Pankreasın ürettiği insülin hormonu, hücrelerin glukozu içlerine alarak kullanmalarını sağlar. İnsülin direnci olan insanlarda ise hücreler insülini verimli şekilde kullanamazlar.
Hücreler glukozu ememedikleri zaman, kanda şeker birikimi olur. Glukoz veya kan şekeri normalden yüksek olduğunda ancak diyabet kadar da olmadığında, buna prediyabet adı verilir.
Prediyabet sıklıkla yüksek insülin direnci olan insanlarda ortaya çıkar. ABD’deki her 3 insandan 1 tanesinde prediyabet olduğu Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) verilerine göre belirtiliyor.
İnsülin Direnci Nedir?
İnsülin direnci, kandaki fazla glukozun hücrelerin kan şekerini enerji için emme ve kullanma kabiliyetini azaltması sonucunda ortaya çıkar.
Bu prediyabet geliştirme riskini ve zamanla da tip-2 diyabet gelişimi riskini arttırır.
Eğer pankreas düşük emilim düzeyinin üstesinden gelmek için yeterince insülin üretebilirse diyabetin gelişim ihtimali azdır ve kandaki glukoz sağlıklı düzeylerde kalır.
İnsülin Direnci Nasıl Diyabet Olur?
Prediyabet sahibi olan kişide, pankreas bedenin direncini aşmak ve kan şekeri düzeylerini düşük tutmak için yeterince insülin salgılamak üzere çok fazla çalışır.
Zaman içerisinde pankreasın insülin salgılama yeteneği azalmaya başlar ve bu da tip-2 diyabet gelişimine yol açar.
Kalıcı insülin direnci tip-2 diyabetin temel bir özelliğidir.
Gelişimi
İnsülin kan akışında bulunan glukoz miktarını düzenleme konusunda temeldir. Hücrelerin glukozu emmesini sağlar.
İnsülin aynı zamanda karaciğerin glukozun bir kısmını kana vermek yerine depolaması talimatını gönderen kimyasal bir mesaj aracıdır. Karaciğer glukozu glikojen formunda depolar.
İnsülin bedenin iyi bir enerji dengesi içinde kalmasına yardımcı olur ve kan glukoz düzeyinin çok uzun süre yüksek kalmasına engel olur.
İnsülin direncinin sebepleri karmaşık kalmaya devam ediyorlar ve araştırmacılar da araştırmaya devam ediyorlar.
Aşağıdaki maddeler tıp dünyasının insülin direncine dair mevcut anlayışının bir özetini gösteriyorlar:
- Bedendeki hücreler insülinden daha az etkilenir hale gelirler.
- Bu direnç ilk olarak güvenli kan şekeri düzeylerinin sağlanması için pankreasın daha fazla insülin salgılamasına sebep olur.
- Pankreas hücrelerin artan direncinden dolayı fazla insülin salgılama sürecini yerine getiremez hale gelir.
- Kan glukoz düzeylerinde sürekli yükseklik olur ve prediyabet olarak devam eder. Eğer kişi yönetim stratejileri geliştirmez ve tedavi almazsa tip-2 diyabet gelişimi olur.
Belirtiler
İnsülin direnci, diyabete dönüşene kadar genelde belirti vermez. CDC’ye göre prediyabet sahibi insanların %90’ı bu durumun farkında değil.
İnsülin direnci aynı zamanda aşağıdaki sağlık problemlerine de yol açabilir:
- Akantozis nigrikans: Bu cilt problemi insülin direnci olan insanlarda ortaya çıkabilir. Kasıklarda, kol altlarında ve boynun arka kısmında koyu bölgeler oluşabilir.
- Polikistik over sendromu: İnsülin direnci polikistik over sendromu belirtilerini daha kötü hale getirebilir ve bunlar arasında düzensiz adet görme, kısırlık ve ağrılı adet dönemi bulunuyor.
Doktorlar aynı zamanda kanda yüksek düzeyde insülini diyabet olmasa bile kalp hastalıkları gibi damar hastalıklarındaki artan risk ile bağdaştırıyorlar.
Risk Faktörleri
Aşağıda insülin direnci, prediyabet ve diyabet için risk faktörleri mevcut:
- aşırı kilolu olmak veya obezite sahibi olmak, özellikle de kilolar bel çevresindeyse
- sporsuz veya hareketsiz yaşam tarzı
- sigara
- uyku problemleri
- yüksek tansiyon, 2018’deki bir çalışmaya göre insülin direnci riskindeki artış ile bağlantılı
Prediyabet ve diyabet için olan belli risk faktörleri, kalp hastalıkları ve diğer kardiyovasküler ve serebrovasküler sağlık problemleri için de risk faktörü oluyorlar ve bunlar arasında beyin kanaması ve kalp krizi de mevcut.
Bu risk faktörlerinden obezite gibi bazılarının yaygın olup kaçınılmaz olmalarından dolayı, sağlık otoriteleri hastalık riskini azaltmak için yaşam tarzı ölçütlerine odaklanmış durumdalar.
ABD Sağlık ve Kamu Hizmetleri Departmanı, fazla kilolu olan ve 45 yaşının üzerindeki herkesin diyabet testi olmasını öneriyor.
Teşhis
Pek çok test prediyabet ve diyabetin teşhisinde kullanılabiliyor:
- A1C testi: Bu kişinin 2-3 aylık bir süreçte ortalama kan şekeri düzeyini ölçer.
- Açlık kan glukoz testi: Doktor kişi en az 8 saat yiyip içmedikten sonra glukoz düzeylerini ölçer.
- Rastgele glukoz testi: Bu testte bir uzman gün içerisinde kan glukoz düzeylerini ölçer.
Doktorlar doğru teşhisi garanti altına almak için bu testlerden bir kaç tanesini talep edebiliyorlar.
Eğer kan şekeri düzeyleri sürekli normal aralığın üzerindeyse, bu bedenin insüline dirençli hale gelmeye başladığını gösterebilir.
Önleme
İnsülin direnci ve tip-2 diyabet için bazı risk faktörlerini değiştirmek mümkün olmayabilir çünkü bunlar arasında aile geçmişi ve genetik yapı da bulunuyor.
Ancak kişi insülin direncine sahip olma ihtimalini azaltmak için bazı adımlar atabilir. Bu stratejilerden bazıları kalp hastalıkları ve beyin kanamasını önlemek için de önemlidirler.
Amerikan Kalp Derneği, insanların kilo verme ve fiziksel aktiviteyi arttırma gibi önleyici yaşam tarzı değişimleri ile tip-2 diyabet geliştirme riskini azaltabileceklerini belirtiyor.
Kaslar spordan sonra insüline karşı daha hassas hale gelirler ve bu nedenle insanlar aktif, sağlıklı bir yaşam tarzı ile insülin direncini tersine çevirebilirler.
İnsülin direnci veya prediyabet tanısı panik hissine sebep olsa da, çok çabuk yaşam tarzı değişimleri gerçekleştirmek ve hemen sonuç beklemek sürdürülebilir bir uygulama değil.
Bunun yerine, fiziksel aktivitenizi aşama aşama arttırın, her öğünde birer birer sağlıklı, düşük karbonhidratlı gıda tüketmeye başlayın ve bunu hafta hafta sürdürmeyi unutmayın.
İnsülin direncini azaltmanın en etkili yolu yavaş, sürdürülebilir değişimler yapmak.
Prediyabet sadece bir uyarıdır.
Aratırmalar, yaşam tarzı değişimlerinin diyabete dönüşmekte olan prediyabet riskini %58’e kadar düşürdüğünü gösteriyorlar.
İnsülin direncini ve diyabet riskini azaltmak için adımlar atmaya bugünden başlayın.
