Prokalsitonin (PCT), sepsis adlı bakteriyel zehirlenme, yani hayati tehlike oluşturabilen ağır sistemik enfeksiyon şüphesi olduğu zaman sıklıkla uygulanan bir kan testi . PCT kolayca teşhis sağlayan ve yaşam kurtarma potansiyeli yüksek ve kolayca uygulanabilen bir test.

Sepsis ABD’deki hastanelerdeki birinci ölüm sebebi. Sepsis sahibi bireylerin %62’si, enfeksiyondan sonra ortaya çıkan komplikasyonlardan dolayı 30 gün içerisinde tekrar hastaneye düşüyor.

PCT’nin Rolü

Prokalsitonin, vücutta sepsis işareti olarak işlev gören ve vücutta doğal olarak üretilen bir peptit. Sağlıklı bireylerde prokalsitoninin yükselme ihtimali pek yok. Eğer kişi hastaysa ve sepsis şüphesi varsa, PCT testi ile bakteriyel enfeksiyonun yaygın bir dağılımı olup olmadığı tespit edilebilir.

Burada önemli olan nokta, prokalsitoninin enfeksiyon türünü tespit etmemesi, sistemik bir enfeksiyon olduğuna dair güçlü bir işaret olması. Eğer PCT pozitif ise, doktor ek testler uygulayarak tanıyı onaylayacaktır. Bu testler arasında kan kültürü veya tam kan sayımı bulunabilir.

Lokal ve Sistemik Enfeksiyonlar

Bazı vakalarda PCT, ağır lokal enfeksiyonlar ve sistemik olanlar arasındaki farkı belirlemek için kullanılabilir. Lokal enfeksiyon türleri arasında zatürree, diş apsesi veya idrar yolu enfeksiyonu bulunuyor. Sepsis ise kan dolaşımına giren ve tüm vücudu dolaşan sistemik bir enfeksiyondur.

Lokal enfeksiyonların hayati tehlike oluşturma potansiyelleri varken, sepsisin çok ağır olması ve agresif tıbbi tedavi gerektirmesi daha mümkün. Sepsis tanısı koymak bazen daha zor çünkü erken dönemde her zaman belirti vermiyor. Sıklıkla ayak mantarı gibi küçük şeyler bile sepsise sebep olabiliyorlar.

Sepsis belirtileri arasında ateş, nefes darlığı, düşük tansiyon ve kafa dağınıklığı bulunuyor. Tedavi edilmeden bırakılırsa sepsis septik şoka ve ölüme sebep olabilir. Hatta, ölüm riski tedavinin ertelendiği her saat %8’den fazla artıyor.

Test Sonuçlarını Yorumlama

PCT’nin sonuçları doktor tarafından yorumlanmalı ancak sonuçlar temel olarak şöyle sınıflandırılıyorlar:

• Normal: Litrede 0-0.05 mikrogram
• Düşük risk: Litrede 0.5 mikrogramdan az
• Muhtemel sepsis: Litrede 0.5-2.0 mikrogram
• Orta-yüksek sepsis riski: Litrede 2-10 mikrogram
• Ağır sepsis: Litrede 10 mikrogram ve fazlası

Prokalsitonin sonuçları enfeksiyonun bakteri veya virüsten kaynaklandığını anlamaya yarayabilir. Eğer enfeksiyon belirtileri ağır ancak prokalsitonin düzeyi düşükse, viral olma ihtimali daha yüksek. Böylece antibiyotiklerin gereksiz kullanımında kaçınmak ve doğru ilaç terapisine başlamak mümkün oluyor.

Çalışmalar, sepsisi olan insanlarda prokalsitonin düzeylerinin daha yüksek olmasının sepsisin ilerlemesi, septik şok ve ölüm riskinin artması ile bağlantılı olduğunu gösteriyorlar.

Yüksek Prokalsitoninin Diğer Sebepleri

Sepsise ek olarak, prokalsitonin düzeylerinin bireylerde artması için bazı başka sebepler de var. Örneğin yenidoğanlarda prokalsitonin düzeyleri doğal yoldan yüksektir. Ciddi yaralanmalar ve ameliyatlar da sepsis olmadan düzeyi yükseltebilirler. Septik olmayan çok, ilaçlar ve kanser de yükselmeye sebep olabilir.

Kan oksijen düzeylerini düşüren herhangi bir rahatsızlık sebebi ne olursa olsun enfeksiyon olmasa da prokalsitonin düzeylerini yükseltir. Bunlar arasında astım, zatürree ve kardiyak arrest bulunuyor.

Sepsis ve Düşük Prokalsitonin

Sepsisin erken dönemlerinde testte düşük prokalsitonin düzeyleri görmek mümkün ancak muhtemelen bir kaç saat veya gün içerisinde artacaktır.

Buna karşın, sepsisin erken dönemlerinde düzey yüksek olabilir ancak belirti görülmeyebilir. Ancak kaçınılmaz şekilde bakteriyel enfeksiyon farklı organ sistemlerini etkilemeye başladıkça belirtiler ağırlaşacaklardır.

Sonuç Olarak

Prokalsitonin düzeyi tek başına sadece enfeksiyonun mevcut olma ihtimalini gösterir. Bu test bir rehberdir, teşhis aracı değil.

Test, esas teşhisi koyacak diğer testlerin yapılıp yapılmaması gerektiğine dair bir işarettir.
İnsanlar sadece prokalsitonin düzeylerine göre tedavi edilmezler. Mevcut sağlık durumlarının tüm aşamaları değerlendirilir ve tedavi doktorun klinik yargısına göre uygulanır.

Prokalsitonin düzeylerinin gerçek değeri, sepsis tedavisini daha erkene çekebilmesi. Enfeksiyonun bir kaç saat daha erken tedavi edilmesi, antibiyotiklere yanıt veren bir hastalık ile yoğun bakıma sokan bir hastalık arasındaki farkı belirleyebilir.