Koronavirüs, hayvanlarda ve insanlarda solunum yolu hastalıklarına neden olan bir virüs türüdür. 2019 yılında Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkan ve SARS-CoV-2 olarak isimlendirilen bu yeni koronavirüs, dünyanın geri kalanına hızlı bir şekilde yayıldı.
Yeni koronavirüs ile ortaya çıkan enfeksiyon, Covid-19 isimli solunum yolu hastalığına neden olmaktadır.
Virüslerin çoğunda olduğu gibi SARS-CoV-2’de de kuluçka süresi kişiden kişiye değişmektedir. Belirtilerin ne kadar sürede ortaya çıkabileceğini ve Covid-19 olmanız durumunda neler yapmanızı öğrenmek için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz.
Kuluçka dönemi hakkında bilmeniz gerekenler
Kuluçka dönemi, virüs ile temas ettiğiniz an ile belirtilerinizin ortaya çıktığı ana kadar arada geçen süredir.
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi’ne (CDC) göre yeni koronavirüsün kuluçka dönemi, virüse maruz kaldıktan itibaren 2-14 gün arası sürmektedir.
SARS-CoV-2 belirtileri gösteren insanların yüzde 97’den fazlası virüse maruz kaldıktan sonra 11.5 gün içinde hastalığın belirtilerini göstermeye başlamaktadır. Ortalama kuluçka süresine bakıldığında ise bu sürenin yaklaşık 5 gün olduğu görülüyor. Ancak bu tahminler, virüs hakkında daha fazla bilgi edinilmeye başlandıkça değişiklik gösterebilir.
Pek çok insanda Covid-19 belirtileri hafif olarak başlamakta ve birkaç gün sonra kötüleşmektedir.
Virüs nasıl bulaşır?
SARS-CoV-2, genellikle insandan insana yakın temas halinde ya da virüsü taşıyan bir insanın hapşırması ya da öksürmesi ile havaya saçılan damlalar ile bulaşmaktadır.
Yeni tip koronavirüs oldukça bulaşıcıdır, yani insandan insana kolayca geçebilmektedir. CDC’ye göre virüs kapmış olan insanların, virüsü bulaştırması en çok Covid-19 belirtileri göstermeye başladıkları zaman olmaktadır.
Daha az yaygın olarak görülmekle birlikte koronavirüs ile enfekte olan ancak belirti göstermeyen insanlar da virüsü bulaştırabiliyor.
Virüsün bulaştığı yüzeylere dokunup sonra da ağzınıza ya da burnunuza dokunduğunuzda da virüs bulaşabilmektedir. Ancak yeni koronavirüsün esas bulaşma yolu bu değildir.
Kendinizi nasıl koruyabilirsiniz?
Yeni tip koronavirüsten kendinizi korumanın en iyi yolu elinizi sıklıkla yıkamaktır.
Elinizi yıkarken su ve sabun kullanmalı ve en az 20 saniye boyunca ellerinizi yıkamalısınız. Su ve sabuna erişiminiz yoksa içeriğinde en az yüzde 60 alkol bulunan bir dezenfektan da kullanabilirsiniz.
Kendinizi korumak için şunları da yapabilirsiniz:
- Hasta görünen insanlardan en az 2 metre uzak durun ve insanların toplu bulunduğu yerlerden kaçının.
- Elinizle yüzünüze dokunmaktan kaçının.
- Kişisel eşyalarınızı başka insanlarla paylaşmayın. Bunlara su içtiğiniz bardak, çatal-bıçak, diş fırçası ve dudak nemlendiricisi gibi şeyler de dahildir.
- Kapı kolu, klavye ve merdiven kenarları gibi yüzeyleri evde kullandığınız temizleyicilerle ya da çamaşır suyunu seyrelterek temizleyin.
- Asansör ya da ATM düğmelerine ve alışveriş arabası gibi yüzeylere dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın ya da dezenfektan kullanın.
- Solunum yoluyla ilgili sorunlar yaşıyorsanız ve belirtilerinizin Kovid-19 belirtilerine benzediğini düşünüyorsanız evinizde kalarak sağlık görevlileri ile iletişime geçin.
Covid-19’un tipik belirtileri nelerdir?
Covid-19’un belirtileri genelde hafif olarak başlamakta ve yavaşça kötüleşmektedir. Hastalıkta görülen genel belirtiler şunlar olmaktadır:
- Ateş
- Nefes kesilmesi
- Öksürük
Yorgunluk
Daha az görülen diğer belirtiler ise şunlar olabilmektedir:
- Vücut ağrısı
- Burun tıkanıklığı
- Boğaz ağrısı
- Burun akıntısı
Covid-19’da; burun akıntısı, tıkanıklığı ve hapşırma görülen soğuk algınlığına göre solunum ile ilgili daha fazla sorun yaşanmaktadır. Ayrıca ateş de soğuk algınlığında genelde görülmemektedir.
Gripte ise Covid-19 ile ortak bazı belirtiler görülmektedir. Ancak Covid-19, nefes kesilmesi ve diğer solunum yolu hastalıklarına neden olmaya yatkındır.
Covid-19 belirtileri gösteren insanların yaklaşık yüzde 80’i hiçbir tıbbi tedaviye ihtiyaç duymadan iyileşebiliyorlar. Ancak bazı insanlar Covid-19 nedeniyle daha ciddi bir hastalık geçirebiliyorlar. Yaşlı kişiler ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, daha ciddi belirtiler gösterme yönünden hastalıkta en yüksek riske sahiptirler.
Covid-19 belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız ne yapmalısınız?
Covid-19 belirtileri gösterdiğinizi düşünüyorsanız evde kalmalı ve doktorunuza haber vermelisiniz. Ayrıca şu konular hakkında doktorunuzu bilgilendirmelisiniz:
- Ne tür belirtiler gösterdiğiniz
- Belirtilerinizin şiddeti
- Yurt dışına gidip gitmediğiniz ya da gitmiş biri ile temasınız olup olmadığı
- İnsanların topluca olduğu yerlerde bulunup bulunmadığınız
Ayrıca şu durumların olması halinde de değerlendirilmeniz gerekebilir:
- Belirtileriniz şiddetliyse
- Yaşınız ileriyse
- Altta yatan başka sağlık sorunlarınız bulunuyorsa
- Covid-19 olan bir insanla temasta bulunduysanız
Doktorunuz test yapılmasına ihtiyacınız olup olmadığına ve sizin için en uygun tedavinin ne olduğuna karar verecektir.
Belirtileriniz hafif seyrediyorsa ve altta yatan bir sağlık sorununuz bulunmuyorsa doktorunuz evde kalmanızı, dinlenmenizi, vücudunuzu susuz bırakmamanızı ve diğer insanlarla temasta bulunmamanızı tavsiye edebilir.
Birkaç gün dinlendikten sonra belirtileriniz kötüleşmeye devam ederse tıbbi bakıma ihtiyaç duyabilirsiniz.
Koronavirüsün diğer türleri nelerdir?
Koronavirüsler, hayvanlarda ve insanlarda solunum yolu hastalıklarına yol açan virüslerdir. Korona, taç anlamına gelmekte olup bunun nedeni virüsün dışındaki proteinlerin virüsün taç şeklinde görünmesine neden olmasından kaynaklanmaktadır.
SARS-CoV-2, koronavirüsün keşfedilen en yeni türü olmaktadır. Virüsün kaynağının Çin’deki açık hayvan pazarları olduğu düşünülmektedir. Ancak hangi tür hayvanın virüsün kaynağı olduğu henüz tam olarak bilinmemektedir.
Koronavirüsler hafif bir soğuk algınlığından zatürreye kadar değişik seviyede solunum yolu hastalıklarına neden olabilmektedir. Hatta pek çok insan hayatlarının bir noktasında diğer bir koronavirüs enfeksiyonuna maruz kalabilmektedir.
Koronavirüsün diğer türleri şunlardır:
- SARS-CoV, ağır akut solunum yolu yetersizliği sendromuna (SARS) neden olmaktadır. SARS’ın kuluçka süresi genellikle 2-7 gün arasında olmakla birlikte bazı insanlarda 10 güne kadar çıkabilmektedir.
- MERS-CoV, Orta Doğu solunum sendromuna (MERS) neden olmaktadır. MERS-CoV için kuluçka süresi genelde 2-14 gün arasında olmakla birlikte ortalama olarak 5-6 gün olmaktadır.
Son Söz
Covid-19 yaşayan insanların geneli belirtileri, SARS-CoV-2 olarak bilinen yeni koronavirüse maruz kaldıktan 2-14 gün sonra fark etmektedirler. Belirtilerin ortaya çıkması ortalama olarak 5 gün sürmektedir ancak bu bilgi, virüs hakkında yeni bilgiler elde edildikçe değişiklik gösterebilir.
Covid-19 belirtilerini gözlemliyorsanız en kısa zamanda sağlık uzmanlarına danışmanız gerekir. Ayrıca hastalığınızın ne olduğunu öğrenene kadar evde kalmalı ve diğer insanlarla temas etmekten kaçınmalısınız.
