Topuklarım neden ağrıyor?
Topuk ağrısı yaygın bir ayak problemi. Ağrı genellikle topuğun altında veya hemen arkasında, aşil tendonunun topuk kemiğine bağlandığı noktada ortaya çıkar. Bazen topuğun yan tarafını da etkileyebiliyor.
Topuğun alt kısmında oluşan ağrıya plantar fasiit adı veriliyor. Bu topuk ağrısının en yaygın sebebi.
Topuğun arkasındaki ağrı ise aşil tendinit. Ağrı ayak ve topuğun iç ve dış yan kısımlarını da etkileyebilir.
Pek çok vakada, ağrı bir yaralanmadan kaynaklanmıyor. İlk başta genelde hafif oluyor fakat ağır hale gelebiliyor ve bazen hareketi engelliyor. Genelde tedavi olmaksızın ortadan kalkıyor ancak bazen devam ederek kronik hale gelebilir.
Sebepleri arasında artrit, enfeksiyon, otoimmün problemler, travma veya nörolojik sorunlar bulunabilir.
Topuk Ağrısı Hakkında Kısa Bilgiler
• Topuk ağrısı genelde topuğun altında veya arkasında olur.
• Ağrı dereceli olarak ve yaralanma olmadan başlar. Genelde düz ayakkabılar giymekle tetiklenir.
• Pek çok vakada ağrı ayağın altında, topuğun ön kısmına doğrudur.
• Dinlenme, buz, doğru ayakkabı ve ayakkabı tabanlarının kullanımı ile evde bakım yapılabilir.
Sebepleri
Topuk ağrısı genelde düşme veya ayağın dönmesi gibi tek bir yaralanmadan kaynaklanmaz ancak devamlı baskı ve yaralanmalardan olabilir.
Yaygın sebepleri arasında şunlar var:
Plantar Fasiit veya plantar fascianın inflamasyonu: Plantar fascia, topuk kemiğinden ayağın ucuna kadar giden yay benzeri güçlü bir bağ.
Bu tip bir ağrı genelde ayağın yapısından kaynaklanır. Örneğin ayak kavisinin fazla alçak veya yüksek olması rahatsızlık verebilir.
Plantar fascia çok fazla gerildiği zaman, yumuşak doku lifleri inflamasyona uğrarlar. Bu genelde topuk kemiğine bağlandığı noktada olur ancak bazen ayağın orta kısmı da etkilenebilir. Ağrı ayağın altında, özellikle de uzun dinlenme periyotlarından sonra hissedilir. Aşil tendonları fazla gerilirse kas krampları da ortaya çıkabilir.
Topuk iltihabı: İnflamasyon topuğun arka kısmında, sıvı dolu fibröz bir kese olan bursa bölgesinde ortaya çıkabilir. Bu durum ayakkabının yaptığı basınçtan, topuklara yüklenmekten veya yere sert inişlerden kaynaklanabilir. Ağrı topuğun derin iç kısımlarında veya arka kısmında hissedilebilir. Bazen aşil tendonu şişebilir. Günler geçtikçe ağrı genelde daha kötü hale gelir.
Topuk kemiğinde yükseltiler: Bu rahatsızlık genelde ergenlik dönemindekilerde sık görülür. Topuk kemiği henüz tam olarak gelişmemiştir ve oldukça sürtünme yaşar, bunun sonucunda çok fazla kemik oluşur. Genelde düztaban olmaktan kaynaklanır. Kemikler tam olarak gelişmeden topuklu ayakkabı giymek de sebebi olabilir.
Tarsal tünel sendromu: Ayağın arka kısmındaki geniş sinir sıkışır veya hapsolur. Bu baskı sonucunda bilekte veya ayakta nöropati oluşur.
Topuk dokusunda kronik inflamasyon: Topuğun alt kısmının fazla incelmesinden kaynaklanır.
Stres çatlakları: Bu rahatsızlık tekrar eden stres, aşırı spor, egzersiz ve ağır işlerde çalışmaktan kaynaklanır. Özellikle koşucular ayaktaki metatarsal kemiklerde stres çatlaklarına yatkınlar. Osteoporozdan da kaynaklanabilir.
Sever hastalığı: Çocuklarda ve ergen sporcularda en yaygın topuk ağrısı sebeplerinden birisi. Topuk kemiğinin altında bulunan büyüyen plakaların aşırı kullanımı ve tekrar eden mikro travmalara maruz kalmaları sonucu oluşur. En çok 7-15 yaş aralığında olanları etkiler.
Aşil tendonunun hasar görmesi: Dejeneratif tendinopati olarak da bilinen bu rahatsızlık, aşil tendonunun aşamalı olarak dejenere olmasından kaynaklanıyor.
Bazen aşil tendonu, tendon üzerindeki çoklu ve ufak, mikroskobik yırtılmalardan dolayı tam olarak fonksiyon gösteremez ve kendini doğru şekilde tamir edemez. Tendon idare edebileceğinden daha fazla baskı aldığı zaman bu mikroskobik çatlaklar ortaya çıkarlar. Zaman içerisinde tendon kalınlaşır, zayıflar ve ağrı yapmaya başlar.
Topuk ağrısının diğer sebepleri arasında şunlar var:
• Aşil tendonu yırtılması
• Plantar fascia yırtılması
• Baxter sinirinin baskı görmesi
• Topukta stres çatlakları
• Topukta kistler
• Yumuşak doku kitlesi
• Kısa fleksör tendon yırtığı
• Sistemik artrit
• Kemik yaralanması
• Dolaşım problemleri
• Yürür ve koşarken kötü duruş
• Kemik kisti
• Gut, kandaki ürik asit düzeyi arttığı zaman eklemlerde ürat kristalleri birikmeye başlar ve bu da inflamasyon ve ağrılara sebep olur
• Nöroma veya Morton nöroması. Ayak tabanındaki sinirlerin şişmesi. Genelde ikinci veya üçüncü parmağın tabanında ortaya çıkar.
• Osteomyelit, kemiğin enfeksiyonu
Osteomyelit ameliyat veya yaralanmalardan kaynaklanabilir veya enfeksiyonlar kanla ayak dokusuna geçebilirler. Belirtiler arasında inflamasyonlu bölgede derin ağrılar ve kas spazmları ile ateş vardır.
Periferal nöropati’de sinir hasarı mevcuttur ve el ile ayaklarda ağrı ile hissizlik oluşturabilir.
Travmatik yaralanmalardan, enfeksiyonlardan, metabolik bozukluklardan ve toksinlere maruz kalmaktan kaynaklanabilir.
Diyabet yaygın bir sebeptir.
Romatoid artrit ise ilerleyen ve hareketi engelleyen otoimmün bir hastalık. Eklemlerde, eklem çevresindeki dokularda ve diğer organlarda inflamasyona sebep olabilir.
Genelde ilk olarak el ve ayak eklemlerini etkiler ancak herhangi bir eklemi etkileyebilir.
Yan Ayak Ağrısı
Yanal ayak ağrısı topuk veya ayağın dış kısmını etkiler, orta ayak ağrısı ise iç kısmını etkileyebilir.
Bunlar şunların sonucu olabilirler:
• stres çatlakları
• burkulma
• küboid sendromu
• peroneal tendonit
• tarsal birleşim
• nasır
• kaval kemiği tendoiniti
Ayak ağrılarının büyük kısmı burkulma, yaralanma ve kemik yapısı problemlerinden kaynaklanan mekanik ağrılardır.
Tedavi
Tedavi seçenekleri arasında şunlar var:
• Non-steroid anti-inflamatuvar ilaçlar ile ağrı ve şişkinliklerin giderilmesi.
• Kortikosteroid enjeksiyonu bir önceki tedavi yöntemi başarılı olmazsa uygulanabilir ancak dikkatli olmak gerekli çünkü uzun süreli kulklanımları yan etkiler yaratır.
• Fizik terapi plantar fascia ve aşil tendonunun gerilmesi ile ilgili egzersizlerin öğrenilmesini sağladığı gibi alt bacak kaslarını kuvvetlendirerek bilek ile topuklarda daha iyi denge sağlar.
• Sporcu bantları ayağın altına daha iyi destek sağlayabilir.
• Yardımcı araçlar ve ekipmanlar ayak hatalarının düzeltilmesi ve iyileşme sürecinde ayağa destek verilmesi konusunda yardımcı olabilirler.
Ekstrakorporeal şok dalgası terapisi ise ilgili bölgeye ses dalgalarının gönderilmesi ile iyileşmeyi uyarmayı amaçlar. Bu yöntem sadece klasik terapilerden fayda göremeyen uzun vadeli vakalarda uygulanır.
Ameliyat
Eğer hiç bir şey işe yaramazsa, bir cerrah plantar fasciayı topuk kemiğinden ayırabilir. Bunun ayak içi kavisini zayıflatma riski vardır.
Geceleri Splint Ateli Takmak
Splint atel, uyku sırasında baldır ve ayak bölgesine takılabilir. Bu araç plantar fascia ile aşil tendonunu gece boyunca uzun halde tutar ve gerdirir.
Topuk İltihabı Tedavisi
Eğer topuk iltihabını plantar fasiitten ayırmak mümkün olursa, bir topukluk kullanarak probleme sebep olan hareketleri sınırlandırmak mümkün olabilir.
Genelde istirahat önerilir ve steroid enjeksiyonu da gerekli olabilir.
Topuk Kemikleri İçin Tedavi
Topuk arkasındaki inflamasyon buzla, kompresle ve ayakkabı değiştirerek hafifletilebilir.
Aşil pedleri ve topuk tutuş pedleri ile geçici bir çözüm bulunabilir.
Kortizon enjeksiyonu ağrıya yardımcı olabilir.Pek çok kişi için tedavi topuk ağrısını 6 haftada giderir. Ancak ciddi vakalarda ağrı devam ederse, ameliyat gerekebilir.
Spor
Baldır kaslarını gerdiren egzersizler faydalı olabilir.
Bazı örnekler şöyle:
• Bir sandalyeye oturun ve bacağı düz tutun, bilek eklemlerini uzatmaya çalışın. Her ayakta 10 defa tekrar edin.
• Bir duvara bakın. Topuk ağrısı olan ayağı diğer ayağın arkasına koyun. Öndeki dizi bükün ve arka bacağı düz tutun, bu esnada ayaklar yere basıyor olmalı. Alt bacakta bir gerilim hissedene kadar kalçanızı ileri ittirin. 10 defa tekrar edin.
Ev Reçeteleri
Çok ağır olmayan topuk ağrılarında şu ev reçeteleri fayda sağlayabilirler:
Dinlenme: Uzun sürelerle koşma ve ayakta durmaktan, sert yüzeylerde yürümekten ve topuklara baskı yapabilecek aktivitelerden kaçının.
Buz: Ağrılı bölgeye 15 dakika boyunca bir kumaşa sarılmış buz tutun. Doğrudan cilde uygulanmamalı.
Ayakkabı: Ayağa iyi oturan ayakkabılar ve iyi bir taban özellikle sporcular için önemli.
Taban destekleri: Ayak tabanını destekleyen kaplar ve ekipmanlar belirtilerin hafiflemesini sağlayabilir.
Son dönemlerdeki bazı çalışmalarda botoksun plantar fasiite faydalı olabildiği görülüyor.
Bir diğer çalışmada ise kanser tedavisindekine benzer bir radyasyon terapisinin faydalı olabildiği belirtiliyor.
Önleme
Topuk ağrılarının önlenmesinde özellikle o bölgeye gelen baskının azaltılması önemli.
• sert zemin üzerinde hareket ederken çıplak ayak olmamak ve ayakkabı giymek
• sağlıklı bir vücut ağırlığına sahip olarak topuklardaki baskıyı azaltmak
• baskı alabilen materyallerden üretilmiş tabanlı ayakkabılar kullanmak veya topuk pedleri kullanmak
• ayakkabıların düzgün oturduğundan ve tabanlarında aşınma olmadığından emin olmak
• ağrı sebebi olduğunu tespit ettiğiniz ayakkabılardan kaçınmak
• ayakta durmak yerine dinlenmek
• topuklara baskı yapan spor ve aktivitelerden önce doğru şekilde ısınmak
• her bir iş için uygun spor ayakkabı giymek
Belirtiler
Topuk ağrısı yavaşça başlar ve daha ağır hale gelir. Genelde ilgili bölgede herhangi bir yaralanma yoktur. Düz ayakkabı giymekle tetiklenebilir. Düz ayakkabılar plantar fascianın gerilmesine sebep olurlar ve bu da şişkinlik ile inflamasyonlara sebep olur.
Eğer bir yırtık varsa ağrı çok ciddi olabilir. Yaralanma sırasında bir pıtlama sesi duyanlarda ağrı hemen başlayacaktır.
Topuk ağrısı genelde ayağın altında, topuğun ön kısmına doğru ortaya çıkar.
Belirtiler sabah yataktan kalktığınızda veya gün içinde dinlendikten sonra daha kötü hale gelebilirler ve biraz hareket edince daha iyi olurlar. Günün sonuna doğru tekrar daha ağır hale gelebilirler.
Ne Zaman Doktora Gitmeli?
Eğer şunları yaşarsanız bir doktora gitmelisiniz:
• topuk çevresinde ağır ağrılar ve şişkinlik
• topukta hissizlik, ağrılar ve karıncalanma ile ateş
• topukta ağrı ve ateş
• normal yürümekte zorlanma
• ayağı aşağı döndürmekte zorlanma ve ayak ucunda duramama
• topuk ağrısının bir haftadan fazla devam etmesi
• yürüme ve ayakta durma pozisyonunda olmadığınız halde ağrının devam etmesi
Tanı
Doktor ayağınızı inceleyerek ağrı, ne kadar yürüdüğünüz ve ayakta durduğunuz, ayakkabı seçiminiz ve tıbbi geçmişiniz hakkında sorular soracaktır.
Dizden başlayarak kasları test edeceklerdir ve sıradışı şekil ve cilt değişimlerini gözleyeceklerdir. Böylece farklı hastalıklar ayırt edilebilirler.
Topuğun sıkılması sinir problemleri, kist varlığı ve stres çatlakları konusunda fikir verebilir.
Bunlar tanı için yeterli olabilirler ancak bazen kan testleri ve görüntüleme teknikleri de kullanılıyor.
Plantar fasiit en yaygın topuk ağrısı sebebi ancak diğer sebepler de hayli yaygın. Doğru bir tanı doğru tedavinin uygulanmasını sağlar.