Eğer sizi aşırı stresli veya rahatsız bir duruma sokan bir olay yaşadıysanız ve ardından çaresiz, duygusal olarak kontrol dışı bir şekilde kaldıysanız, travmatize olmuş olabilirsiniz. Psikolojik travma sizi çökerten ve geçmeyen duygular, anılar ve kaygılar ile başbaşa bırakabilir. Ayrıca hissiz, bağlantısı kopmuş ve başkalarına güvenmeyen bir hale de getirebilir. Kötü şeyler oldukları zaman, acının üstesinden gelmek ve tekrar güvende hissetmek biraz zaman alabilir. Ancak kendine yardım stratejileri ve destek ile iyileşme sürecini hızlandırabilirsiniz. Travma yıllar önce de olsa dün de olsa, iyileştirici değişiklikler yapabilir ve yaşamınıza devam edebilirsiniz.

Duygusal ve Psikolojik Travma Nedir?

Duygusal ve psikolojik travma, güvenlik duyunuzu paramparça eden ve tehlikeli bir dünyada çaresiz hissetmenize sebep olan aşırı stresli olayların bir sonucudur. Travmatik deneyimlerde genelde yaşam veya güvenliğe dair tehditler olur ancak size fazla üstüne gelinmiş ve izole edilmiş hissi veren her şey travma ile sonuçlanabilir ve illa ki fiziksel bir hasara gerek yok. Bir olayın travmatik olduğunu belirleyen şey objektif durum değil, ancak ona dair subjektif duygusal deneyiminizdir. Ne kadar korkmuş ve desteksiz hissederseniz, travmatize olma ihtimaliniz o kadar yüksek.

Duygusal ve psikolojik travma şunlardan kaynaklanabilir:

  • Bir defalık olaylar: kazalar, yaralanmalar, şiddet saldırıları, özellikle de beklenmiyorlarsa veya çocuklukta oldularsa.
  • Devam eden, bitmeyen stres: örneğin suç dolu bir mahalleded yaşamak, hayati tehdit unsuru olan hastalıklar ile mücade etmek veya zorbalık, aile içi şiddet ve çocuklukta gözardı edilmek gibi durumlar yaşamak.
  • Genelde gözardı edilen sebepler: ameliyatlar (özellikle yaşamın ilk 3 yılında), yakın birinin ani ölümü, önemli ilişkilerin sona ermesi, küçük düşürücü veya hayal kırıklığına uğratan deneyimler, özellikle de birisi özellikle zalim bir tavırda olursa.

İnsan yapımı veya doğal bir travma ile başa çıkmanın siz olayda doğrudan etkilenmeseniz bile kendine has zorlukları var. Örneğin, herhangi birimizin bir terör saldırısında, uçak kazasında doğrudan kurban olma ihtimalimiz oldukça düşük fakat sosyal medya ve haber kaynaklarındaki korkunç görseller sık sık yayılıyorlar. Bu görüntülere bakıp bakıp durmak sinir sistemini etkiler ve travmatik stres yaratabilir.

Çocukluk Travması ve Gelecek Travma Riski

Travmatik olaylar herkesin başına gelebilseler de, hali hazırda ağır bir stres yükü altındaysanız, son zamanlarda bir seri kayıp yaşadıysanız veya daha önce özellikle de çocuklukta travma geçirdiyseniz, bir olaydan dolayı travmatize olma ihtimaliniz daha yüksek. Çocukluk travması çocuğun güvenlik hissini bozacak her şeyden kaynaklanabilir ve bazıları şöyle:

  • Güvensiz ve dengesiz bir ortam
  • Aileden ayrılmak
  • Ciddi hastalıklar
  • Müdahaleci tıbbi prosedürler
  • Cinsel, fiziksel veya sözlü istismar
  • Aile içi şiddet
  • İhmal edilmek

Çocuklukta travma yaşamanın uzun ve ağır etkileri olabilir. Çocukluk travması çözümlenmediği zaman, korku ve yardımsızlık hissi yetişkinliğe taşınır ve bu da daha fazla travmaya yer hazırlar. Ancak travmanız yıllar önce gerçekleşmiş olsa bile, onun acısının üstesinden gelmenize yardımcı olacak, başkalarına tekrar güvenmenize ve bağlanmanıza destek olacak ve duygusal dengenizi kazanmanızı sağlayacak bazı adımlar var.

Psikolojik Travma Belirtileri

Hepimiz travmaya farklı yollarla tepki gösteririz ve oldukça geniş kapsamlı fiziksel ve duygusal reaksiyonlar gösteriririz. Düşünmenin, hissetmenin ve tepki vermenin doğru veya yanlış yolu yok ve bu nedenle kendinizin ve başka insanların tepkilerini yargılamayın. Tepkileriniz anormal olaylara normal reaksiyonlardır.

Duygusal ve psikolojik belirtiler:

  • Şok, reddetme ve inançsızlık
  • Kafa karışıklığı, konsantrasyon zorluğu
  • Sinir, huzursuzluk ve ruh hali dalgalanmaları
  • Anksiyete ve korku
  • Utanç, suçluluk ve kendini suçlama
  • Başkalarından uzak durma
  • Üzgün ve umutsuz hissetme
  • Bağlantısı kopmuş ve duygusuz hissetme

Fiziksel belirtiler:

  • Uykusuzluk ve kabuslar
  • Yorgunluk
  • Kolayca sinirlenme
  • Konsantrasyon zorluğu
  • Kalp çarpıntıları
  • Ajitasyon ve hızlı parlama
  • Ağrılar ve sızılar
  • Kas gerilimleri

Travmadan İyileşme Süreci

Travma belirtileri bir kaç günden bir kaç aya kadar devam edebilirler ve rahatsız edici olayı işledikçe hafiflerler. Ancak daha iyi hissettiğiniz zamanlarda, zaman zaman acı verici anı ve duyguları hatırlayabilirsiniz, özellikle de olayın yıldönümü veya size travmayı hatırlatacak bir tetikleyici ortaya çıktığı zaman.

Eğer psikolojik travma belirtileriniz hafiflemezlerse veya daha kötü hale gelirlerse, kendinizi olaydan sonra uzun süre yolunuza devam edememe halinde bulursanız, travma sonrası stres bozukluğunu yaşıyor olabilirsiniz. Duygusal travma rahatsız edici bir olaya karşı normal tepki olsa da, travma sonrası stres bozukluğunda sinir sisteminiz kitlenir ve psikolojik şok içerisinde kalırsınız, ne olduğuna dair algılarınız kapanır ve duygularınızı işleyemezsiniz.

Travmatik olayda ölüm olsa da olmasa da, hayatta kalan kişi olarak kayıplarla en azından geçici olarak başa çıkmalısınız. Kayba karşı doğal tepki yastır. Sevilen birisini kaybeden insanlar gibi siz de yas sürecinden geçmelisiniz. Aşağıdaki ipuçları yas hissi ile başa çıkmanıza, travmayı iyileştirmenize ve yaşamınızı devam ettirmenize yardımcı olabilirler.

Harekete Geçin

Travma bedenin doğal dengesini bozar ve sizi aşırı uyarılmış ve korku dolu bir durumda bırakır. Adrenalin ve endorfinlerin salgılanmasının yanında, hareket ve spor sinir sisteminizi tamir edebilir.

Çoğu gün en azından 30 dakika ve üzeri spor yapmaya çalışın: Eğer daha kolayınıza gelecekte günde 3 defa 10’ar dakikalık egzersizler de uygundur.

Ritmik egzersiz: Hem kol hem de bacaklarınızı çalıştıracak yürüme, koşma, yüzme, basketbol ve hatta dans gibi egzersizler işe yararlar.

Odaklanın: Spor yaparken kendinizi düşüncelerinize odaklayıp dikkatinizi dağıtmak yerine, gerçekten bedeninize odaklanın ve hareket ettikçe nasıl hissettirdiğini dinleyin. Ayağınızın yere vuruşunu, nefesinizin ritmini, rüzgarın yüzünüzdeki hissini düşünün. Kaya tırmanışı, boks, ağırlık çalışmaları, savunma sanatları gibi sporlar bunu daha kolay hale getirirler. Sonuçta bu aktiviteler sırasında yaralanmalardan kaçınmak için beden hareketlerinize odaklanmanız gerekiyor.

İzole Olmayın

Travmadan sonra, kendi içinize kapanabilirsiniz ancak izolasyon herşeyi daha kötü hale getirir. Başkaları ile yüzyüze görüşmek iyileşmenize yardımcı olabilir ve bu nedenle ilişkilerinizi sürdürmek için efor sarfedin ve çok fazla yalnız zaman geçirmekten kaçının.

Travma hakkında konuşmak zorunda değilsiniz: Başkalarıyla iletişim kurarken illa ki travmadan bahsetmeyin. Hatta bazıları için bu durum herşeyi daha kötü hale getirebilir. Rahatlık iletişime geçmekten ve başkaları tarafından kabul edilmekten gelir.

Destek isteyin: Travmanın kendisinden konuşmanız gerekli olmasa da, duygularınızı yüzyüze paylaşabileceğiniz birisine sahip olmanız önemli ve bu kişi sizi dikkatle dinleyip yargılamamalı. Güvenilir bir aile üyesine, arkadaşınıza veya danışmana gidin.

Sosyal aktivitelere katılın: Hoşunuza gitmese bile katılın. Başka insanlar ile normal aktiviteler yapın ve bu aktiviteler travmatik deneyim ile hiç bir bağlantıya sahip olmasınlar.

Eski arkadaşlarınıza ulaşın: Eğer sizin için bir zamanlar önemli olmuş olan bir ilişkiden çıktıysanız, tekrar iletişime geçme çabası gösterin.

Destek grubuna katılın: Sizinle aynı probleme sahip olan insanlara ulaşın ve böylece izolasyon duygusunu azaltın. Onların nasıl başa çıktıklarını duymak size de kendi iyileşme süreciniz için ilham verebilir.

Gönüllü olun: Başkalarına yardımcı olmanın yanında gönüllülük genelde travmaya eşlik eden çaresizlik duygusu ile mücadele etmekte iyi bir yol olabilir. Başkalarına yardımcı olarak güçlü yanlarınızı kendinize hatırlatın ve güç duyunuzu tekrar elde edin.

Yeni arkadaşlar edinin: Eğer aile ve arkadaşlarınızdan uzakta yalnız yaşıyorsanız, yeni arkadaşlar edinmeniz önemli. Bir kurs ya da kulübe giderek benzer ilgilere sahip insanlar ile tanışın, komşularınıza ulaşın ve iş arkadaşlarınızla takılın.

Başkalarına Bağlanmak Zor Olduğunda Ne Yapmalı?

Pek çok travma geçirmiş insan bağlantısız hisseder, içine kapanır ve başkalarıyla iletişim kurmayı zor bulur. Eğer sizde de böyleyse, arkadaşınızla sonraki buluşmadan önce yapabileceğiniz bazı şeyler şöyle:

Spor ve hareket: Yukarı aşağı zıplayın, kol ve bacaklarınızı sallayın, veya sadece dolaşın. Zihniniz daha açık olacak ve bağ kurmayı daha kolay bulacaksınız.

Vokal tonlama: Kulağa garip gelse de, vokal tonlama sosyal etkileşimi açmanın iyi bir yoludur. Dik oturun ve “mmmm” sesi yapın. Tonunu ve volümünü, yüzünüzde memnuniyet verici bir titreşim görene kadar değiştirin.

Sinir Sisteminizi Kendiniz Yönetin

Ne kadar telaşlı, endişeli ve kontrolsüz hissetseniz de, uyarılma sisteminizi değiştirmeyi ve kendinizi sakinleştirmeyi bilmek önemli. Bu sadece travmayla alakalı kaygıları hafifletmeyi sağlamayacak, aynı zamanda daha fazla kontrol hissi sağlayacak.

Odaklanarak nefes: Eğer dengeniz kaybolduysa, kafanız karışıksa ve sinirliyseniz, kendinizi sakinleştirmek için odaklanarak nefes alın. 60 nefes alın ve dikkatinizi her verdiğiniz nefese yoğunlaştırın.

Duyusal girdiler: Belli bir gürültü, koku veya tat size daha sakin mi hissettiriyor? Belki de hayvan beslemek veya müzik dinlemek sizi hızlıca sakinleştiriyor? Herkesin duyusal girdilere tepkisi farklıdır ve bu nedenle farklı stres giderme yöntemlerini deneyerek sizin için hangisinin daha iyi olduğunu bulun.

Yere bağlı kalın: Anı hissetmek ve daha yere basar hissetmek için bir sandalyede oturun. Yerdeki ayağınızı ve sandalyenin sırt kısmını hissedin. Çevrenize bakın ve içinde kırmızı ve mavi olan altı nesne seçin. Nefesinizin ne kadar derin ve sakin hale geldiğini fark edin.

Hislerinizi hissetmeye izin verin: Travma hakkındaki duygularınızı tanımlamak ve onları kabullenmek gerekli.

Sağlığınıza Dikkat Edin

Travmadan iyileşme süreci zaman alır ve herkes kendine göre bir hızda iyileşir. Ancak aylar geçtiyse ve belirtileriniz hafiflemiyorlarsa, bir travma uzmanından profesyonel yardım almanız gerekebilir.

Eğer şunları yaşıyorsanız yardım arayın:

  • Evde veya işte çalışma zorlukları
  • Ağır korku, kaygı ve depresyon mağduru olma
  • Yakın, tatmin edici ilişkiler kurmakta zorlanma
  • Korku verici anılar, kabuslar ve hatıralar yaşıyorsanız
  • Size travmayı hatırlatacak şeylerden giderek daha fazla kaçınıyorsanız
  • Duygusal olarak hissiz ve başkalarından kopmuş hissediyorsanız
  • Daha iyi hissetmek için alkol ve uyuşturucu kullanıyorsanız

Travmayı atlatmak korkutucu, acılı ve tekrar travmatize edici bir süreç olabilir ve bu nedenle bu iyileşme işinin bir deneyimli travma uzmanının yardımı ile yapılması daha iyi olur. Doğru terapisti bulmak zaman alabilir. Ancak travma tedavisi konusunda deneyimli bir terapist bulmak önemli. Terapistle ilişkinizin kalitesi de bir o kadar önemli. Rahat olabileceğiniz bir travma uzmanı bulun. Eğer güvenli, saygı duyulan ve anlaşılan bir şekilde hissetmiyorsanız, başka bir terapist bulun.

Kendinize şunları sorun:

  • Terapistle sorunlarınızı konuşurken rahat hissediyor musunuz?
  • Terapistin neden bahsettiğinizi anladığını hissediyor musunuz?
  • Endişeleriniz ciddiye mi alınıyor yoksa küçümsenip gözardı mı ediliyorlar?
  • Şefkat ve saygıyla mı tedavi ediliyorsunuz?
  • Terapistinize güven geliştirebileceğinize inanıyor musunuz?

Travma Tedavisi

Psikolojik ve duygusal travmada iyileşme sağlayabilmek için uzun süredir kaçındığınız rahatsız edici his ve anıları çözmeniz, biriken savaş veya kaç enerjisini dışarı salmanız, güçlü duyguları yönetmeyi öğrenmeniz ve başkalarına güvenme yeteneğinizi tekrar inşa etmeniz gerekiyor. Travma uzmanı çeşitli terapi yaklaşımlarını tedavinizde deneyebilir.

Somatik deneyimleme, travmaya dair düşünce ve anılarınızdan ziyade bedensel duyularınıza odaklanır. Bedeninizde olup bitenlere odaklanarak ağlama veya diğer fiziksel tepkiler ile travmaya bağlı enerjinizin salınmasını sağlayabilirsiniz.

Bilişsel davranış terapisi travmaya dair düşünce ve hislerinizi işleyip değerlendirmenize yardımcı olur.

EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme) terapisinde, bilişsel davranış terapisinin bazı öğeleri, göz hareketleri veya diğer ritmik, sağ sol uyarımları ile travmatik anıların çözülmeleri hedeflenir.

Travması Olan Birisine Yardımcı Olmak

Sevdiğiniz birisi travmaya maruz kaldığında, desteğiniz iyileşme süreçlerinde temel bir rol oynayabilir.

Sabırlı ve anlayışlı olun: Travmanın iyileşme süreci zaman alır. İyileşme hızına dair sabır gösterin ve herkesin travmaya farklı tepki verdiğini hatırlayın. Sizin cevabınıza veya başkasının cevabına karşı sevilen kişinin tepkisini yargılamayın.

Pratik destek önerin: Böylece onun normal rutinine dönmesine yardımcı olabilirsiniz. Bunun anlamı, alışverişe yardımcı olmak, ev ödevini yapmak olabilir veya sadece dinleyici ve konuşmacı olarak yanında bulunun.

Konuşmaya zorlamayın ama isterlerse konuşun: Bazı travma geçiren kişilerin ne olduğuna dair konuşmayı zor bulabilirler. Sevdiğiniz kişinin açılması için onu zorlamayın ancak isterlerse dinleyebileceğinizi de bildirin.

Sosyalleşme ve rahatlamasına yardımcı olun: Onları fiziksel egzersize katılmaya, arkadaşlarla görüşmeye, hobilerini takip etmeye ve onlara memnuniyet veren işleri yapmaya heveslendirin. birlikte spor dersi alın veya arkadaşlarla bir öğle yemeği düzenleyin.

Travma belirtilerini kişisel algılamayın: Sevdiğiniz insan kızgın, sinirli, içine kapanık veya duygusal olarak uzak olabilir. Unutmayın ki bu travmanın sonucu ve ilişkinizle ilgisi yok.

Koronavirüs ( Covid-19), sizde travma oluşturduysa ve sürekli olarak bu konu ile ilgili yoğun ve süreğen kaygı hissediyorsanız ve  neler yapacağınızı, nasıl baş edeceğinizi bilmiyorsanız bunu birlikte çalışabiliriz. Online terapi almak isterseniz bana bu numaralardan ulaşabilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Diana Güler
Telefon: 0216 266 24 48 & 0533 086 30 22
Mail: info@dianaguler.com
İnstagram: dianagulerr