Hayatlarımızın üçte birine yakınını bedenimizin yenilenmesi ve hem ruhsal hem de fiziksel olarak iyileşmek için dinlenme halinde geçiririz. Her gece doğru miktarda uyumak günlük olayları doğru şekilde işlemek için önemli ve bu önemli anları kaçırmaya başlarsanız uyku borcunuz oluşur.
Kaçan uykular zaman içerisinde uyku yoksunluğu ile sonuçlanırlar. Uyku yoksunluğunun erken aşamalarını gözden kaçırmak tam olarak neye bakacağınızı bilmiyorsanız mümkün ancak uyarı işaretlerini önceden bilirseniz daha ağır tepkilerden kaçınmak için ne yapmanız gerektiğinin farkında olabilirsiniz. Eğer iyi bir gece uykusu uyumakta zorlanıyorsanız ve bunun endişe edilecek bir şey olup olmadığını bilmiyorsanız, okumaya devam edin.
Ne Kadar Uykuya İhtiyacınız Var?
Ruhani ve fiziksel gelişimin çeşitli aşamaları her gece farklı miktarda uyku ihtiyacı doğururlar. Uyku özellikle gelişen beden ve beyin için önemlidir ve bu nedenle bebek ve okul yaşındaki çocukların her gece yatakta doğru miktarda vakit geçirmeleri önerilir. Yetişkinliğe doğru uyku ihtiyacı azalır ve ergenler için 7-10 saatlik bir uyku yeterli olurken, çoğu yetişkin için 7-9 saat yeterli olur. Elbette bazı insanlar daha azıyla da idare edebilirler ama genel öneriler yukarıdaki şekilde.
Uyku Borcu Nedir?
Uyku borcu, uyku yoksunluğunu tanımlamanın bir diğer yoludur ve iki şekilde ölçülür: kısmi ve tam. Yani uykusuz tam bir 24 saat geçirmenizdir. Uyku onarıcı bir aktivitedir ve beden için çok önemlidir. Bir sebepten uyuyamadığınızda, eksik saatler sisteminize yük bindirmeye başlarlar.
Her gece uyuduğunuz miktar, uyku bankasında sağlıklı bir denge olmasını sağlar. Yeterince uyumadığınızda bu uyku, uyku bankasından alınır ve maalesef bu kronik sorun genelde yetişkinlerin tekrar sağlıklı bir uyku bankasına kavuşamamaları ile sonuçlanır.
Uzun çalışma saatleri, kişisel sorumluluklar ve elektronik cihazların daha fazla kullanımının kronik olarak yetersiz uyku ile bağlantısı var. Bu durum zamanla ağır sağlık problemlerine ve küçük çocuklarda beden ve beyinde gelişim gecikmelerine sebep olabilir.
Uyku Yoksunluğu Nasıl Ortaya Çıkar?
Daha önce dediğimiz gibi, uyku yoksunluğu ihtiyacınız olan uykuyu alamadığınız ilk gece başlar. Eğer arada bir bir defa olursa uzun süre dikkat çekmeyebilir çünkü sonraki bir kaç gün içerisinde bunu telafi edersiniz.
Kısmi uyku yoksunluğu, her gece uyuduğunuz ancak ihtiyacınız olan tüm uykuyu almadığınız durumlarda ortaya çıkar. Tam uyku yoksunluğu ise 24 saat boyunca uyanık kalmanızla ortaya çıkar. İkisi de iyileşmesi zor olabilen bir uyku borcu yaratır.
Uyku Yoksunluğu ile Bağlantılı Tehlikeler Nelerdir?
Geçmişte bir uykuyu atladıysanız uyku yoksunluğunun ön belirtilerini muhtemelen biliyorsunuzdur: biraz halsiz olmak, esnemek, huzursuzluk ve odaklanma problemleri genelded sonraki gün çeşitli düzeylerde görülür. Ancak ihtiyacınız olan uykuyu kronik olarak kaçırıyorsanız, dikkate alınması gereken daha fazla şey var.
Beyin Süreçleri
Kısa ve uzun vadeli hafızanız bazen kalıcı olarak hasar görür ancak beyindeki konsantrasyon, problem çözme ve yaratıcı merkezler de gecikirler. Ruh haliniz kötüleşebilir, çabuk sinirlenebilir, duygusal dengesizlik yaşayabilir, kaygı ve depresyona sahip olabilirsiniz. Ayrıca çok uzun süre uykusuz kaldığınızda halüsinasyonlar da görebilirsiniz.
Artan Kaza Riski
Uyku yoksunluğunun sebep olduğu kaza riski, alkollü araç kullanma ile kıyaslanabilir. Bu çok daha tehlikeli olabilir çünkü uyku yoksunluğuna sahip olanlar genelde alkollü bireylerden daha fazla araç kullanıyorlar, ayrıca daha büyük araçlar kullanabilir, ağır eşyalarla çalışabilir veya önemli hesap ve fiziksel sorumluluklara sahip olabilirler.
Bağışıklık Sisteminde Zayıflama
Yorgun olduğunuzda bedeniniz hastalıkları savuşturmakta zorlanır. İhtiyacı olan uykuyu almakta zorlananların yaygın hastalıkları kapma ihtimalleri daha fazla veya iyileşme süreçleri de zor olabilir.
Kronik Hastalık Riskinde Artış
Yüksek tansiyon, diyabet riskinde artış ve kalp hastalıkları riskinde artış beden iyileşemedikçe ortaya çıkar. Uyku sırasında tansiyon düşer ve bedendeki kan dolaşımındaki artış ile önemli organ ve sistemler oksijen ile besinlere kavuşurlar. Daha az uyumak bedenin her gece olması gerektiği şekilde iyileşmesine engel olur.
Fiziksel Değişimler
Beynin yemeyi bırakmak için gönderdiği kimyasallar yorgun olduğunuzda salgılanmazlar ve bu da aşırı yemeye sebep olabilir. Ayrıca cinsel isteği sağlayan hormonlarda da düşüş görebilirsiniz.
Kötü Denge
Beyin ve beden olması gerektiği gibi iletişim kuramayabilir ve bunun sonucunda denge ve koordinasyon kaybı ortaya çıkabilir.
Uyku Yoksunluğunun Aşamaları
Bedeniniz uyku evreleri döngüsünü tamamlayamadığında ve dinlendirici bir uykuya sahip olamadığınızda, uyku yoksunluğunun aşamalarına girmeye başlarsınız. Çoğu doktor bunun iki aşama ile tanımlandığı konusunda hemfikirdir ve ikisi de uyku kaybı ile ifade edilir. İlk aşamada her gece uyku kaybı vardır ve günler, haftalar ve aylar boyunca uykudan kesintiler olur. İkinci aşamada ise tamamen uykusuzluk vardır.
Kronik Uyku Yoksunluğu
Kısmi uyku borcu aşaması olarak da adlandırılan kronik yoksunlukta, her gece bedeninizin ihtiyaç duyduğu 7-9 saatlik uykuyu uyuyamıyor olursunuz. Eğer bu haftada bir iki defa olursa sadece ertesi gün hafif bir rahatsızlık hissedersiniz ancak çoğu yetişkinde günden güne eklenen kronik bir alışkanlık oluşur. Arada bir hafta sonları uykuya yetişmek mümkün olur ama bu muhtemelen uyku borcunun hafta hafta ileriye doğru taşınmasına sebep olur.
Akut Uyku Yoksunluğu
Tam uyku yoksunluğu veya akut uyku kaybı, tam bir gün boyunca dinlenememeniz sonucunda ortaya çıkar. Çoğu insan 24-48 saatten daha fazla uyanık kalamaz ve ne kadar uyanık kalırsanız o kadar tehlikeli hale gelir. Akut aşamadan iyileşmek çok zordur çünkü bu eksik saatleri arka arkaya geceler boyunca tamamlamanız gerekir.
Uyku Yoksunluğundan Kaçınmak İçin Ne Yapabilirsiniz?
Sıkı bir yatma zamanı rutini ve her sabah aynı saatte kalkarak uyku borcuna düşmekten kaçınabilirsiniz. Uyku yoksunluğu yaşadığınızı fark ederseniz, yatağa daha erken gidin ve dengelemek için bir iki saat fazladan uyuyun.
Sorumluluklar, uykusuzluk, ağrılar, sakatlanmalar veya kontrol dışı başka bir şeylerden dolayı uyku eksikliğinden kaçınamıyorsanız, doktorunuzla görüşerek nelerin yardımcı olabileceğine bakın. Ayrıca ne kadar uyku eksiğiniz olduğuna bakıp azar azar yetişmeye çalışın.
Sonuç Olarak
Yeterince uyku uyumak yaşınız kaç olursa olsun önemlidir. Bu nedenle uyku yoksunluğunun aşamalarından kaçınmak için hak ettiğiniz miktarda dinlenmelisiniz. Eğer kronik uyku kaybı yaşıyorsanız, hem zihnen hem bedenen sağlıklı kalmak için bu saatleri tekrar elde etmeye çalışın. Eğer akut uyku kaybı aşamasına girerseniz, en sağlıklı şekilde iyileşmek için uyku ihtiyaçlarınıza odaklanın.
