Vejeteryanların milattan önce 700 yılından beri varoldukları belirtiliyor.

Bir kaç farklı türü var ve insanlar onu sağlık, ahlak, çevrecilik veya dini sebepler gibi pek çok sebepten dolayı uyguluyorlar.

Vegan beslenme ise biraz daha yakın tarihli ancak ciddi bir dikkat çekmeye başladı.

Bu makalede ikisi arasındaki benzerlik ve farklılıklara, bunların sağlığınızı ve çevreyi nasıl etkilediklerine bakacağız.

Vejeteryan Beslenme Nedir?

Vejeteryan Topluluğu’na göre vejeteryan et, beyaz et, vahşi hayvanların etleri, balık, kabuklular ve hayvanların öldürülmesi sonucunda üretilmiş olan herhangi bir eti yemeyenlere deniliyor.

Vejeteryan beslenmede çeşitli meyveler, sebzeler, tahıllar, kuruyemişler ve çekirdekler bulunuyor. Süt ürünleri ve yumurtanın dahil olup olmadığı takip ettiğiniz beslenme türüne bağlı.

En yaygın vejeteryan türleri şu şekilde:

  • Lakto-ovo vejeteryanlar: Bunlar hiç bir hayvansal et tüketmeyen ancak süt ürünü ve yumurta tüketenlerdir.
  • Lakto vejeteryanlar: Hayvan eti ve yumurtalardan kaçınır ancak süt ürünleri tüketirler.
  • Ovo vejeteryanlar: Yumurta harici tüm hayvansal gıdalardan kaçınırlar.
  • Veganlar: Tüm hayvanlardan ve hayvanlardan elde edilen ürünlerden kaçınırlar.

Et ve beyaz et tüketmeyen ancak balık tüketenlere pesketeryan denilirken, part-time vejeteryan olanlara ise genelde fleksitaryan deniliyor.

Pesketeryanlar ve fleksitaryanlar bazen vejeteryan olarak görülseler de bu bireyler et tüketirler. Bu nedenle genelde vejeteryanlık tanımının altına teknik olarak uymazlar.

Vegan Beslenme Nedir?

Vegan beslenme vejeteryanlığın en sert formu olarak görülüyor.

Veganlık şu anda Vegan Topluluğu tarafından hayvanların istismar edilmelerinin ve işkenceye uğramalarının tüm formlarını ortadan kaldırmaya çalışan bir yaşam tarzı olarak tanımlanıyor.

Bu gıdalar ve diğer amaçlar için istismar edilmelerini içeriyor.

Bu nedenle vegan beslenme sadece hayvan etlerini kapsam dışına çıkarmıyor, aynı zamanda süt ürünleri, yumurta ve hayvanlardan elde edilen bileşenler de kapsam dışılar. Bunlar arasında jelatin, bal, karmin, pepsin, şelak, albümin, whey protein, kazein ve bazı D3 vitamini formları da var.

Vejeteryanlar ve veganlar genelde benzer sebeplerden dolayı hayvansal ürünler tüketmiyorlar. En büyük fark ise hayvansal ürünleri hangi düzeye kadar tükettikleridir.

Örneğin hem veganlar hem de vejeteryanlar sağlık ve çevresel sebeplerden dolayı beslenmelerine et eklemezler.

Ancak veganlar tüm hayvansal ürünlerden kaçınmayı tercih etmişlerdir çünkü bunların sağlık ve çevre üzerinde en yüksek etkiye sahip olduğuna inanırlar.

Etik söz konusu olduğunda vejeteryanlar hayvanların gıdalar için öldürülmelerine karşıdırlar ancak hayvanlar uygun koşullar altında tutuldukları sürece süt ve yumurta gibi hayvansal ürünleri tüketmeyi kabul edilebilir bulurlar.

Veganlar ise hayvanların insanların kullanımından özgür kalmaları gerektiğine inanırlar ve bu nedenle gıda, giyim, bilim ve eğlence gibi sektörlerde kullanılmasını istemezler.

Bu nedenle tüm hayvansal ürünleri hayvanlar nasıl yetiştirilirse yetiştirilsin kapsam dışı bırakırlar.

Tüm hayvan istismarı formlarından kaçınmak için veganlar süt ürünleri ve yumurta da tüketmezler ama vejeteryanlar için bunları tüketmekte bir sorun yoktur.

Vejeteryan ve Vegan Beslenme İçin Besin Değerleri 

Araştırmalar vejeteryan ve vegan beslenmede doymuş yağ ve kolesterolün düşük olma eğiliminde olduğunu gösteriyorlar.

Bu beslenme tarzları aynı zamanda vitamin, mineraller, lifler ve sağlıklı bitkisel bileşenler bakımından zengindir.

Buna ek olarak iki beslenmede de besin yoğun gıdalar bulunurlar. Meyveler, sebzeler, tam tahıllar, kuruyemişler, çekirdekler ve soya ürünleri bunlar arasında.

Buna karşın kötü planlanmış bir vejeteryan ve vegan beslenme süreci özellikle demir, kalsiyum, çinko ve D vitamini bakımından düşük alımlara sebep olabilir.

Her iki beslenmede de B12 vitamini ve uzun zincirli omega-3 yağ asitleri sınırlı miktarda bulunur ancak bu besinlerin düzeyi genelde veganlarda vejeteryanlardan daha düşüktür.

Hangisi Daha Sağlıklı?

ABD’deki Beslenme ve Diyetetik Akademisi’nin raporuna ve bir kaç bilimsel değerlendirmeye göre, hem vejeteryan hem de vegan beslenme, doğru planlandığı sürece yaşam boyu uygulanabilir görünüyor.

Omega-3 yağ asitleri, kalsiyum, D ve B12 vitaminlerinin yetersiz alımı ise ruhsal ve fiziksel sağlık anlamında olumsuz etkilerde bulunabilir.

Hem vejeteryanlar hem de veganlarda bu gıdaların alımı düşüktür. Ancak çalışmalar vejeteryanların kalsiyum ve B12 vitaminini veganlara göre biraz daha fazla tüketme eğiliminde olduklarını gösteriyorlar.

Yine de hem veganlar hem de vejeteryanlar bitkisel gıdalardaki besinlerin emilimini arttırmak için beslenme stratejilerine özel dikkat göstermek zorundalar.

Ayrıca demir, kalsiyum, omega-3, D ve B12 vitaminleri gibi besinler için takviyeli gıdalar ve takviyeler kullanmak gerekli olabilir.

Vejeteryanlar ve veganlar günlük besin alımlarını analiz ettirmeyi, kan ölçümlerini yaptırmayı ve buna göre takviye almayı düşünmeliler.

Vejeteryan ile vegan beslenmeyi karşılaştıran bir kaç çalışmaya göre veganların tip-2 diyabet, kalp hastalıkları ve bazı kanser türlerini geliştirme ihtimalleri vejeteryanlara göre bir miktar daha düşük.

Buna ek olarak, veganların vücut kitle endeksi de vejeteryanlardan daha düşük olma eğiliminde ve yaşlandıkça daha az kilo alıyorlar.

Bununla birlikte çoğu çalışma bir gözlem çalışması. Yani vegan beslenmenin hangi kısmının bu etkileri yarattığının görülmesi imkansız.

Veganlık Ne Yediğinizden Daha Fazlasıdır

Vejeteryanlar ve veganlar hayvansal ürünlerden benzer sebeplerle kaçınıyor olabilirler ancak bu tercih genelde veganlar için beslenmenin ötesindedir.

Veganlık genelde hayvan haklarıyla yakından bağlantılı bir yaşam tarzı olarak görülüyor.

Bu nedenle pek çok vegan ipek, yün, deri veya süet içeren kıyafetleri almaktan kaçınıyor.

Veganların pek çoğu hayvan testleri yapan şirketleri boykot ediyor ve hayvansal yan ürünler bulunmayan kozmetik ürünleri tercih ediyorlar.

Etik veganlar aynı zamanda sirklerden, hayvanat bahçelerinden, at yarışlarından ve hayvanların eğlence için kullanıldıkları diğer aktivitelerden de kaçınıyorlar.

Pek çok çevreci, onun dünya kaynakları üzerindeki etkisinin daha düşük olması ve iklim değişimine karşı faydaları olması nedeniyle veganizmi tercih edebiliyor.

Sonuç Olarak

Vejeteryanlar ve veganlar hayvansal ürünlerden benzer sebeplerden dolayı kaçınıyor olabilirler ancak bu bir noktaya kadar geçerli.

Vejeteryanların bir kaç türü var ve veganlar vejeteryan spektrumun en sıkı ucunda yer alıyorlar.

İki beslenme türü de yaşamın tüm aşamalarında uygulanabilir ancak vegan beslenmenin sağlığa daha fazla faydası olabilir.

Ancak hem vejeteryanlar hem de veganlar için en önemli noktalardan birisi beslenmeyi iyi planlayarak uzun vadede sağlık problemlerinden kaçınmaktır.