Asperger sendromu, otizmin yüksek işlevli bir formunun adlandırmasıdır. Geçmişte kendi başına bir rahatsızlık olarak sınıflandırılmış olsa da, artık son DSM verilerine göre ayrı bir teşhis olarak kabul görmüyor. Asperger’e bağlı davranışlar artık Otizm Spektrum Bozukluğu tanısının şemsiyesi altında bulunuyorlar.
Yüksek işlevli otizm/Asperger sahibi olan insanların sosyal yetenekleri genelde düşüktür ve bakış açıları ile başkalarının hislerini anlamakta zorlanabilirler. Ancak dil ve bilişsel yetenekleri büyük oranda yerindedir.
Bu rahatsızlığa sahip olan insanlar da tekrar eden beden hareketlerinde bulunabilirler. Genelde detaylara eğilimleri vardır ve sistem oluşturmaya ilgi gösterirler ve bu da bir takıntı haline dönüşebilir. Bazıları futbol istatistikleri veya tren kalkış saatleri gibi genelde sosyal olmayan alanlarda çok odaklı bir ilgi gösterebilirler.
Asperger Sendromunun Karakteristik Özellikleri Nelerdir?
Tüm otizm spektrum bozukluğunda olduğu gibi Asperger olan insanlar da sosyal durumlarda zorluklar yaşarlar. Örneğin göz kontağı kurmayabilirler, şakaları anlamayabilirler veya bir sohbete nasıl devam edeceklerini bilmeyebilirler. Asperger’i olan insanlar sözlü olmayan işaretleri anlamakta ve beden dilini çözmekte de zorlanabilirler.
Asperger’li insanların başkalarının bakış açılarını anlama yeteneklerinin olmamasından dolayı genelde sosyal hislere karşılık vermezler veya başkalarının mutlulukları ile rahatsızlıklarını paylaşmazlar. Çocukken arkadaşlıklar kurmakta başarısız olabilir veya diğer çocuklar tarafından garip oldukları gerekçesi ile yalnız bırakılabilirler.
Asperger olan insanlar genelde sıkı rutin ve ritüeller ile iyi işlev gösterirler. Sık sık yoğun şekilde dar ilgi alanları ile meşgullerdir ve zaman zaman o alanda inanılmaz yetenekler gösterebilirler. Tam anlamıyla otizmli olanlarda olduğu gibi parmak bükme, el sallama, sallanma gibi tekrar eden davranışlar da gösterebilirler.
Asperger Sendromu’na Ne Sebep Olur?
Asperger sendromu ve otizmin kökenleri henüz tam olarak anlaşılabilmiş değil. Mevcut araştırmalar beyin anomalilerine işaret ediyorlar çünkü bilimadamları Asperger sendromuna sahip olan çocukların beyinlerindeki belli bölgelerde yapısal ve fonksiyonel farklılıklar ortaya koydular. Bu farklılıklar muhtemelen fetal gelişim sırasında embriyonik hücrelerin sıradışı hareketlerinden kaynaklanıyor ve bu da düşünce ve davranışları kontrol eden beyin devrelerinin değişimine sebep oluyor.
Asperger ve otizm için genetik bir faktör de var çünkü ikisinin de aile içinde ilerleme eğilimi yüksek. Örneğin tek yumurta ikizlerinin ikisinin de otizmli olma ihtimali, ayrık yumurta ikizleri veya normal kardeşlerden daha fazla. Son araştırmalar yaygın bazı genlerin varyasyonlarının veya olmamalarının bireyleri çeşitli belirti ve şiddete sahip otizm geliştirme konusunda etkileyebileceğini gösteriyorlar.
Belli çevresel faktörler de otizm geliştirme riskini arttırıyorlar ve bunlar arasında ebeveyn yaşı, rahimdeyken valproate ilacına maruz kalma miktarı ve düşük doğum ağırlığı bulunuyor.
Asperger Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Aspergerlerin tedavisinde temel olarak sosyal ve iletişim yeteneklerinin öğretimine odaklanılıyor. Sosyal yetenekler eğitimi bireyin diğer çocuklar ile başarılı şekilde iletişim kurmak için ihtiyaç duyduğu araçları sağlıyorlar. Konuşma terapisi ile sohbet yeteneğini arttırmak ve karşılıklılığı anlaması için faydalı.
Bilişsel davranış terapisi ise çocukların duygularını yönetebilmeleri ve obsesif ilgi alanları ile tekrar eden rutinlerini biraz kırpmak için kullanılıyor. Duyusal entegrasyon terapileri de bazı çocuklara yardımcı olabiliyorlar ve mesleki ile fizik terapisi ise kötü motor koordinasyonu olanlar için faydalı. Ebeveynlerin de genelde eğitim almaları gerekiyor ve evde davranışsal teknikleri desteklemeleri gerekiyor.
Asperger sendromunun altında yatan eksiklikleri düzeltmek için bir ilaç yok ancak SSRI antidepresanların sınırlı ilgi alanı konusunda ve tekrar eden davranışlarda faydalı olabildikleri biliniyor.
Nöroçeşitlilik ve Asperger Sendromu
Nöroçeşitlilik konsepti, Asperger sendromu veya diğer fonksiyonel ancak düşünce ve davranış düzenlerinde atipik varyasyonlar gösteren bireyler arasındaki farklılıklara saygı gösteriyor, bunu kutluyor ve benimsiyor. Asperger olan pek çok insan nörotipik çoğunluk ile daha verimli şekilde başa çıkabilmek ve sosyal yeteneklerini iyileştirmek için çaba gösterse de, yoğun şekilde etkilenmemiş olanlar dünyaya karşı kendi özel bakışlarına değer veriyorlar.
Nöroçeşitlilik hareketine destek verenler ve bunun bir parçası olanlar normal bir insan zihninin olmadığını ancak bireysel zihinlerin çeşitli türlerinin olduğunu söylüyorlar. Farklı zihin türlerinin değerli yetenekleri ve katkılarına saygı gösteriyorlar ve diğer çeşitlilik türlerine de kıymet veriyorlar.
Otizm Spektrumu ve Erkek Beyni
İngiliz psikolog Simon Baron-Cohen, otizm ve Asperger sendromuna sahip zihinlerin aşırı erkek beyni olduklarını veya tipik erkek beyninin aşırı bir versiyonu olduklarını söylediği bir teori yarattı. Araştırmacılar uzun süredir erken gelişim döneminde bedeni daha maskülen hale getiren hormonların beyni ve davranış düzenlerini etkilediğini uzun süredir biliyorlar.
Erkekler genel olarak sistemleştirmede kadınlara göre daha iyi ve empatide daha kötü olsalar da, otizm spektrumuna sahip olan hem kadınlar hem de erkekler sistemleştirmede aşırı bir eğilim gösteriyorlar. Görsel uzaysal manipülasyon ve kurallara bağlı düşünce konusunda mükemmel durumdalar ancak empati ve zihin okuma konusunda eksiklikler gösteriyorlar.
Bu nedenle Baron-Cohen otizmli zihin körlüğü olarak etiketliyor. Onun çalışmaları neden Asperger sendromuna sahip olan erkek adedinin kadın adedine göre 6-11 kat daha fazla olduğunu açıklayabilir fakat Asperger sendromunun kadınlarda genelde yanlış tanılar alabildiğini de unutmamak gerekiyor.
Yüksek İşlevli Otizm Sahipleri İçin Yaşam Nasıl?
Otizm spektrumuna sahip olan yetişkinlerin çok çeşitli alanlarda deneyimleri vardır. Yine de yüksek işlevli olanların da özellikle ilişkiler, eğitim ve potansiyel olarak işgücü kapsamında karşılaştıkları bazı yaygın zorluklar vardır.
Asperger olan insanlar göz kontağı kurmakta, sohbet sürdürmekte, sosyallik için enerji toplamakta zorlanırlar ve bu da arkadaşlıklar ile romantik ilişkilerin oluşumunu zorlaştırır. Fiziksel çevrede yön bulma konusunda zorluk yaşayabilirler çünkü bazı otizmlilerin duyusal entegrasyon zorlukları vardır ve bu da onları parlak ışıklar, gürültülü sesler ve belli dokulara karşı hassas hale getirir.
Bu problemler otizm spektrumundaki yetişkinlerin akademik ve profesyonel gidişatlarını etkileyebilirler ancak bu sorunların çevresinden dolaşmanın pek çok yolu var. Örneğin otizmli bir öğrenci nöroçeşitliliği destekleyen bir üniversiteye gidebilir veya kendi ilgi alanları ile eşleşen topluluklara katılabilir. Belli örgütler de otizmli insanların iş bulmalarını destekliyorlar ve bazı şirketler ise özel yetenekleri ve bakış açıları nedeniyle otizmli insanları işe alabiliyorlar.
Koronavirüs ( Covid-19), sizde travma oluşturduysa ve sürekli olarak bu konu ile ilgili yoğun ve süreğen kaygı hissediyorsanız ve neler yapacağınızı, nasıl baş edeceğinizi bilmiyorsanız bunu birlikte çalışabiliriz. Online terapi almak isterseniz bana bu numaralardan ulaşabilirsiniz.
Uzman Klinik Psikolog Diana Güler
Telefon: 0216 266 24 48 & 0533 086 30 22
Mail: info@dianaguler.com
İnstagram: dianagulerr
