Kansızlık, beden dokularına yeteri kadar oksijen taşımak için yeterli sağlıklı alyuvar adedine sahip olmadığınız bir rahatsızlıktır. Kansızlık size yorgun ve zayıf hissettirebilir.

Kansızlığın pek çok formu var ve hepsinin kendine ait sebepleri var. Kansızlık geçici veya uzun vadeli olabilir, hafiften ağıra kadar çeşitli şiddette olabilir. Eğer kansızlık sahibi olduğunuzdan şüpheleniyorsanız doktorunuzu görün çünkü ciddi hastalıkların bir uyarı işareti olabilir.

Kansızlık tedavileri arasında takviyeler almaktan tıbbi prosedürlere kadar pek çok şey  bulunuyor. Sağlıklı, çeşitli bir beslenme tarzıyla bazı anemi türlerini engellemeniz de mümkün.

Belirtileri

Kansızlık belirtileri ve işaretleri onun sebebine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Şunlar mevcut olabilirler:

  • Yorgunluk
  • Zayıflık
  • Solgun veya sararmış ten
  • Düzensiz kalp atışı
  • Nefes darlığı
  • Sersemlik
  • Göğüs ağrısı
  • Soğuk el ve ayaklar
  • Baş ağrısı

İlk başta belirtiler belli olmayabilirler ancak kansızlık ağırlaştıkça belirtiler daha kötü hale gelirler.

Ne Zaman Doktoru Görmeli?

Eğer açıklanamayan sebeplerden dolayı yorgun hissediyorsanız doktorunuzla görüşün. Demir eksikliği anemisi veya B-12 eksikliği kansızlık türleri hayli yaygınlar.

Yorgunluğun kansızlık haricinde pek çok sebebi olabilir ve bu nedenle yorgun hissediyorsanız kansız olacağınızın garantisi yok. Bazı insanlar kan bağışlamaya gittikleri zaman kansızlık olduğunu gösteren düşük hemoglobin düzeyini öğrenebiliyorlar. Eğer bundan dolayı kan bağışlayamıyorsanız, doktorunuzla görüşme vakti gelmiş demektir.

Sebepleri

Kansızlık, kanınızda yeteri kadar alyuvar olmadığı zaman ortaya çıkar. Bunun sebepleri şunlar olabilir:

  • Beden yeterince alyuvar üretmiyordur
  • Kanamalar üretilenden daha fazla alyuvarın kaybolmasına sebep oluyorlardır
  • Beden alyuvarları yok ediyordur

Alyuvarlar Ne Yaparlar?

Beden üç tip kan hücresi üretir – akyuvarlar enfeksiyonlarla savaşırlar, trombositler kanın pıhtılaşmasını sağlarlar, alyuvarlar ise beden boyunca oksijeni taşırlar.

Alyuvarlarda hemoglobin bulunur ve bu demir zengini protein kana kırmızı rengini verir. Hemoglobin alyuvarların ciğerlerden bedenin tüm kısımlarına oksijen taşımasına izin verir ve bedenden akciğerlere karbondioksit taşınmasını sağlayarak nefes vermeyi sağlar.

Alyuvarlar dahil olmak üzere çoğu kan hücresi kemik iliklerinde düzenli olarak üretilir. Hemoglobin ve alyuvar üretimi için bedeninizin demire, B-12 vitaminine, folata ve gıdalardaki diğer besinlere ihtiyacı vardır.

Kansızlık Sebepleri

Farklı kansızlık türleri ve onların sebepleri şöyle:

  • Demir eksikliği anemisi: Dünya çapında en yaygın kansızlık türü. Demir eksikliği anemisi, bedende yeteri kadar demir olmamasından kaynaklanır. Kemik iliklerinin hemoglobin üretmek için demire ihtiyaçları vardır. Yeterli demir olmazsa, beden alyuvarlar için yeteri kadar hemoglobin üretemez.

Demir takviyeleri olmazsa, bu tip bir anemi pek çok hamile kadında ortaya çıkar. Ayrıca ağır kan kayıplarından da kaynaklanır ve bunun sebepleri arasında çok kanamalı adet, ülser, kanser, özellikle aspirin gibi reçetesiz ağrı kesicilerin düzenli kullanımı olabilir.

  • Vitamin eksikliği anemisi: Demire ek olarak vücudun yeterince sağlıklı alyuvar üretebilmek için folat ve B-12 vitaminine ihtiyacı vardır. Bunlar bakımından zayıf olan bir beslenmede alyuvar üretimi azalır.

Ek olarak, bazı insanlar yeteri kadar B-12 tüketiyor olabilirler ancak bedenleri bu vitamini işleyemez. Bu da vitamin eksikliği anemisine sebep olabilir.

  • Kronik hastalık anemisi: HIV/AIDS, kanser, romatoid artrit, böbrek hastalıkları, Crohn’s hastalığı ve diğer kronik inflamatuvar hastalıklar alyuvar üretimini bozabilirler.
  • Aplastik anemi: Bu nadir, hayati tehlike barındıran kansızlık türü, bedenin yeterince alyuvar üretememesinden kaynaklanır. Aplastik anemi sebepleri arasında enfeksiyonlar, belli ilaçlar, otoimmün hastalıklar ve toksik kimyasallara maruz kalmak bulunuyor.
  • Kemik iliği hastalıkları kaynaklı anemi: Lösemi ve myelofibroz gibi çeşitli hastalıklar kemik iliklerindeki kan üretimini etkilerler ve kansızlığa sebep olurlar. Bu tip kanser ve kanser benzeri bozukluklar hafiften hayati tehdit oluşturabilecek düzeye kadar gelirler.
  • Hemolitik anemi: Bu kansızlık türü, alyuvarlar iliklerde üretilen miktardan daha fazla yok edilmeye başladıkları zaman ortaya çıkar. Belli kan hastalıkları alyuvar yok edilme hızını arttırırlar. Bu hastalığı genetik olarak alabilir veya yaşam boyunca bir anda geliştirebilirsiniz.
  • Orak hücre anemisi: Bu genetik geçişli ve bazen ciddi olan rahatsızlık kalıtımsal bir hemolitik anemidir. Hemoglobinin bozuk bir formunun alyuvarların orak şeklini almasına sebep olmasından kaynaklanır. Bu düzensiz kan hücreleri erken ölürler ve bunun sonucunda kronik olarak alyuvar eksikliği ortaya çıkar.
  • Diğer anemiler: Cooley anemisi veya sıtma anemisi gibi bir kaç farklı formu daha var.

Risk Faktörleri

Şu faktörler kansızlık riskinizi arttırırlar:

  • Belli vitaminlerce yoksun bir beslenme: Sürekli demir, B-12 vitamini ve folat bakımından düşük bir beslenme kansızlık riskini arttırır.
  • Bağırsak bozuklukları: İnce bağırsaklarınızda belli gıdaların emilimini etkileyen bozukluklar kansızlık riski doğurabilirler.
  • Adet: Genel olarak menopoz yaşamamış olan kadınların demir eksikliği anemisi yaşamaları ihtimali erkeklerden ve menopoz sonrası kadınlardan daha fazla. Çünkü adet döneminde alyuvar kaybı yaşanıyor.
  • Hamilelik: Hamileyseniz ve folik asit barındıran bir multivitamin almıyorsanız, kansızlık riskiniz daha fazla.
  • Kronik rahatsızlıklar: Eğer kanser, böbrek iflası veya başka kronik bir rahatsızlığınız varsa, kronik kansızlık riskiniz vardır. Bu rahatsızlıklar alyuvar hücrelerinin yetersiz kalmalarına sebep olabilirler.

Ülser veya başka bir sebepten yavaş ama kronik bir kan kaybı, bedenin demir depolarını bitirebilir ve bu da demir eksikliği anemisine sebep olur.

  • Aile geçmişi: Eğer ailenizde kalıtımsal anemi türlerinden birisi varsa, sizde de risk daha fazladır.
  • Diğer faktörler: Belli enfeksiyon, kan hastalıkları, otoimmün bozukluklar, alkolizm, toksik kimyasallara maruz kalma ve belli ilaçların kullanımı gibi şeyler alyuvar üretimini etkileyerek kansızlığa sebep olabilir.
  • Yaş: 65 yaşının üzerindeki insanlarda kansızlık riski fazladır.

Komplikasyonlar

Tedavi edilmemiş kansızlık pek çok sağlık problemine yol açabilir:

  • Ağır yorgunluk: Kansızlık yeterince ağır olduğunda, günlük işleri bile yapamayacak kadar yorgun olabilirsiniz.
  • Hamilelik komplikasyonları: Folat eksikliği anemisine sahip olan hamile kadınların erken doğum gibi komplikasyonlar yaşama ihtimalleri daha yüksektir.
  • Kalp problemleri: Kansızlık hızlı veya düzensiz kalp atımına sebep olabilir. Kansız kaldığınızda kalp, kandaki oksijen yoksunluğunu telafi etmek için daha fazla kan pompalamalıdır. Bu da kalp büyümesine veya kalp iflasına sebep olabilir.
  • Ölüm: Bazı kalıtımsal anemiler çok ciddi olabilir ve hayati tehlike oluşturabilirler. Çok fazla kan kaybı akut, ağır bir kansızlığa sebep olarak ölümcül olabilir.

Önleme

Vitamin Zengini Beslenme

Pek çok kansızlık türü önlenemez ancak demir eksikliği anemisi ve vitamin eksikliği anemisi çeşitli vitaminler ve besinler içeren bir beslenme ile önlenebilir. Bunlar şöyle:

  • Demir: Kırmızı et ve diğer et türleri, baklagiller, mercimek, demir destekli kahvaltılıklar, koyu yapraklı sebzeler ve kuru meyveler.
  • Folat: Bu besin, folik asitin sentetik formudur ve meyvelerde, meyve sularında, koyu yapraklı sebzelerde, yeşil nohutlarda, fasulyede, bezelyede, zenginleştirilmiş tahıl ürünlerinde bulunur.
  • B-12 vitamini: B-12 zengini gıdalar arasında et, süt ürünleri, takviyeli gevrekler ve soya ürünleri bulunuyor.
  • C vitamini: C vitamini bakımından zengin gıdalar arasında turunçgil meyveler ve suları, biber, brokoli, domates, karpuz ve kavun ile çilek bulunuyor. Bunlar demir emilimini arttırıyorlar.

Multivitamin Düşünün

Eğer yediğiniz gıdalardan yeterince vitamin alma konusunda endişeleriniz varsa, doktorunuza hangi vitaminin sizin için uygun olacağını sorun.

Genetik Danışmanlık Alın

Eğer kalıtımsal anemi konusunda bir aile geçmişiniz varsa, doktorunuzla konuşarak riskler hakkında bilgi alın ve çocuklarınıza geçebilecek risklerin ne olduğunu sorun.

Sıtmayı Önleyin

Kansızlık sıtmanın bir komplikasyonu olabilir. Eğer sıtmanın yaygın olduğu yerlere ziyaret planlıyorsanız, önleyici ilaçlar için önce doktorunuzla konuşun. Sıtmanın yaygın olduğu yerlerde önlemek için sivrisineklere olan maruziyeti azaltma gibi bazı yöntemler var.