Açık fikirlilik çeşitli fikirlere, tartışmalara ve bilgilere açık olmak anlamına gelir. Açık fikirli olmak genelde olumlu bir özellik olarak kabul edilir. Bu özellik, eleştirel ve mantıksal düşünme için gereklidir.
Bununla birlikte açık fikirli olmak kolay değildir. Yeni fikirlere ve deneyimlere açık olmak yeni şeyler öğrendiğimizde bazen kafa karışıklığına ve bilişsel çelişkiye yol açabilir. Eski ya da yanlış inançları değiştirebilmek ya da gözden geçirebilmek, öğrenmenin ve kişisel gelişimin önemli bir parçasıdır
Bu yazıda açık fikirliliğin en anlama geldiğini, açık bir zihniyete sahip olmanın faydalarını ve bu beceriyi geliştirmek için neler yapabileceğinizi okuyabilirsiniz.
Açık Fikirli Olmak Ne Demek?
Günlük hayatta “açık fikirli” denince akla genelde önyargısız ve hoşgörülü olmak gelir. Ancak bu terim psikoloji açısından değerlendirildiğinde diğer insanların bakış açılarını dikkate almaya veya yeni deneyimler yaşamaya ne kadar istekli olunduğunu açıklamak için kullanılır.
Açık fikirliliğe soru sormak ve inançlarınızla çelişen bilgileri aktif olarak aramak da dahil olabilir. Aynı zamanda diğer insanların görüşlerine katılmamakla birlikte onların inançlarını ve argümanlarını ifade etmekte özgür olmaları gerektiğine inanmanız da açık fikirliliktir.
Açık fikirli olmanın tam zıttı olarak dar görüşlü ya da dogmatik olmak da mümkündür. Daha dar görüşlü olan insanlar genelde diğer fikirlere açık değildir. Yalnızca kendi bakış açılarını değerlendirmeye isteklidirler.
Kendinizi açık fikirli olarak görseniz dahi katı olduğunuz bazı konular vardır. Bunlar arasında tutkulu olduğunuz konular ya da sosyal konular bulunabilir.
Çeşitli inançlara sahip olmak harika bir şey olabilse de güçlü bir inancın açık fikirliliği reddetmesi gerekmez. Açık fikirli olarak diğer bakış açılarını değerlendirebilir ve diğer insanlarla aynı fikirde olmasanız dahi empati kurmayı deneyebilirsiniz.
Açık fikirli olmanın da elbette sınırları vardır. Açık fikirli olduğunuz için her ideolojiye sempati duymanız gerekmez. Önemli olan bu fikirlere yol açmış olabilecek faktörleri anlamaya çalışmak ve insanları, fikirlerini değiştirmeleri için yollar bulmaya yardımcı olmaktır.
Açık fikirli insanların sahip oldukları özellikler genel olarak şu şekildedir:
- Diğer insanların düşüncelerini duymak için meraklı olmak
- Fikirlere karşı meydan okuyabilmek
- Yanıldığında sinirlenmemek
- Diğer insanlarla empati kurmak
- Diğer insanların düşünceleri olduğunu kabul etmek
- Bilgi ve uzmanlık konusunda mütevazi olmak
- Başkalarının söyleyeceklerini duymak istemek
- Başkalarının inançlarını ve düşüncelerini paylaşma haklarına sahip olduklarına inanmak
Açık Fikirliliği Etkileyen Faktörler
Açık fikirliliğinizi etkileyen faktörlerden bazıları doğuştan gelen özellikleriniz olabilir. Bunlardan bazılarını ise açık fikirli olmak için geliştirebilirsiniz.
Kişilik
Beş faktör kişilik kuramında deneyimlere karşı açık olmak, insanın kişiliğini oluşturan beş boyuttan biridir. Bu kişilik özelliği, yeni deneyimler yaşamaya ve fikirler düşünmeye istekli olmak ve kendi kendini değerlendirebilmek gibi açık fikirliliğin taşıdığı niteliklerin çoğuna sahiptir.
Uzmanlık
Araştırmalar, uzmanların kendi uzmanlık alanları hakkında daha dogmatik olduklarını göstermektedir. İnsanlar bir alanda diğerlerinden daha bilgili ya da yetenekli olduklarını hissettiklerinde daha az açık fikirli olurlar.
Belirsizlik karşısında rahatlık
İnsanlar belirsizlik karşısında farklı rahatlık seviyelerine sahiptir. Çok fazla belirsizlik, insanların kendilerini rahatsız ve stresli hissetmelerine neden olur.
Dogmatizm, alternatif fikirleri reddederek belirsizlik riskini en aza indirmeye yardımcı olabilir. Araştırmalar göre açık fikirli olmayan insanların, bilişsel tutarsızlıklara daha az tahammül edebildiklerini göstermektedir.
Açık Fikirli Olmanın Faydaları
Açık fikirli olmanın bazı faydaları vardır. Açık fikirlilik aşağıdaki konularda fayda sağlayabilir:
- Bakış açısı kazanmanızı sağlar. İnançlarınıza meydan okumanız ve yeni fikirler düşünmeniz, yeni bir dünyaya bakmanızı sağlayabilir ve kendinizle ilgili yeni şeyler öğrenmenizi sağlayabilir.
- Yeni deneyimler yaşatır. Açık fikirli olmanız, yeni deneyimlere açık olmanızı sağlayabilir.
- Kişisel gelişim sağlar. Açık fikirli olmak, insan olarak gelişmenize yardımcı olabilir. Dünya ve etrafınızdaki insanlar hakkında yeni şeyler öğrenirsiniz.
- Zihinsel olarak güçlü olmanızı sağlar. Yeni fikirlere ve deneyimlere açık olmak, daha güçlü ve daha canlı bir insan olmanızı sağlayabilir. Deneyimleriniz ve bilginiz, birbiri üzerinde birikmeye devam eder.
- Daha iyimser hissedersiniz. Dar görüşlü olmak genelde daha büyük bir karamsarlık duygusuna yol açar. Açık fikirlilik, hayata ve geleceğe karşı daha iyimser bir tutuma sahip olmayı sağlayabilir.
- Yeni şeyler öğrenirsiniz. Kendinizi aynı eski fikirlerle çevrelediğinizde yeni şeyler öğrenmeye devam etmeniz zordur. Sınırlarınızı zorlamak ve farklı bakış açıları ile deneyimlere sahip insanlara sahip olmak, zihninizi taze tutmanıza yardımcı olabilir.
Başka fikirlere ve bakış açılarına açık olmadığınızda sorunlara neden olan tüm faktörleri tespit etmeniz ya da etkili çözümler bulmanız zordur. Kutuplaşmanın giderek arttığı bir dünyada konfor alanınızın dışına çıkabilmeniz ve diğer bakış açıları ile fikirleri değerlendirmeniz önemlidir.
Nasıl Açık Fikirli Olunur?
Nasıl daha açık fikirli olunacağını öğrenmeniz mümkündür, ancak biraz zor olabilir. Zihnimiz, kavramları bütün olarak görmek üzere tasarlanmıştır.
Psikolog Jean Piaget’nin şema olarak adlandırdığı fikir veya bilgi kategorisine sahibizdir. Yeni bilgilerle karşılaştığımızda bunları asimilasyon olarak bilinen zihinsel süreçle mevcut şemalarımızdan birine dahil etme eğiliminde oluruz.
Bununla birlikte bazen öğrendiğimiz yeni şeyler, halihazırda bildiklerimizle tam olarak uyuşmaz. Bu durumda uyum adı verilen süreçle dünya görüşümüzü değiştirmemiz gerekir. Yani yeni bilgiyle başa çıkmak için düşünme şeklimizi değiştirmeliyiz.
Asimilasyon kolay bir süreçtir ve mevcut dosyalama sisteminize yeni bilgiler girmenizi içerir. Bu süreçte yalnızca var olan bir dosyaya bir şeyler koymaz, aynı zamanda yepyeni bir dosyalama sistemi oluşturursunuz.
Yeni bilgiler bazen bildiğinizi düşündüğünüz şeyleri yeniden düşünmenizi gerektirir. Öğrendiklerinizin ışığında hafızanızı ve geçmiş deneyimlerinizi yeniden değerlendirmeniz gerekir.
Bunu yapabilmek için yargılarınızı bir kenara bırakabilmeniz, mevcut delillere ciddi bir şekilde bakabilmeniz ve yanlış olduğunuz kabul edebilmeniz gerekir. Bu süreç zor, kafa karıştırıcı ve bazen acı verici ve hayat değiştirici bir deneyim olabilir. Bunu yapmak zihinsel çaba gerektirir, ancak beyninizi daha açık fikirli olmak üzere değerlendirebilirsiniz.
Onaylama önyargısıyla mücadele edin
Onaylama önyargısı olarak bilinen bilişsel eğilim, dar görüşlü olmada en etkili faktörlerden bir tanesidir. Bu eğilimin üzerinden gelmek zor olabilir. Onaylama önyargısı, mevcut inançlarımızla uyuşan bilgilere daha fazla dikkat vermeyi ve bunlarla çelişen bilgileri görmezden gelmeyi içerebilir.
Onaylama önyargısının farkında olmak, bu eğilimle savaşmanın en iyi yollarından biridir. Bir bilgiyle karşılaştığınızda önyargınızın bunu nasıl etkileyebileceği üzerinde düşünün.
Bir şeyi yalnızca sahip olduğunuz bilgileri desteklediği için kolayca kabul ediyor gibiyseniz, fikirlerinizi zorlayabilecek argümanlar düşünün. Bilgi aldığınız kaynakları nasıl değerlendireceğinizi ve haberlerin bilimsel yönlerini bilinçli bir şekilde tüketmeyi öğrenmeniz de faydalı olabilir.
Soru sorun
Kendi seçimlerinize güvenmeniz ve inanmanız önemlidir. Ancak belli ideallere bağlı kalmak olarak gördüğünüz durumların aslında dar görüşlülükle ilgili olabilir.
Açık fikirli olmak yalnızca başkalarını değil, kendinizi de sorgulamayı içerir. Yeni bilgilerle karşılaştığınızda kendinize şunları sorun:
- Konu hakkında ne kadar bilgim var?
- Kaynak ne kadar güvenilir?
- Diğer fikirleri düşündüm mü?
- Düşüncemi etkileyebilecek önyargılarım var mı?
Kendi kendini sorgulamak pek çok durumda inançlarınıza olan bağlılığınızı derinleştirmeye yardımcı olur. Veya daha önce aklınıza gelmeyen içgörüler sağlayabilir.
Zaman tanıyın
Aynı fikirde olmadığınız bir şey duyduğunuzda ilk içgüdünüz buna meydan okumak ya da bunu görmezden gelmek olabilir. Dinlemek ya da diğer bakış açısını dinlemek yerine diğer kişinin yanlış olduğunu kanıtlamaya çalıştığınız bir düşünme moduna geçebilirsiniz.
Kendinizi, bir şeye karşı verdiğiniz duygusal tepkiye kaptırmanız kolaydır. Çünkü aynı fikirde değilsiniz, duyduklarınızdan hoşlanmıyorsunuz ve hatta diğer kişinin yanıldığını göstermek istiyorsunuz.
Hızlı tepki vermek yerine karşılaştığınız argümanları düşünmek ve kanıtları değerlendirmek için kendinize zaman tanıyın. Bir şey duyduktan sonra tepki vermeden önce birkaç dakikanızı ayırıp şu noktalara dikkat edin:
- Kendi argümanlarınız birden fazla kaynağa mı dayanıyor?
- Çelişkili kanıtlar varken fikrinizi gözden geçirmek istiyor musunuz?
- Kanıtlar aksini gösterse dahi fikrinize bağlı kalacak mısınız?
Açık fikirlilik, dogmatizmden daha fazla bilişsel çaba gerektirir. Diğer bakış açılarını düşünmeye istekli olmak zor olabilir. Ancak kendi inançlarınızı gözden geçirmeniz daha da zor olabilir.
Alçakgönüllü olmayı deneyin
Bir konuda uzman olsanız dahi insan beyninin yanılabileceğini kabul edin. Bir şey hakkında bilgi sahibi olmak, dar görüşlü olmaya neden olabilir.
İnsanlar, belli bir konuda kendilerini otorite kabul ettiklerinde diğer fikirleri değerlendirmek istemezler. Bu da öğrenme potansiyelinizi kısıtlayabilir ve kendi bilgilerinizi abartmanıza neden olabilir.
Gerçek uzmanlar, bilgili oldukları konusunda daha alçakgönüllüdür. Çünkü her zaman öğrenecek daha fazla şey olduğunu bilirler. Yani her şeyi bildiğinizi düşünüyor olabilirsiniz, ancak muhtemelen bilmiyorsunuz.
Karşılaşacağınız herkes sizin bilmediğiniz bir şey biliyordur. Açık fikirli olmadan başkalarının ne bildiğini asla öğrenemezsiniz.
Özet Olarak
Açık fikirli olmak zor olabilir. Aklımız genelde kısayollara ve basitleştirmeye yönelir. Açık fikirli olmak sizin için doğal bir şey olmasa dahi sizi yeni bakış açılarına, bilgiye, insanlara ve deneyimlere açık bırakan alıcı bir tutuma sahip olmaya çalışabilirsiniz.
