Kara mürver tıbbi amaçlı olarak kullanılan bitkiler arasında en sık kullanılanlardan birisi.

Geleneksel olarak yerli Amerikalılar onu enfeksiyon tedavisinde kullanmışlar, antik Mısırlılar ise yanıkların iyileşmesi ve cildin güzelleşmesi için değerlendirmişler. Hala Avrupa’nın büyük kısmında geleneksel tıp uygulamaları için toplanıp kullanılıyor.

Günümüzde kara mürver özellikle soğuk algınlığı ve nezle belirtilerini tedavi etmek için takviye olarak tüketiliyor.

Ancak bitkinin çiğ meyveleri, kabuğu ve yaprakları zehirli ve mide problemlerine yol açabilir.

Bu makalemizde kara mürvere daha yakından göz atıp onun sağlığa faydalarına dair kanıtları göreceğiz ve yenildiği zaman ortaya çıkan tehlikelere bakacağız.

Kara Mürver Nedir?

Kara mürver Adoxaceae ailesine dahil olan Sambucus adlı çiçekli bitkinin bir kaç farklı türünden bir tanesi.

En yaygın türü Sambucus nigra veya bilindik adıyla kara mürver. Bu ağaç Avrupa’ya özgü ancak dünyanın geri kalan kısmında da yetiştiriliyor.

Kara mürver 9 metre uzunluğa ulaşabiliyor ve üzerinde küçük beyaz veya krem renkli çiçek topluluklarına sahip. Meyveleri ise küçük siyah veya mavimsi siyah keselerde bulunuyorlar.

Meyveler oldukça acı ve yemeden önce pişirilmesi gerekiyor. Çiçeklerde ise güzel bir muskat aroması var ve hem çiğ hem de pişmiş olarak tüketilebiliyorlar.

Kara mürverin pek çok türü tarih boyunca sağlık ve gıda amaçları için kullanılmış.

Tarihsel olarak çiçek ve yaprakları ağrıları, inflamasyonları, şişkinlikleri geçirmek için kullanılmış ve ayrıca bir idrar söktürücü ve terletici olarak değerlendirilmiş. Kabuğu ise diüretik, laksatif ve kusma başlatıcı olarak görev yapmış.

Halk tıbbında kurutulmuş meyveleri veya suyu grip, enfeksiyon, siyatik, baş ağrısı, diş ağrısı, kalp ağrısı, sinir ağrısı ve bunun yanında laksatif ve diüretik olarak kullanılmış.

Buna ek olarak, meyveleri pişirilebilir ve böylece meyve suyu, reçel, şarap gibi çeşitli ürünler yapılabilir. Çiçekleri genelde şekerle pişirilerek tatlı şurup yapılıyor veya çaya ekleniyor. Salatalarda taze olarak da tüketilebilir.

Kara Mürverin Sağlığa Faydaları

Kara mürverin sağlığa pek çok faydası olduğu söyleniyor. Sadece besleyici değil, aynı zamanda soğuk algınlığı ve nezle belirtileri ile savaşıyor, kalp sağlığını destekliyor, inflamasyonlar ve enfeksiyonlar ile savaşıyor.

Besin Değeri Yüksek

Kara mürver antioksidanlar ile dolu düşük kalorili bir gıda.

100 gram kara mürverde 73 kalori, 18.4 gram karbonhidrat ve her biri 1 gramdan daha az yağ ve protein bulunuyor.

Ayrıca pek çok besin değeri mevcut:

  • C vitamini yüksek: Meyvenin 100 gramında 6-35 mg C vitamini bulunuyor ve bu da günlük önerilen miktarın %60’ı kadar.
  • Lif bakımından zengin: Kara mürverin 100 gramında 7 gram lif bulunuyor ve bu da günlük önerilen miktarın çeyreğinden fazla.
  • Fenolik asit kaynağı: Bu bileşenler güçlü antioksidanlardır ve bedende oksidatif stresten kaynaklanan hasarı azaltır.
  • İyi bir flavonol kaynağıdır: Kara mürverde quercetin, kaempferol ve isorhamnetin adı verilen antioksidan flavonollar bulununur. Çiçeğinde meyvesinden 10 kat daha fazlası bulunuyor.
  • Antosiyaninler bakımından zengin: Bu bileşenler meyveye karakteristik siyah-mor rengini verirler ve anti-inflamatuvar etkilere sahip güçlü antioksidanlardır.

Kara mürverin tam besin kompozisyonu bitkinin türüne, olgunluğuna, çevresel ve mevsimsel şartlara göre değişiklik gösterir. Bu nedenle farklı besin değerleri ile de karşılaşmak mümkün.

Soğuk Algınlığı ve Grip Belirtilerini İyileştirebilir

Kara mürver ekstraktı ve çiçeğinin özütünün grip belirtilerinin şiddetini ve uzunluğunu azaltabildiği görülüyor.

Kara mürver ile hazırlanmış ticari preparatlar sıvı, kapsül ve diğer formlarda bulunabiliyor ve soğuk algınlığı tedavisinde de kullanılıyor.

60 gripli insan ile yapılan bir çalışmada, günde 15 ml kara mürver şurubu içen katılımcılar 2-4 gün içerisinde belirtilerinde iyileşme görmüşler ve kontrol grubunun iyileşmesi ise 7-8 gün sürmüş.

64 kişi ile yapılan bir diğer çalışmada katılımcılar iki gün boyunca 175 mg kara mürver pastili almışlar ve bu da soğuk algınlığı belirtilerinde ciddi bir azalma sağlamış ve ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve burun tıkanması gibi şeyler sadece 24 saatte çok daha iyi hale gelmişler.

Buna ek olarak, 312 hava yolcusuna günde 3 defa 300 mg kara mürver ekstraktı içeren kapsüller verilmiş ve hastalık yaşamış olanların hastalık süresi ve belirtileri azalmış.

Bu sonuçların onaylanması için daha kapsamlı çalışmalar yapılmalı ve böylece kara mürverin gribi önleme konusunda oynadığı rol tespit edilip onaylanabilir.

Araştırmaların büyük kısmının sadece ticari ürünler ile yapıldığını ve evde hazırlanan ürünlerin güvenliği ve verimliliği hakkında bir fikir vermediğini belirtelim.

Antioksidan Değerleri Yüksektir

Normal metabolizma sırasında salınan reaktif moleküller bedende birikebilirler. Bu da oksidatif strese sebep olabilir ve tip-2 diyabet ve kanser gibi hastalıkların gelişimine yol açabilir.

Antioksidanlar gıdalarda bulunan doğal bileşenlerdir ve bu reaktif moleküllerin ortadan kaldırılmasını sağlarlar. Vitamin, fenolik asit ve flavonoidler formunda olabilirler. Araştırmalar yüksek antioksidan değere sahip bir beslenmenin kronik hastalıkları önlemeye yardımcı olduklarını gösteriyorlar.

Kara mürverin çiçekleri, meyveleri ve yaprakları mükemmel antioksidan kaynaklarıdırlar. Örneğin meyvesinde bulunan antosiyaninlerin antioksidan gücü E vitamininden 3.5 kat daha fazla.

15 farklı orman meyvesi türü ile yapılan bir çalışmada ve onların şarapla karşılaştırıldığı başka bir çalışmada kara mürverin en etkili antioksidanlardan birisi olduğu görülüyor.

Buna ek olarak başka bir çalışmada, 400 ml kara mürver suyu içen bireylerin antioksidan durumlarında sadece bir saat sonra iyileşme meydana gelmiş. Fareler ile yapılan bir çalışmada ise kara mürver ekstresinin inflamasyonu ve oksidatif doku hasarını önleyebildiği görülmüş.

Kara mürver laboratuvarda umut veren sonuçlar gösterse de, insanlar ve hayvanlar ile yapılan araştırmalar hala çok sınırlı miktarda. Genel olarak onu beslenme içerisinde tüketmek antioksidan durum üzerinde çok küçük bir etkiye sahip.

Buna ek olarak kara mürverin işleme girmesi halinde, yani ekstraktını çıkarma, ısıtma, suyunu çıkarma gibi işlemlerde antioksidan aktivitesi azalıyor.

Bu nedenle şurubu, suyu, çayı ve reçeli gibi ürünlerden elde edilen faydalar laboratuvar çalışmalarından görülenlerden daha az olabilirler.

Kalp Sağlığı İçin İyi Olabilir

Kara mürverin bazı kalp ve damar sağlığı işaretleri üzerinde pozitif etkileri var.

Çalışmalar kara mürver suyunun kandaki yağ ve kolesterol düzeylerini azaltabildiğini gösteriyorlar. Buna ek olarak antosiyanin gibi flavonoidler bakımından zengin bir beslenmenin kalp hastalıkları riskini azalttığı görülüyor.

34 kişi ile yapılan bir çalışmada katılımcılara 400 mg kara mürver ekstraktı günde üç defa iki hafta boyunca verilmiş ve kolesterol düzeylerinde ciddi bir azalma görülmemiş.

Ancak yüksek kolesterollü fareler ile yapılan başka bir çalışmada, kara mürvere sahip bir beslenme farelerin karaciğerindeki ve aortasındaki kolesterolü azaltmış ancak kandakini azaltmamış.

Kara mürverden elde edilen polifenoller ile beslenen fareler ile yapılan başka bir çalışmada, farelerin tansiyonu düşmüş ve yüksek tansiyon kaynaklı organ hasarına daha az maruz kalmışlar.

Bunlara ek olarak, kara mürver kandaki ürik asit miktarını azaltmış. Ürik asidin artmış olması yüksek tansiyon ile bağlantılı ve kalp sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahip.

Kara mürverin insülin salgısını da arttırdığı ve kan şekeri düzeylerini iyileştirdiği de görülüyor. Tip-2 diyabetin kalp ve damar hastalıkları için büyük bir risk faktörü olduğunu dikkate alırsak, kan şekeri kontrolü bu rahatsızlıkların önlenmesi için önemli.

Bir çalışmada kara mürver çiçeklerinin a-glukosidaz adı verilen enzimi inhibe ettikleri görülüyor ve bu da kan şekerini düşürmeye yardımcı olabilir. Şeker hastası fareler ile yapılan bir araştırmada kara mürver kan şekeri kontrolüne yardımcı olmuş.

Bu umut vaadeden sonuçlara karşın kalp krizlerinde veya kalp hastalıklarının diğer belirtilerinde direkt bir azalma görülmemiş ve insanlar ile daha fazla araştırma gerekli.

Sağlığa Diğer Faydaları

Kara mürverin pek çok başka faydası olduğu söyleniyor ancak bunlara dair genelde sınırlı bilimsel kanıtlar var.

  • Kanserle savaşa yardımcı olur: Hem Avrupa hem de Amerika kökenli kara mürverin test tüpü çalışmalarında kanseri önleyici etkileri olduğu görülüyor.
  • Zararlı bakteriler ile savaşır: Kara mürverin Halicobacter pylori gibi bakterilerin gelişimini önleyebildiği ve sinüzit ile bronşit belirtilerini iyileştirebildiği belirtiliyor.
  • Bağışıklık sistemini destekleyebilir: Farelerde kara mürver polifenollerinin akyuvar hücrelerini arttırarak bağışıklık sistemini desteklediği görülmüş.
  • UV radyasyonuna karşı koruma sağlayabilir: Kara mürver ekstraktı içeren cilt ürünlerinin güneşe karşı 9.88 faktör koruma sağladığı görülmüş.
  • İdrarı arttırabilir: Kara mürver çiçeklerinin farelerde idrara çıkma sıklığını ve tuz atımını arttırdığı görülmüş.
  • Antidepresan özellikleri olabilir: Bir çalışmada farelere kilo başına 1200 mg denk gelecek şekilde 544 mg kara mürver ekstraktı verilmiş ve bu da performansı ve ruh hali işaretlerini iyileştirmiş.

Bu sonuçlar ilginç olsalar da, etkilerin gerçekten ciddi düzeyde olup olmadıklarının tespiti için insanlarda daha fazla araştırma gerekli.

Buna ek olarak, bu ticari ürünlerdeki antosiyanin gibi biyoaktif bileşenlerin miktarının ölçümü için standart bir yöntemin bulunmadığını da belirtmek gerekli.

Bir çalışmada antosiyaninlerin ölçümlerinde kullanılan yöntemlerin değişkenliği gösterilmiş ve takviyede 762 mg/L olduğu söylense de, sadece 4 mg/L bulunuyormuş. Bu nedenle mevcut ürünlerin etkilerini tespit etmek zor olabilir.

Sağlık Riskleri ve Yan Etkileri

Kara mürverin umut veren potansiyel faydaları olsa da, tüketimine dair bazı tehlikeler de var.

Kabuğu, olgunlaşmamış meyveleri ve çekirdekleri az miktarda lektin barındırıyor ve bu da çok fazla yenirse mide problemlerine sebep oluyor.

Buna ek olarak kara mürver bitkisinde siyanojenik glikositler adı verilen bileşenler bulunuyorlar ve bunlar bazı durumlarda siyanür salgılayabiliyorlar. Bu toksin kayısı çekirdeklerinde ve bademde de bulunabiliyor.

100 gram taze meyvesinde 3 mg siyanür bulunuyor ve 100 gram taze yaprağında ise 3-17 mg mevcut. Bu 60 kiloluk bir insan için tahmin edilen ölümcül dozun %3’ü kadar.

Ancak ticari ürünler ve pişmiş meyvelerinde siyanür yok ve bu nedenle bunların tüketimi ile gelen bir ölüm vakası yok. Pişmemiş meyvesi, yaprakları, kabuğu veya kökleri ile gelen belirtileri arasında bulantılar, kusma ve ishal bulunuyor.

Taze toplanmış meyvelerinin, yapraklarının ve dallarının suyunu içtikten sonra hasta düşen sekiz insana dair bir rapor mevcut. Bu kişiler bulantı, kusma, güçsüzlük, sersemlik, hissizlik ve bilinç kaybı yaşamışlar.

Neyse ki bu meyvede bulunan toksik bileşenler pişirme ile ortadan kaldırılabiliyorlar. Ancak dalları, kabuğu veya yaprakları pişirme veya meyve suyu çıkarmada kullanılmamalı.

Eğer çiçek ve meyveleri kendiniz için topluyorsanız, Amerikan veya Avrupa tipi olduğundan emin olun çünkü diğer türleri daha zehirli olabilir. Ayrıca kullanmadan önce kabuk ve yaprakları güzelce çıkartın.

Kara mürverin çocuklarda veya 18 yaşın altındaki bireylerde, hamile ve emziren kadınlarda tüketimi önerilmiyor. Bu gruplara dair hastalık raporları olmasa da, güvenli olduğunu onaylayacak raporlar da yok.

Sonuç Olarak

Kara mürverin sağlığa pek çok faydası olduğu söylense de araştırmaların çoğu laboratuvar ortamında yapılmış ve insanlarda çok fazla çalışma yok.

Bu nedenle özel bir sağlığa fayda için insanlara önermek mantıklı olmaz.

Onun soğuk algınlığı belirtilerinin şiddetini ve süresini azalttığını gösteren kanıtlar mevcut. Ayrıca kalp sağlığını destekleyebilir, antioksidan durumunu iyileştirebilir ve kansere, diyabete ve inflamasyonlara karşı etkiler gösterebilir.

Kara mürverin sağlıklı bir beslenmeye kattığı aroma, iyi bir C vitamini kaynağı olması ve lif ile antioksidan değerleri de dikkat çekici.