Alerji, normalde vücudunuz için zararlı olmayan bir şeyin bağışıklık sistemi tarafından yabancı bir madde olarak algılanması ve bağışıklık sisteminin tepki göstermesidir. Bu yabancı maddelere alerjen adı verilmektedir. Alerjenler arasında belli gıdalar, polen veya evcil hayvan kepeği gibi şeyler yer alabilmektedir.
Bağışıklık sisteminizin görevi, zararlı patojenlere karşı savaşarak vücudunuzu sağlıklı tutmaktır. Bunu ise vücudunuzu tehlikeye soktuğunu düşündüğü her şeye saldırarak yapmaktadır. Alerjenin türüne bağlı olarak vücutta inflamasyon, hapşırma ya da diğer belirtiler görülebilir.
Bağışıklık sisteminiz normalde çevrenize uyum sağlar. Örneğin, vücudunuz evcil hayvan kepeği gibi bir şeyle karşılaştığında bunun zararsız olduğunu fark etmelidir. Ancak kepeğe karşı alerjisi olan insanlarda bağışıklık sistemi bunu, vücudu tehdit eden bir dış istilacı olarak algılar ve buna saldırır.
Alerjiler, yaygın olarak görülmektedir. Çeşitli tedavilerle belirtilerinizi engellemeniz mümkün olabilmektedir.
Alerji Belirtileri
Alerji nedeniyle yaşadığınız belirtiler, çeşitli faktörlere bağlı olarak ortaya çıkıyor olabilir. Bu belirtiler sahip olduğunuz alerji türü ya da alerjinizin şiddeti gibi şeylere bağlı olarak değişiklik gösterecektir.
Alerjik tepki beklediğiniz durumlardan önce ilaç kullansanız da bu belirtilerin bazılarını yaşayabilirsiniz. Bununla birlikte belirtileriniz azalmış olacaktır.
Gıda alerjileri: Gıda alerjisi şişme, ürtiker, mide bulantısı, yorgunluk ve diğer belirtileri tetikleyebilir. Kişinin gıda alerjisi olduğunu fark etmesi zaman alabilir. Yemek yedikten sonra ciddi bir reaksiyon gösteriyorsanız ve bunun neden kaynaklandığını bilmiyorsanız, bir an önce doktora başvurun. Bu sayede gösterdiğiniz tepkinin kesin nedenini anlayabilirsiniz.
Mevsimsel alerji: Saman nezlesinde görülen belirtiler, soğuk algınlığı belirtilerine benzeyebilir. Bu belirtiler arasında burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve gözlerde şişkinlik gibi belirtiler yer alabilir. Mevsimsel alerji belirtileri genelde reçetesiz ilaçlar kullanılarak kontrol altına alınabilmektedir. Belirtileriniz kontrol altına alınamaz seviyeye geldiyse doktorunuzu ziyaret edin.
Şiddetli alerjiler: Şiddetli alerjiler, anafilaksiye neden olabilmektedir. Anafilaksi, nefes almada zorluklara, baş dönmesine ve bilinç kaybına yol açabilen tehlikeli bir durumdur. Olası bir alerjenle temas ettikten sonra bu belirtilerle karşılaşırsanız bir an önce tıbbi yardım alın.
Cilt alerjileri: Cilt alerjileri, alerji belirtisi olabilmektedir. Bunlar aynı zamanda alerjene maruz kalma sonucu ortaya çıkan esas belirti de olabilir.
Örneğin, alerjiniz olan bir şey yediğinizde çeşitli belirtilerle karşılaşabilirsiniz. Ağzınızda ya da boğazınızda karıncalanma hissedebilirsiniz. Bununla birlikte döküntü görülmesi de mümkündür.
Kontakt dermatit, cildin alerjen ile doğrudan temas etmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu durum, temizlik ürünü ya da bitki gibi alerjiniz olan bir şeye dokunmanızla gerçekleşebilir.
Cilt alerjisi türleri arasında şunlar yer almaktadır:
- Döküntü: Ciltte tahriş, kızarıklık, şişkinlik olabilir ve cilt acıyabilir veya kaşınabilir.
- Egzaman: Ciltteki lekeler iltihaplanır ve cilt kaşınabilir ve kanayabilir.
- Kontakt dermatit: Alerjenle temas sonrası ciltte hemen kırmızı ve kaşıntılı lekeler oluşur.
- Boğaz ağrısı: Gırtlak ya da boğaz tahriş olur ya da iltihaplanır.
- Ürtiker: Cildin yüzeyinde çeşitli boyut ve şekillerde kırmızı, kaşıntılı ve kabarık izler oluşur.
- Gözlerde şişkinlik: Gözlerde sululuk ya da kaşıntı olabilir, gözler şiş görülebilir.
- Kaşıntı: Ciltte tahriş ya da iltihaplanma oluşur.
- Yanma: Ciltteki iltihaplanma rahatsızlığa ve batma hissine yol açar.
Alerjinin Nedenleri
Uzmanlar, bağışıklık sisteminin normalde zararsız olan yabancı maddelerin vücuda girmesiyle neden alerjik reaksiyon görülmesinin nedenini tam olarak bilmemektedir.
Alerjide genetik faktörler rol oynamaktadır. Yani ebeveynde alerji varsa bu alerji çocuğa da geçebilir. Bununla birlikte alerjik reaksiyona genel yatkınlık genetik olmaktadır. Alerjilerin belli türleri çocuğa geçmemektedir. Yani annenin kabuklu deniz ürünlerine alerjisi varsa çocuğunda da bu alerjinin görülmesi şart değildir.
Sık rastlanan alerjenler arasında şunlar yer almaktadır:
- Hayvansal ürünler: Evcil hayvan kepeği, toz akarlarının atıkları ve hamamböceği buna dahildir.
- İlaçlar: Penisilin ve sülfonamid içeren ilaçlar yaygın olarak görülen tetikleyicilerdir.
- Yiyecekler: Buğday, kuruyemiş, süt, kabuklu deniz ürünleri ve yumurta alerjileri yaygın olarak görülmektedir.
- Böcek sokmaları: Bu alerjilere arılar, eşekarıları ve sivrisinekler dahildir.
- Küf: Küfün havadaki sporları alerjik reaksiyonu tetikleyebilir.
- Bitkiler: Otlardan ve ağaçlardan gelen polenler ile zehirli sarmaşık ve zehirli meşe gibi bitkilerdeki reçine, yaygın olarak rastlanan alerjenlerdendir.
- Diğer alerjenler: Lateks eldivenlerde ve prezervatiflerde bulunan lateks ile nikel gibi bazı metaller alerjendir.
Saman nezlesi olarak da bilinen mevsimsel alerjiler, en yaygın olarak görülen alerjilerdir. Bu alerjilere bitkilerden salınan polenler neden olur. Saman nezlesi belirtileri şu şekildedir:
- Gözlerde kaşıntı
- Gözlerde sululuk
- Burun akması
- Öksürme
Alerji Tedavisi
Alerjiyi önlemenin en iyi yolu, alerjik reaksiyonu tetikleyen alerjenden kaçınmak olacaktır. Bunu yapmak mümkün değilse çeşitli tedavilerden faydalanmak mümkündür.
İlaç tedavisi
Alerji tedavisinde genelde antihistaminik gibi belirtileri kontrol altına alan ilaçlar kullanılır. Ne tür antihistaminik kullanacağınız, alerjinizin şiddetine göre değişiklik gösterecektir.
Alerji ilaçları arasında şunlar yer almaktadır:
- Difenhidramin gibi antihistaminikler
- Kortikosteroidler
- Setirizin
- Loratadin
- Kromolin sodyum
- Dekonjestanlar
- Lökotrien değiştiriciler
İmmünoterapi
İmmünoterapide vücudun alerjenlere alışması için 3-5 yıl boyunca vücuda enjeksiyon yapılır. Başarılı bir immünoterapi ile alerji belirtilerinin geri dönmesi engellenebilir.
Epinefrin
Şiddetli ve hayati tehlikeye neden olan bir alerjiniz varsa epinefrin iğnesi yapmanız gerekebilir. Bu iğne, tıbbi yardım alana kadar alerjik reaksiyon göstermemenize yardımcı olur.
Alerji için Doğal Çözümler
Alerji tedaisi ve hatta alerjinin önlenmesi için çeşitli doğal çözümler ve takviyeler bulunmaktadır. Bunları kullanmadan önce mutlaka doktorunuzla konuşun. Doğal çözümlerden bazıları başka alerjenler içeriyor olabilir ve belirtilerinizin daha kötü hale gelmesine yol açabilir.
Örneğin, bazı çaylarda kullanılan çiçekler ve bitkiler hapşırmanıza yol açabilir. Aynı şey uçucu yağlar için de geçerlidir. Uçucu yağları alerji belirtilerini azaltmak için kullanan kişiler olmakla birlikte bu yağlarda bulunan maddelerden bazıları alerjiye neden olabilir.
Alerji Nasıl Teşhis Edilir?
Alerji çeşitli şekillerde teşhis edilebilmektedir.
Doktora gittiğinizde öncelikle yaşadığınız belirtileri anlatmanız ve sonrasında muayene gerçekleştirilmesi gerekir. Doktorunuz son zamanlarda yediğiniz farklı bir şey olup olmadığını ya da farklı bir maddeyle temasınız olup olmadığını sorabilir. Örneğin, ellerinizde döküntüler olduysa son zamanlarda lateks eldiven kullanıp kullanmadığınız önemlidir.
Doktorunuz alerjinizi doğrulamak ya da alerjenleri tespit etmek için kan testi ve deri testi de isteyebilir.
Kandan alerji testi: Doktorunuz, alerjiniz için kan testi isteyebilir. Kanda alerjiye neden olan antikorlar olan immunoglobulin E olup olmadığına bakılır. Bunlar, alerjenlere tepki veren hücrelerdir. Ciddi alerjik reaksiyon yaşama riskiniz hakkında endişeleriniz varsa kan testi ile alerjiniz kesinleşebilir.
Deri testi: Alerjiniz için deri testi yapılması da gerekebilir. Deri testinde genelde yaygın olarak görülen alerjenler kullanılır. Test sırasında ufak iğneler kullanılarak cilt delinir ve alerjen verilir. Sonrasında ciltte meydana gelen değişiklikler kaydedilir. Herhangi bir alerjene alerjiniz olması durumunda cildiniz kızarık hale gelecektir.
Alerji Belirtileri Nasıl Önlenir?
Alerjiyi önlemenin bir yolu olmasa da belirtileri engellemeniz mümkün olabilir. Alerji belirtilerini önlemenin en iyi yolu alerjiyi tetikleyen alerjenlerden kaçınmaktır.
Kaçınma, alerji belirtilerini engelleme konusunda en etkili yoldur. Eliminasyon diyeti ile alerjiye neden olan yiyecekleri tespit edebilir ve bunlardan kaçınabilirsiniz. Yiyeceklerdeki alerjenlerden kaçınmak için aldığınız ürünlerdeki etiketleri kontrol edebilir ve dışarıda yiyeceğiniz zaman yemeğin içerisinde neler olduğunu sorabilirsiniz.
Mevsimsel ve diğer alerjilerden kaçınmak için alerjenlerin nerede olduklarını ve bunlardan nasıl kaçınacağınızı öğrenmelisiniz. Örneğin, ev tozu alerjiniz varsa evinizde hava filtreleri kullanabilir, klimalarınızı düzenli olarak temizletebilir ve evinizi düzenli olarak temizleyebilirsiniz.
Alerjinin Neden Olduğu Komplikasyonlar
Alerjinin yalnızca burun kaşıntısı ve hapşırık gibi şeylere neden olduğunu düşünebilirsiniz, ancak alerjik reaksiyonlar oldukça tehlikeli olabilir.
Anafilaksi, alerjenlere maruz kalma sonucu vücudun verdiği ciddi bir tepkidir. Anafilaksi genelde yiyecek alerjisinde görülmekle birlikte anafilaksinin neden olduğu belirtiler şu şekilde olmaktadır:
- Hava yollarında aniden tıkanıklık
- Kalp atış hızında artış
- Dilde ve ağızda şişlik
Alerji belirtileri çeşitli komplikasyonlara yol açabilir. Doktorunuz, belirtilerinizin nedeni ve alerjinizin şiddeti konusunda bilgi sahibi olmanıza yardımcı olacaktır. Aynı zamanda meydana gelebilecek komplikasyonları önlemek için alerji belirtilerinizi nasıl kontrol edebileceğiniz konusunda da bilgilendirme yapacaktır.
Astım ve Alerjiler
Astım, yaygın olarak görülen bir solunum rahatsızlığıdır. Nefes almayı zorlaştırır ve ciğerlerdeki hava yollarını darlaştırabilir.
Astım, alerjilerle yakından bir şekilde ilişkilidir. Alerji, hastanın halihazırda sahip olduğu astımın daha kötü hale gelmesine neden olabilir. Astımı olmayan kişilerde de astımın ortaya çıkmasına neden olabilir.
Alerji ve astım birlikte ortaya çıktığında alerjik astım denilen durum ortaya çıkar.
Alerji mi, soğuk algınlığı mı?
Burun akıntısı, hapşırık ve öksürük, alerjide yaygın olarak görülen belirtilerdendir. Bunlar aynı zamanda soğuk algınlığı ve sinüs enfeksiyonunda da yaygın olarak görülen belirtilerdir. Bu nedenle belirtilerin ortaya çıkış nedenini anlamak zor olabilir.
Bununla birlikte bu sağlık sorunlarının neden olduğu ek belirtiler, yaşadığınız şeyi anlamanıza yardımcı olabilir. Soğuk algınlığında vücut ağrıları ve hatta ateş görülebilir. Sinüs enfeksiyonunda ise genelde burun kalın ve sarı renkli akıntı gelir.
Alerjiler, zaman içinde bağışıklık sisteminizin etkilenmesine yol açabilir. Bağışıklık sistemi etkilendiğinde ise temas ettiğiniz virüsleri kapma olasılığınız da artar. Sonuç olarak alerjiniz varsa daha sık soğuk algınlığı yaşama riskiniz de artmaktadır.
Alerjik Öksürük
Saman nezlesi hapşırık ve öksürük gibi belirtilere neden olabilir. Bunlar, vücudunuzun alerjenlere aşırı tepki göstermesi ile ortaya çıkar. Bu belirtiler bulaşıcı olmasa da rahatsızlık verebilir.
Alerjinin ve saman nezlesinin neden olduğu belirtiler geçicidir. Örneğin, mevsimsel alerjide çiçeklerin açtığı yılın belli zamanlarında öksürük yaşayabilirsiniz.
Bununla birlikte mevsimsel alerji astımı tetikleyebilir ve astım da öksürüğe neden olabilir. Yaygın mevsimsel alerjisi olan kişi alerjene maruz kaldığında hava yolları daralabilir ve öksürüğe neden olabilir. Nefes darlığı ve göğüste sıkışma görülebilir.
Alerji ve Bronşit
Bronşite neden olan virüsler veya bakteriler, alerji sonucu ortaya çıkıyor olabilir. Akut bronşit, genelde birkaç gün ya da birkaç hafta sonra sona erer. Kronik bronşit ise aylarca ve daha uzun sürebilir ve sık sık tekrarlayabilir.
Alerjenlere maruz kalma, kronik bronşitin en yayın nedenidir. Kronik bronşite neden olan alerjenler arasında şunlar bulunmaktadır:
- Sigara
- Hava kirliliği
- Yoz
- Polen
- Kimyasal dumanlar
Mevsimsel alerjilerin aksine buradaki alerjenler genelde ev ve ofis gibi ortamlarda bulunur. Bu nedenle kronik bronşit daha kalıcı olabilir ve tekrarlayabilir.
Alerji ve Bebekler
Cilt alerjileri günümüzde küçük çocuklarda daha yaygın bir şekilde görülmektedir. Ancak çocuklar büyüdükçe cilt alerjileri azalır ve solunum ile gıda alerjileri daha yaygın hale gelir.
Bebeklerde görülen cilt alerjileri arasında şunlar yer almaktadır:
Egzama: Egzama, kaşıntılı kırmızı döküntülere neden olan inflamatuar bir cilt sorunudur. Döküntüler yavaş yavaş ortaya çıkabilir, ancak kalıcı olabilir.
Alerjik kontakt dermatit: Bu tür cilt alerjisi genelde bebeğin alerjenle temas etmesinden hemen sonra ortaya çıkar. Şiddetli kontakt dermatitte ağrılı kabarcılar görülebilir ve ciltte çatlaklar oluşabilir.
Ürtiker: Ürtiker, alerjene maruz kaldıktan sonra görülen kırmızı şişlikler ya da kabarıklıklardır. Bunlarda pullanma ve çatlama görülmez, ancak ürtikerleri kaşımak cildin kanamasına neden olabilir.
Bebeğin vücudunda görülen cilt alerjilerindeki farklılıkları anlamak, uygun tedaviyi bulma konusunda yardımcı olabilir.
Alerjiyle Yaşamak
Alerjiler, yaygın olarak görülmekle birlikte çoğu kişi için tehlike arz etmezler. Anafilaksi riski olan kişiler, alerjilerini nasıl kontrol altına alacaklarını ve acil durumda ne yapacaklarını doktorlarından öğrenebilirler.
Çoğu alerjide kaçınma, ilaç kullanımı ve yaşam tarzında değişiklikler etkili olmaktadır. Doktorunuzla birlikte alerjinizin neden olabileceği komplikasyonların riskini azaltabilir ve hayatınızı daha keyifli hale getirebilirsiniz.
