İstridye mantarı ya da Pleurotus, doğada ağaçların gövdelerinde yetişen bir mantardır. Mantarlar, teknik olarak bitkilerden ayrı bir sınıfta olmakla birlikte et tüketmeyen kişileri için harika bir besindir.
Genelde Amerikan istiridye mantarı olarak bilinen Pleurotus ostreatus dahil olmak üzere 40 çeşit istiridye mantarı vardır. Bunların hepsi yenilebilir mantarlardır ve makarna ile sote gibi yemeklere sıklıkla kullanılmaktadır.
İstiridye mantarları sağlık üzerindeki faydalarıyla bilinmekte ve güçlü bitkisel bileşenler içermektedir. Bunlar geleneksel tıpta yüzyıllardır kullanılmaktadır.
Bu yazıda istiridye mantarının 7 önemli faydasını okuyabilirsiniz.
1. Besin değerleri bakımından zengindir
İstiridye mantarında lif, vitaminler, mineraller ve diğer önemli besinler vardır. Bu mantar az miktarda karbonhidrat içerdiği için düşük karbonhidratlı beslenme düzenine sahip kişiler istiridye mantarı tüketebilir.
86 gramlık bir fincan çiğ istiridye mantarının besin değerleri şu şekildedir:
Kalori: 28
Karbonhidrat: 5 gram
Protein: 3 gram
Yağ: 1 gramdan az
Lif: 2 gram
Niasin: Günlük Değerin (GD) % 27’si
Pantotenik asit (B5 vitamini): GD’nin %22’si
Folat: GD’nin %8’i
Kolin: GD’nin %8’i
Potasyum: GD’nin %8’i
Demir: GD’nin %6’sı
Fosfor: GD’nin %8’i
Çinko: GD’nin %6’sı
İstiridye mantarı aynı zamanda D vitamini ve selenyum dahil olmak üzere başka besinleri de barındırmaktadır.
2. Antioksidan kaynağıdır
İstiridye mantarında vücuttaki hücresel hasarı azaltmaya yardımcı olan antioksidanlar vardır.
İstiridye mantarı özünde gallik asit, klorojenik asit ve naringenin dahil olmak üzere yedi fenolik bileşik tespit edilmiştir ve bunların tümü vücudunuzda antioksidan görevi görmektedir.
İstiridye mantarı aynı zamanda güçlü antioksidan etkilere sahip bir amino asit olan ergotionin de içermektedir.
2007 yılında kemirgenler üzerinde yapılan bir araştırmada istiridye mantarı özü ile gerçekleştirilen tedavinin, yaşlı farelerde antioksidan seviyelerini artırdığı ve malondialdehit (MDA) dahil olmak üzere belirli inflamatuar belirteçleri azalttığı görülmüştür.
2020 yılında yapılan bir başka araştırmada ise mantar özünün antioksidan etkiler gösterdiği ve toksik kimyasalların neden olduğu karaciğer hasarını azaltmaya yardımcı olduğu gözlemlenmiştir.
2016’da laboratuvar ortamında yapılan bir araştırma ise gri istiridye mantarından elde edilen özün, insanlarda arter hücrelerinde oksidatif hasarı engellediği ve muhtemelen amino asit ergothioneine sayesinde LDL (kötü) kolesterolün oksidasyonunu önlediğini bulmuştur.
LDL (kötü) kolesterolün oksidasyonu, arterlerde kalp hastalığına yol açabilen plak oluşumu olan ateroskleroz sürecinde yer almaktadır.
Hayvanlar üzerinde ve laboratuvar ortamında yapılan çalışmalar, istiridye mantarlarının antioksidanlar sayesinde hücresel hasara karşı koruma sağlayabileceğini gösterse de insanlar üzerinde daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç vardır.
3. Kalp sağlığı açısından faydalı olabilir
İstiridye mantarı, yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon gibi kalp hastalığında risk faktörleri olan rahatsızlıkları azaltarak kalp sağlığında iyileşme sağlayabilir.
İstiridye mantarı, beta-glukanlar adı verilen lifler dahil olmak üzere kalp sağlığı açısından faydalı olan çeşitli bileşenler bakımından zengindir.
Beta-glukanlar, vücutta kolesterol üretimini azaltmaya yardımcı olabilecek kısa zincirli yağ asitleri üreten bağırsak bakterileri tarafından fermente edilir. İstiridye mantarının, beyaz mantarlara göre iki kat daha fazla beta-glukan sağladığını gösteren araştırmalar vardır.
2011’de 20 kişiyle yapılan ufak çaplı bir araştırmada katılımcılara 21 gün boyunca 30 gram kurutulmuş istiridye midyesi çorbası verildi. Bu araştırmada çorbanın trigliseritleri, toplam kolesterolü ve oksitlenmiş LDL (kötü) kolesterol düzeylerini azalttığı gözlemlendi.
2020 yılında insanlar üzerinde yapılan 8 araştırmanın incelenmesinde ise istiridye mantarının kan şekerini, trigliseritleri, kan basıncını ve insülin seviyelerini düşürmeye yardımcı olduğu görüldü. Bunlar, kalp hastalığında risk faktörleridir.
Bununla birlikte araştırmacılara göre mevcut tüm çalışmalarda yanlılık riski bulunduğu için istiridye mantarının kalp sağlığı açısından ne gibi faydaları olabileceğini daha iyi anlamak için gelecekte daha fazla araştırma yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.
4. Kan şekerini düzenlemeye yardımcı olabilir
İstiridye mantarı, kalp sağlığını desteklemenin yanı sıra kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesine de yardımcı olabilir.
Tip 2 diyabeti olan ve olmayan 22 kişi üzerinde yapılan bir araştırmada yemek sonrası istiridye mantarı tozu yiyen kişilerde kan şekeri seviyelerinde azalma olduğu görüldü. Araştırmacılar, bu durumun mantarların kan şekerinin artmasına neden olan bazı proteinleri engellerken vücut dokularında şeker kullanımı artırdığından kaynaklandığını öne sürdüler.
Benzer şekilde tip 2 diyabetten hastanede yatan 30 kişi üzerinde yapılan 2007 tarihli bir araştırmada hastalara 7 gün boyunca 150 gram pişmiş istiridye mantarı verildi. Bu araştırmada istiridye mantarının açlık kan şekerini yüzde 22 ve yemek sonrası kan şekerini ortalama yüzde 23 azalttığı görüldü.
Katılımcılar mantarla bir hafta uygulanan tedaviye son verdikten sonra açlık ve yemek sonrası kan şekerlerinin sırasıyla ortalama yüzde 13 ve yüzde 20 arttığı görüldü. Tedavinin katılımcıların kan basıncını, kolesterolünü ve trigliserit düzeylerini önemli ölçüde azalttığı belirlendi.
Hatta tip 2 diyabeti ve yüksek tansiyonu olan 27 erkek üzerinde yapılan bir araştırmada katılımcılara 3 ay boyunca 3 gram istiridye mantarı tozu verildi. Tedavi sonrası uzun süreli kan şekeri kontrolü için bir belirteç olan hemoglobin A1c’nin önemli ölçüde azaldığı görüldü.
2000 yılında yapılan bir inceleme, mantarın potansiyel kan şekeri düşürücü etkilerinin beta glukandan kaynaklandığını, bu tür liflerin karbonhidrat sindirimini ve emilimini yavaşlattığını öne sürdü.
5. Bağışıklığı destekler
İstiridye mantarları bağışıklık sisteminizi çeşitli şekillerde destekleyebilir.
Örneğin, istiridye mantarından elde edilen bir tür beta-glukan lifi olan pleuranın, bağışıklık düzenleyici özelliklere sahip olduğu görülmüştür. Mantarlar ayrıca antiviral ve antibakteriyel etkilere sahip olabilir.
Herpes simpleks virüsü tip 1 (HSV-1) olan 90 kişide yapılan 130 günlük bir çalışmada, pleuran, C vitamini ve çinko takviyesi ile gerçekleştirilen kombine tedavinin HSV-1 belirtilerini iyileştirdiği ve solunum belirtilerinin süresini ve şiddetini vitaminden daha fazla azalttığı görüldü.
Pleuran tedavisinin ayrıca tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonu olan çocuklarda belirtileri önemli ölçüde iyileştirdiği ve sporcularda üst solunum yolu enfeksiyonu gerçekleşme sıklığını önemli ölçüde azalttığı görülmüştür.
Bununla birlikte 41 kişiyle 8 hafta boyunca yapılan bir araştırmada günlük olarak istiridye mantarı özü takviyesi almanın, plasebo grubuna kıyasla enfeksiyonlara karşı korunmada önemli bir rolü olan interferon-y’yi (IFN-γ) aktive ederek bağışıklık sistemini güçlendirdiğini görüldü.
İstiridye mantarlarının antiviral ve antibakteriyel etkilerinin olduğu da bilinmektedir.
6. Diğer potansiyel faydalar
Araştırmacılar, istiridye mantarının yukarıdakilerin yanı sıra aşağıdaki faydaları da sağlayabileceğini söylemektedir:
Tümör karşıtı olma: Laboratuvar araştırmaları, istiridye mantarlarının tümörlere karşı etkili olabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte bu konuda insanlar üzerinde yapılmış araştırmalar bulunmamaktadır.
Bağırsak sağlığı için faydalı olma: 2021’de kemirgenler üzerinde yapılan bir araştırmada obez farelerin diyetlerine istiridye mantarı eklendiğinde patojeni bakterilerin büyümesinin azaldığı ve bağırsaklarda faydalı kısa zincirli yağ asitlerinin üretiminin arttığı görüldü.
Anti-inflamatuar olma: İstiridye mantarlarında anti-inflamatuar bileşenler vardır. 2020 yılında fareler üzerinde yapılan bir araştırmada bu mantarın özünün, farelerin pençelerindeki inflamasyonu önemli ölçüde azalttığı görüldü.
7. Çok yönlü ve lezzetlidir
İstiridye mantarı, sağlık üzerindeki etkilerinin yanı sıra yemekleri de lezzetli hale getirmektedir. İstiridye mantarının tüm kısımlarını yiyebilirsiniz.
İstiridye mantarını beslenme düzeninize şu şekillerde ekleyebilirsiniz:
- Çorbalara ve güveçlere ekleyin.
- Pişirdikten sonra makarnaya ekleyin.
- Besleyici bir meze için zeytinyağı ve sarımsakla soteleyin.
- Doğrayın ve soslara ekleyin.
- Omlet ve mücver gibi yumurtalı tariflerde kullanın.
- Sebzeli karides ya da protein gibi şişlerde ızgara yapın.
- Fırında kızartın.
Özet Olarak
İstiridye mantarı, sağlık üzerinde çeşitli faydaları olan bir mantardır. Bu mantar, besleyici olmanın yanı sıra kalbi ve bağışıklık sistemini desteklemede, kan şekerinin kontrol edilmesinde ve antioksidan ve anti-inflamatuar etkilerin elde edilmesinde kullanılmaktadır.
Çeşitli şekillerde kullanabileceğiniz istiridye mantarlarını makarna, güveç ve omlet gibi yemeklere koyarak beslenme düzeninize ekleyebilirsiniz.
