Steroidleri, insan vücudunda doğal yollarla üretilen hormonların insan eliyle üretilmiş kimyasal versiyonları olarak düşünebilirsiniz. Bu hormonlar organların, dokuların ve hücrelerin işlevlerini yerine getirmelerine yardımcı olur. Vücudunuzun sağlıklı olması için bu hormonlara ihtiyacınız vardır. Steoridlerin kortikosteroid ve anabolik steroid olarak iki çeşidi vardır.

Kortikosteroid nedir?

Genel düşüncenin aksine steroidler sadece kas gelişimi için kullanılmaz. Bu nedenle bazı hastalıklarda tedavi amaçlı kullanılan kortikosteroidlerden korkmanıza gerek yoktur. Steroidler hormonlar gibi davranarak inflamasyonu azaltmayı hedefler. İnflamasyonu iyileştiremese de steroidler acı ve ağrı gibi durumların daha az hissedilmesini sağlar.

İnflamasyon, vücudumuzun bir enfeksiyon ya da bakteriye karşı verdiği doğal bir tepkidir. Bağışıklık sisteminiz enfeksiyona ya da bakteriye karşı savaşırken etkilenen bölgede şişlik, kızarıklık ve ısı artışı gibi etkiler görünmesini sağlar. Bunu örneğin bir yerinizi yaraladığınızda ortaya çıkan morluk gibi durumlarda görebilirsiniz.

Kortikosteroidler şunların tedavisinde kullanılır:

  • Vaskülit
  • Miyozit
  • Romatoid artrit
  • Lupus
  • Sjögren sendromu
  • Gut
  • Astım
  • Egzama gibi cilt hastalıkları

Kortikosteroidler hangi formlarda bulunur?

  • Hap ya da sıvı
  • İnhaler
  • Nazal sprey
  • Cilt kremi
  • Damar yoluyla kullanılan kortikosteroidler

Kortikosteroidlerin faydaları nelerdir?

İnflamasyon vücuttaki önemli organları tehdit ediyorsa steroidler organ, hatta hayat kurtarıcı olabilmektedir. Örneğin böbrekte bir inflamasyon görünüyorsa kortkikosteroidler bunu geciktirmeye yardımcı olabilir. Böylece diyaliz ve böbrek nakli gibi durumlara duyulan ihtiyaç ortadan kalkabilir.

Düşük dozlarda kullanılan sterid acı hissini azaltabilir. Romatoid artritte yüksek dozlarda steroidin düzenli kullanımı ise hastalığın ataklarında kişinin iyileşmesine yardımcı olabilir.

Bazen steroid enjeksiyonlarıyla da iyileşme sağlanabilmektedir. Romatoid artrit ve gut gibi rahatsızlıklarda steroid ilgili bölgeye enjekte edilebilir.

Yan etkileri neler olabilir?

İlaçları ne kadar süreyle ve hangi dozda aldığınıza bağlı olarak yan etkiler değişiklik gösterebilir. Kısa dönem kullanımı kilo alma, yüzde şişkinlik, baş dönmesi, ruh hali değişiklikleri ve uyumada zorluk gibi şeylere neden olabilir. Bunun yanında akme problemi, kan şekeri ve tansiyon sorunlarına yol açabilir. Ayrıca kortikosteroidler bağışıklık sisteminizi devre dışı bıraktığı için enfeksiyonlara yakalanma riskiniz artabilir. Uzun vadede ise kortokisteroidlerin daha ciddi yan etkileri olabilir. Ancak bu tarz ilaçları doktor gözetiminde alacağınızdan doktorunuz ne süreyle ve hangi dozlarda tedavinizi sürdürmeniz gerekeceğini takip edecek ve yan etkiler için gerekli önerileri size söyleyecektir.

Anabolik steroid nedir?

Herkesin bildiği ve gözünün korktuğu steroidler aslında anabolik steroidlerdir. Anabolik steroidler testosteronun bir çeşididir. Bildiğiniz gibi testosteron kasların daha çok ve daha hızlı gelişmesini sağlayan erkeklik hormonudur. Bu nedenle anabolik androjenik steroid de denilebilir. Her ne kadar steroid genellikle spor yapan kişilerin aldıkları takviyeler olarak bilinse de bazen hormonal sorunları düzenlemede de kullanılabiliyor. Bunun yanında kas kütlesinin kaybına yol açan kanser ve AIDS gibi hastalıklarda da steroid tedavi edici olarak kullanılabiliyor.

Tedavi edici özelliğinin yanı sıra steroidleri atletler ve vücut geliştiricler performanslarını arttırmak ve fiziksel olarak daha iyi görünmek için kullanabiliyorlar. Araştırmalara göre steoridi bu şekilde yanlış kullanan kişiler genelde 20-30 yaş arasındaki erkekler oluyor. Anabolik steroidin kullanımı kadınlarda erkeklerde olduğu kadar yaygın değil.

Steroidi amacı dışında kullanan kişiler bunu ağız yoluyla, kaslara enjekte ederek ya da dışardan krem şeklinde kullanarak uyguluyorlar. Ayrıca kullanılan dozlar genelde medikal amaçlı kullanılanlardan kimi zaman yüz kat daha fazla dozlarda olabiliyor. Bu şekilde kullanılan steroid elbette ki istenmeyen sonuçlara yol açabiliyor.

Her ilacın yanlış kullanımı zararlı sonuçlara yol açsa da steroidin etkisi çok daha yıkıcı olabiliyor. Anabolik steroidin beyin üzerinde kısa dönemde etkileri görülmüyor. Çünkü steroid beyindeki ödül merkezini doğrudan aktive etmez. Ayrıca beyindeki dopaminde de düzenli artışlara neden olmaz.

Steroidin zararları nelerdir?

Steroidin zihinsel sağlık üzerindeki olumsuz etkileri şunlar olabilir:

  • Paranoyaklık derecesinde kıskançlık
  • Manik durumlar
  • Yargı bozukluğu
  • Delüzyonlar
  • Agresiflik

Steroidin psikolojik etkilerinin yanı sıra fiziksel zararları da bulunmaktadır:

  • Böbrek problemleri
  • Karaciğer hasarı ve tümörler
  • Kalp büyümesi
  • Yüksek tansiyon
  • Kolestrol seviyesinde değişiklik
  • Felç
  • Kalp krizi
  • Kanın pıhtılaşması riski

Erkeklerde neden olabileceği etkiler:

  • Testis küçülmesi
  • Kellik
  • Sperm sayısında azalma
  • Meme büyümesi
  • Prostat kanseri riski

Kadınlarda ise steroid şunlara neden olmaktadır:

  • Yüz ve vücut kıllarında aşırı artış
  • Meme ölçüsünde küçülme
  • Erkek tipi kellik
  • Adet döngüsünde bozulma
  • Sesin kalınlaşması

Steroid bağımlılık yapar mı?

Steroid bağımlılık yapan diğer maddeler gibi olmasa da bağımlılık yapabilmektedir. Kişi, sağlık açısından tedavi amaçlı değil de steroidi kişisel olarak kullanıyorsa bunların ciddi sonuçları olacaktır. Bunlardan biri de bağımlılık problemidir. Yukarda bahsedilen yan etkilere rağmen kişi steroid kullanımına devam ediyor olabilir. Bunum sonucunda kişinin fiziğinin yanında kişilerle olan ilişkileri de olumsuz etkilenecektir. Bu noktadan sonra steroid kullanıcısının bağımlı olduğu söylenebilir. Hatta bazı araştırmalar göstermektedir ki steroid kullanan kişiler ilerde başka maddelere de yönelebiliyor.

Steroidi yanlış şekilde kullanan insanlarda yoksunluk şu şekilde görülebilir:

  • Yorgunluk
  • Huzursuzluk
  • İştah kaybı
  • Uyku problemleri
  • Steroid yoksunluğu çekme

Steroid bağımlısı olan kişiler davranış terapisi ve ilaç tedavisiyle düzelebilmekteler. İlaç tedavisinin önemi, steroidin yarattığı yoksunluk hissinin bastırılması noktasında önem taşıyor. Kişi, yoksunluk hissinden dolayı acı ve depresyon içindeyse bunları tedavi etmek için antidepresanlar verilebiliyor. Bunun yanında kişide hormonal düzensizlikler olduysa bunun için de doktorlar tarafından ilaç tedavisine başlanabiliyor.

Yan etkileri

Steroidleri kendi başınıza kullanmak çok kötü akne sorunları yaşamanıza ve vücudunuzda ödemlerin oluşmasına neden olabilir. Hatta uzun dönem kullanımı vücudun testosteron üretimini durdurmasına neden olabilir.

Uzun dönem kullanılması karaciğer, böbrek ve kalp rahatsızlıkları oluşmasına neden olabilir. Ayrıca vücutta oluşan ödemler sonucu ciddi kalp rahatsızlıkları görülebilir. Ayrıca steroidler kötü kolestrolün yükselmesine, yani erken yaşlarda bile kalp krizi ve felç geçirmenize neden olabilir.

Steroid kullanımı nasıl bırakılmalıdır?

Steroidleri doktor kontrolünde kullanmaya başlamadıysanız sağlığınız için en kısa sürede bırakmanız gerekir. Ancak bunu birden yapmak iyi bir fikir olmayabilir. Çünkü birden bıraktığınızda ruh hali değişimleri, yorgunluki huzursuzluk, kasların ağrıması ve depresyon gibi sorunlar ortaya çıkarabilir. Ayrıca anabolik steroidleri birden bırakmak cinsel hayatınızı da kötü etkileyebilir. Bu nedenle yavaşça bırakmak daha doğru olacaktır. Bunun için de mutlaka bir doktora danışıp bir tedavi planı uygulamalı ve steroidi o şekilde bırakmanız gerekmektedir.