtığınızda daha fazla tepki veriyor? Belki de sadece mutfaktaki floresan ışığı açtığınız zaman tepki veriyor. Pek çok davranış bir olayla tetiklenir. Sizin bir pastanenin önünden geçerken acıkmanız gibi, çocuğun yaşamında da farklı davranışları başlatan tetikleyici şeyler vardır. Bir günlük veya kayıt tutarak çocuğun bu zorlu davranışlarını neyin tetiklediğini fark edebilirsiniz.

Davranışlara doğrudan kötü olarak içerikten bağımsız olarak bakarsanız, çocuğunuzla bağınız kopar.

Dış Çevre

Çocuğun çevresinin bir kısmı değişebilir, bir kısmı değişemez. Problem bazen iyi amaçlı bir eylem de olabilir. Örneğin çocuğun öğretmeninin onun sessiz kalması için şeker vermesi gibi. Bu sesli olduğu için bir ödül aldığı şeklinde yorumlanabilir.

Bazen problemin ne olduğunu bulmak onun hakkında bir şey yapmanızı kolaylaştırabilir. Buzdolabınız bir ses yapıyor olabilir ve bu sesin duymaya hassas çocuğunuzun dikkatini dağıttığını fark ederseniz ödevlerini yapması için ona sessiz bir nokta bulabilirsiniz.

Bazen çocuğunuzun yapması gereken şey ile yaptığı şey arasında eşleşme olmadığını göreceksiniz.

Duyusal Uyaranlar

Çocuğunuz çok fazla duyusal uyaran alırsa kötü davranabilir. Öğrenme enerjisi çok yüksek olan bir çocuk, her gün bir kaç saat ağlayan bir sınıf arkadaşına sahip olabilir. Ağlamanın sesi ve duygusal yükü bu çocuğun sabrını zorlar ve konsantrasyon ile öğrenmesini bozar. Anne bunu fark ederse onu daha az rahatsız edici bir sınıfa alabilir.

Sosyal Tetikleyiciler

Çocuğunuz arkadaşı olmadığını fark ettiği zaman bu süreç onun için zorlu olabilir. Öğretmeni veya sınıf arkadaşları ile konuşmak bir fark yaratabilir. Çocuğunuzun problemlerinin ne olduğunu söyleyin ve yardım isteyin. Evet, çocuklar diğerlerine karşı zalim olabilirler ancak bazen açık ve kabullenici de olurlar. Onların iyi doğalarını hedefleyin. Çocuğunuzun yanında nasıl davranacaklarını bileceklerini varsaymayın ve onlara nasıl destekleyici olacaklarını öğretin.

İletişim Problemleri

Çocuğunuz iletişim kuramadığı için çileden çıkıyor olabilir. Bunun sebebi boğazını acıtan bir reflü de olabilir, kara tahtada cevaplamak istediği bir soru da olabilir. Resimler, işaret dili ve klavye gibi konuşma alternatiflerini kullanmak da faydalı olabilir. Bu noktada deneme yanılma gerekir ve iyi bir öğretmen fark yaratabilir.

İlgileri

Çocuğunuz öğretmen veya meteryaller ilgisini çekmediği için katılmıyor olabilir. Eğer çocuğunuzun anaokulu sınıfı bir seneyi dinozorlar hakkında konuşarak geçirirken o makinelere takıntılı ise, belki de öğretmen konuyu biraz o yöne doğru çekebilir.

İç Çevre

Davranış problemlerini tetikleyen iç çevre koşullarına bakabileceğiniz bazı noktalar şöyle:

• Ağrı kaynakları: Diş, reflü, mide, kırık kemik, kesikler, enfeksiyonlar, apseler, sıyrıklar ve yaralar gibi tüm ağrı kaynaklarına bakın. Lokalize görünen herhangi bir davranış ağrıya işaret edebilir. Eğer daima bir topun üzerine kıvrılmayı seviyorsa veya midesini koltuğun kenarına dayıyorsa, midesi ağrıyor olabilir.
• Nöbetler: Bazı davranışlar, özellikle de garip, sebepsiz ve nerden geldiği belli olmayanlar, nöbetlerden dolayı olabilirler. Eğer bundan endişe ediyorsanız gözlemlediğiniz şeylere dair dikkatli bir kayıt tutun ve öğretmeni ile terapistinin de benzer gözlemleri olup olmadığını konuşarak doktorunuza aktarın.
• Gıda alerjileri ve hassasiyetleri: Çocuğunuzu rahatsız ediyor olabilecek gıda alerjilerine ve hassasiyetlerine göz atın. Bir gıdayı yedikten sonra gelen ishal, kızarmış kulak ve yanaklar alerjiye işaret edebilirler. Pek çok insan çocuklarına belli gıdaları vermeyi bıraktıkları zaman belli davranışları tekrar etmeyi bıraktığını belirtiyor.
• Yorgunluk, açlık ve susuzluk: Herkeste olduğu gibi, açlık, yorgunluk ve susuzluk çocuğu zorlayabilir. Kötü uyku veya hastalıklar da beklenmeyen davranışları açıklayabilir. Kronik hastalıklar ve düşük miktarda enfeksiyon da onu sinirli yapabilir. Eğer günün belli saatlerinde garipleşiyorsa, ona bir parça meyve vererek fark yaratıp yaratmadığına bakın.
• Duygular: Üzüntü, kzıgınlık, korku ve anksiyete davranışlara etki edebilir. Boşanma sürecindeki anne babalar, sağlık krizleri, iş değişimleri veya taşınan ebeveynler bunun çocuğu etkilemediğini düşünürler. Ancak bir konuda stresliyseniz muhtemelen çocuğunuz da stresli olacaktır, özellikle de bu konuda bir şey yapamıyorsa veya endişelerini aktaramıyorsa.
• Koordinasyon problemleri: Bunlar stres ve davranış sorunlarına sebep olabilirler. Eğer çocuğunuz bir spor dersine gidiyorsa ve soyunma odasında yeterli vakti yoksa, bu onda stres yaratabilir.

Dengeleme, Regülasyon ve Duyusal Düzenlemeler

Çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını belirledikten sonra duyusal ve duygusal düzenlemeleri düşünmenin vakti geliyor. Çocuğunuzun duyusal deneyimleri muhtemelen sizinkilerden bir hayli farklı. Bazı duyularından gelen bilgiler nedeniyle hızlıca eziliyor. Örneğin yüksek sesler yüzünden sinirleniyor veya yeterince uyaran almıyor.

Okulda beş duyumuz olduğu öğretilir: tat, koku, ses, görme ve dokunma. Çocuğunuzu anlamak için iki duyuyu daha anlamak önemli: vestibüler duyu, yani denge, ve profriyosepsiyon, yani mekandaki varlığı algılama duyusu. Otizmli olan pek çok insanda bu duyulardan gelen bilgiler çok fazla, çok az, bozuk oluyorlar ve bu da ağrı, ilgisizlik ve kötü hisler ile sonuçlanıyor.

Bu karışıklığın üstesinden gelmek için çocuğunuzun duyularını dengelemesi gerekiyor. Bunun için çocuğun gün içinde duyu ihtiyaçlarını karşılayabileceği aralar verilmeli.

Çocuğunuzun Ne Tür Duyu Bütünlemeye İhtiyacı Var?

Çocuğunuzu gözlemleyin ve tekrarlayan davranışlarda bulunduğu zaman ne yaptığını belirleyin. Bu size tekrar düzenlemeniz gereken duyusal aktivitelere dair fikir verebilir. Çocuğun ihtiyaçları ve güçlü yanlarına göre duyu bütünlemede şunlar olabilir:

• dönme
• sallanma
• duvara karşı şınav çekme
• dokulu bir şeye dokunma
• ağır bir yorganın altında durma
• müzik dinleme
• bir şeyler emme
• sert bir şeyler çiğneme
• sessiz bir ortamda durma
• yardımcı teknolojiler kullanma

Spor da sinir ssitemini yatıştırmanın ve fiziksel kişisel kontrolü elde etmenin bir yolu. Gelişmiş yetenek ve sosyal etkileşimler gerektiren takım sporları genelde uygun değiller ve bunlar yerine çocuğun yaşına, yeteneklerine ve korkularına göre havuza veya spor salonuna götürebilir, top oynayabilir, birlikte yürüyebilri ve koşabilir, böylece stresi azaltabilir ve duyusal ihtiyaçlarını besleyebilirsiniz.

Bir çalışmaya göre profriyosepsiyon duyusundan gelen bilgiler iki saat kadar kalıyorlar ve bu nedenle çocuğun duyu bütünleme için iki saatte bir ihtiyacı olabilir. Bazı çocukların daha sık dengeye gelmeleri gerekir. Elbette her çocuk farklı ve ihtiyaçları da günlük olarak değişiyor.

Terapinin bir hedefi, çocuğun dengeye gelmesi, duyu bütünlemesi yapması gereken zamana dair farkındalık kazanmasını sağlamak ve bunu nasıl yapacağını öğrenmesi. Daha sonra sorun ne olursa olsun dünyaya daha kolay uyum sağlayabilirler.

Koronavirüs ( Covid-19), sizde travma oluşturduysa ve sürekli olarak bu konu ile ilgili yoğun ve süreğen kaygı hissediyorsanız ve  neler yapacağınızı, nasıl baş edeceğinizi bilmiyorsanız bunu birlikte çalışabiliriz. Online terapi almak isterseniz bana bu numaralardan ulaşabilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Diana Güler
Telefon: 0216 266 24 48 & 0533 086 30 22
Mail: info@dianaguler.com
İnstagram: dianagulerr