Pek çok kişi alkolün vücut üzerindeki, temel olarak da beyin üzerindeki etkileri üzerinde yeterince bilgi sahibi değildir ancak aslında alkol sadece baş ağrısı ve sersemliğe sebep olmaz, bunun yanında beyin üzerinde kalıcı veya geçici olarak yarattığı pek çok etki bulunmaktadır. Hatta alkolün uzun süreli kullanımı beynin yeniden programlanmasına bile sebep olabilir ve bu da depresyon ile diğer hastalıkların riskini arttırmaktadır.
Alkol ve Bunama Arasındaki İlişki
Alkolün beyin üzerindeki etkileri pek çok kişinin sandığından daha karmaşıktır. Elbette alkolin kronik kullanımı vücut üzerinde hasar verici etkilere sahiptir ancak Fransa’da yapılan araştırmalar, aşırı alkol tüketimi ile bunama arasında ciddi ilişkiler ortaya koymuşlardır. Bu araştırmalara göre, alkol bağımlılığı ve 65 yaşından önce bunama belirtilerinin oluşması arasında bağ bulunmuştur.
Bu çalışmalara göre fazla alkol kullanımı, bunama riskini arttırmaktadır ve yaşam süresini 20 yıla kadar kısaltabilmektedir ve bunama kaynaklı ölüm riskini arttırmaktadır.
Alkolizm
Kadınlarda günde 3 alkollü içkiden fazlası, erkeklerde ise 4-5 alkollü içkiden fazlasının tüketilmesi alkolizm olarak adlandırılmaktadır. Alkolün beyin üzerindeki etkileri aşağıdaki faktörlerle yakından bağlantılıdır:
• Ne kadar ve ne sıklıkla içildiği
• İlk içmeye başlanan yaş
• Doğumdan önce alkole maruz kalmak
• Yaş, cinsiyet, genetik miras
• Eğitim düzeyi
• Genel sağlık durumu
Alkolizm belirtileri ise şu şekilde sıralanıyorlar:
• Kötü koordinasyon becerileri
• Konuşmada bozulma
• Yavaş reaksiyon zamanları
• Düşünme zorlukları
• Hafıza kaybı
• Riskli hareketlerde bulunma
• Depresyon
• Bağımlı davranışları gösterme
Alkolik bireyler, alkole ulaşamadıkları zaman terleme, bulantı, titreme, kaygı gibi belirtiler gösterebilirler ve bunun yanında görsel veya sesli halüsinasyonlar da yaşayabilirler.
Alkol tüketildiği zaman karaciğerde toksik olmayan bileşenlere dönüştürülür ancak aşırı tüketim halinde karaciğer bu duruma yetişemez ve alkol kanda kalmaya devam eder. Alkolün beyin üzerindeki etkileri bireyin kanındaki alkol konsantrasyonu ile yakından bağlantılıdır.
Alkol Beyni Nasıl Etkiler?
Mezolimbik Yollar
Alkol mezolimbik yolları yani ödül sistemini uyarmaktadır ve tatmin duygusu yaratan dopaminin salgılanmasını sağlamaktadır.
Bu yol, bağımlılığa sebep olan temel şeylerden birisidir çünkü zaman içerisinde aynı tatmini yaratmak için aynı maddeden daha fazlasına ihtiyaç duyulmasına sebep olur. Çalışmalar bu yolun devamlı olarak aktive edilmesinin ağa benzer yapışkan bir madde ile kaplanmasına sebep olduğunu, bunun da yeni sinapsların oluşumuna engel olduğunu göstermektedir. Bu yüzden bağımlılıkların üstesinden gelmek çok zordur ve bağımlılığa sebep olan sinaps düzeninin bozulması oldukça zordur.
Frontal Lob ve Prefrontal Korteks
Beynin bu bölgesi karar verme, motivasyon, planlama, hedef koyma, yargılama, problem çözme, sosyal ilişkiler ve dürtüler konusunda etkilidir. Nöropatolojik çalışmalar alkolik bireylerde prefrontal kortekste nöron adedinin oldukça düştüğünü ve beyin kütlesinin de alkolik olmayan içicilere göre daha düşük olduğunu gösteriyorlar. Frontal lobda oluşan hasar ise duygusal ve kişilik değişimleri ile sonuçlanmaktadır.
Hipokampüs
Hipokampüs mezolimbik sistem içerisinde yer almaktadır ve motivasyon, yön bulma, duygular ve anı oluşumu ile bağlantılıdır.
Ayrıca onun korku ve kaygılarda da rol oynadığı düşünülmektedir. Bu bölge yetişkinlerde yeni nöronların oluştuğu nadir bölgeler arasındadır.
Yeni nöronlar vücuttaki kök hücrelerden oluşurlar ve alkolün etkileri ise yeni hücrelerin gelişimine engel olur. Bu nedenle öğrenme ve hafıza yeteneklerinde azalma ortaya çıkar.
Hipotalamus
Bu bölge de limbik sistemin bir parçasıdır ve öğrenme, hafıza, düzenleyici fonksiyonlar, yeme, içme, sıcaklık kontrolü, hormon düzenlenmesi ve duygular üzerinde etkilidir. Alkol kaynaklı hipotalamus hasarı hafıza kaybı ile sonuçlanabilmektedir.
Beyincik
Beyincik beynin toplam ağırlığının %10’unu oluşturur ancak toplam nöron adedinin yarısı bu bölgededir. Beyincik istemli hareketler, denge, göz hareketleri ve duygular için önemlidir. Alkolün aşırı tüketimi beyincikteki ak maddenin zayıflamasına sebep olmaktadır.
Amigdala
Amigdala temporal lob içerisinde yer alır ve diğer bölgeler ile de bağlantılıdır. Duyguları yönetir ve tehlikenin tespit edilmesini sağlar.
Alkol Beyni Nasıl Etkiler?
Alkol beyin kimyasını yukarıdaki bölgelerdeki nörotransmitterlerin düzeylerini değiştirerek etkilemektedir. Nörotransmitterler, beyindeki kimyasal mesajcılardır ve merkezi sinir sistemi boyunca ve tüm vücutta gerekli sinyallerin iletimine yardımcı olurlar. Bu maddelerin miktarındaki değişimler bireylerin davranış ve motor fonksiyonlarında değişimlere sebep olabilirler.
GABA ve NMDA Reseptörleri
Alkol GABA ve NMDA reseptörlerine bağlanmakta ve beyni yavaşlatmaktadır. Bu da kelimelerin yanlış telaffuzu, hafızanın azalması ve yorgunluk olarak kendini göstermektedir.
Dopamin
Alkol dopamin algısını arttırmaktadır ve beynin ödül mekanizmasını alkole bağlamaktadır.
Noradrenalin
Noradrenalinin adrenalin, kortizol ve dopamin ile birlikte salgılanması, stresi uzaklaştırmakta ve iyi bir his yaratmaktadır. Ancak kronik olarak alkol tüketimi nöronların noradrenalin salgılama kabiliyetlerini azaltmakta ve bunun sonucunda dikkat eksikliği, bilgileri işlemede zorluklar ve öğrenme zorlukları ortaya çıkmaktadır.
Glutamat
Glutamat NMDA reseptörlerine alkolün bağlanması sonucunda açıkta kalır ve bu da beyinde depresan etkilerin oluşmasına sebep olur.
Serotonin
Serotonin de ödül mekanizmasının bir parçasıdır ve kronik alkol tüketimi ile serotonine duyarlı hücrelerin adedinde %50’ye varan azalma görülmektedir. Bu da ruh halinde, düşüncede, iştahta ve uykuda kötüye gidişe sebep olmaktadır.
