Evlilik birliği içinde eşler için ortak hayatı sürdürmek artık çekilmez bir hal almış ve her iki tarafın da evliliği sona erdirmek istemesi durumlarında başvurulabilecek en kısa yol, uygulamada anılan adıyla ‘Anlaşmalı Boşanma’ davasıdır.
Boşanma süreçleri her ne şekilde olursa olsun fazlasıyla yıpratıcı ve insan yaşamındaki en zor dönemlerdendir. Bu nedenle, söz konusu bu dönemi en az hasarla atlatabilmek adına, eşler tarafından Anlaşmalı Boşanma yolunun seçilmesi kimi zaman yıllarca süren çekişmeli boşanma davalarına oranla, her iki taraf için de çok daha kolay katlanılabilir kısa bir süreç olacaktır.
Bu adli sürece ilişkin ayrıntılı bilgilere geçmeden önce, Anlaşmalı Boşanma kurumunu düzenleyen Türk Medeni Kanunu’nun ‘Evlilik Birliğinin Sarsılması’ başlıklı 166. Maddesinin 3. Fıkrasının nasıl bir düzenleme getirdiğine bakmak gereklidir.
“Madde 166/3: Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”
Görüldüğü üzere eşlerin anlaşmalı olarak boşanabilmeleri evliliğin en az bir yıl sürmüş olması, eşlerin duruşmada hakim tarafından bizzat dinlenmeleri, boşanmayı özgür iradeleriyle istemeleri, boşanmanın mali sonuçları ve varsa çocukların durumu hakkında anlaşmaları ve hakimin bu anlaşmaları (boşanma protokolünü) uygun görmesi yasal zorunluluktur.
Adından da anlaşılacağı üzere bu boşanma davasında esas olan, eşler tarafından boşanma ve boşanmanın hukuki ve mali tüm sonuçlarını düzenleyen bir Anlaşma Metninin – Boşanma Protokolünün düzenlenmesi ve karşılıklı imzalanarak mahkemeye sunulmasıdır.
Boşanma Protokolünde bulunması gereken noktalar nelerdir? Nasıl hazırlanır?
–Taraflar evlilik birliğinin temelinden sarsılması sebebiyle karşılıklı olarak boşanmayı kabul ettiklerini açıkça beyan etmelidir.
-Tarafların boşanmanın hukuki ve mali sonuçları konularında tam bir mutabakat içinde oldukları net ve kesin olarak belirtilmelidir.
-Boşanmanın en önemli hukuki sonucu, var ise, çocukların durumudur.18 yaşın altındaki çocukların velayetinin kimde kalacağı ve diğer tarafla kişisel ilişki tesisi konularına ilişkin herşey, örneğin; çocuğun haftanın veya ayın veya yılın hangi zamanlarında görüleceği, tatiller ve bayramlarda görüşmenin olup olmayacağı, saat kaçta alınıp, kaçta bırakılacağı gibi her husus ayrıntılı ve tereddüte mahal vermeyecek şekilde anlaşılır olarak kaleme alınmalıdır.
-Mali sonuçlar bağlamında eşlerden birinin ihtiyacı olması durumunda yoksulluk nafakası ve tutarı, çocuklar için iştirak nafakası ve tutarı, maddi ve manevi tazminat talepleri ve tutarları, kesin ödeme zamanları ve ödeme şekilleri, taşınır ve taşınmaz mallar, ortak konuttaki ev eşyaları, ziynet eşyaları vs. maddi değeri olan herşeyin aidiyeti bu protokolde duraksamaya yer vermeyecek surette kesin olarak belirtilmelidir.
Anlaşmalı Boşanma Davasının Aşamaları
Yukarıda belirtilen şekilde hazırlanan ve taraflarca imzalanan boşanma protokolü, bir dilekçe ile gerekli başvuru ve maktu harçları yatırıldıktan sonra Aile Mahkemesine sunulur. (Dava açıldıktan sonra, dilekçede belirtmek şartıyla, protokolün dosyaya sunulmasına bir engel yoktur.) Akabinde Mahkemece duruşma günü tayin edilir ve bu duruşma günü taraflara tebliğ edilir.
Belirlenen ve taraflara tebliğ edilen duruşma gününde boşanmak isteyen eşler, varsa avukatları ile birlikte bizzat katılmak zorundadır. İşte Anlaşmalı Boşanmanın en önemli unsuru burada kendini göstermektedir. Çünkü hakim, tarafların boşanma taleplerinin serbestçe ve özgür iradeleriyle açıklandığına kesin kanaat getirmelidir.
Sonrasında bu protokol ve anlaşmaların hüküm fıkrasına geçmesi, aksi taktirde bu protokolün hakim tarafından tasdiki gerekir. Eğer anlaşma ve protokol tasdik edilip hüküm fıkrasına geçmezse anlaşma ve protokol hukuki sonuç doğurmaz.
Bu işlemler yapıldıktan sonra Aile Mahkemesi hakimi anlaşmalı boşanma konusunda taraf iradelerini açıkladıktan sonra tutanağa geçen taraf beyanlarını yasa gereği yine taraflara ayrı ayrı imzalattıracaktır.
Taraf asiller bizzat dinlenmeden anlaşmalı boşanma hükmü verilemez.
Peki taraflardan biri duruşmaya gelmezse ne olacaktır?
Medeni Kanun’un 166/3 maddesi doğrultusunda açılan Anlaşmalı Boşanma Davasının duruşmasına taraflardan biri katılmaz ise boşanma gerçekleşmeyecektir. Bu taktirde gelen taraf, davasına devam etmek isterse anlaşmalı boşanma davası artık çekişmesiz yargı işi olmaktan çıkıp; çekişmeli yargı işine dönüşecektir. Sonrasında, bilindiği üzere boşanmak isteyen taraf evlilik birliğinin sarsıldığını tanıklar ve diğer delillerle ispat ederek sonuca ulaşabilecektir.
Yargıtay bu konuda vermiş olduğu bir kararında, taraflar hazır bulunup, bizzat anlaştıklarını açıklamaz veya hakim, tarafların anlaşmalarını uygun bulmaz ise, taraflardan delilleri sorulup, toplanması sonucunda evlilik birliğinin temelinden sarsılmış olup olmadığının Medeni Kanunun 184. Maddesi çerçevesinde takdiri gerekirken, davacı asilin dinlenilmeksizin salt avukatının beyanı ile boşanma hükmü kurulmuş olmasını usul ve yasaya aykırı bularak, kararı bozmuştur. (Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 28.11.2011 ta. 19546-20063 s.)
Anlaşmalı Boşanma ne kadar sürede sonuçlanır?
Bu sayılan anlaşmalı boşanma koşulları oluştuğunda hakim bunlarla bağlı kalacak ve boşanmaya hükmedecektir. Sonrasında bir ay içerisinde gerekçeli (uzun) karar yazılacak, taraflara tebliğ edilecek, temyiz süresi geçtikten sonra veyahut temyizden feragat edilirse o tarihte boşanma kararı kesinleşmiş olacaktır.
Burada belirtmek gerekir ki İstanbul, Ankara gibi büyük şehirlerde Aile mahkemelerinin yoğunluğuna göre boşanma süreleri farklılık göstermektedir. Kimi mahkemeler üç ay sonrasına duruşma günü vermekte iken, kimi mahkemelerden ise bir veya iki hafta sonrasına duruşma günü alınabilmektedir.
Kararın tebliğinin ve kesinleşmesinin ardından boşanma durumu sistem üzerinden nüfus müdürlüklerine bildirilir ve eşlerin boşanması tüm sonuçlarıyla resmi olarak gerçekleşmiş olur.
Anlaşmalı Boşanma Davalarında Avukatların Rolü
Büyük umutlarla, heyecanlarla, gülerek oynayarak, onlarca kişinin huzurunda yapılmış olan evlilikler ne yazık ki bu kez soğuk bir mahkeme salonunda son bulmaktadır. Fakat hayatı, hem eşler hem de çocuklar için çekilmez kılan bir evliliği sürdürmenin de hiç kimseye olumlu katkısı olmayacağı aşikardır.
Bu nedenle hem yaşanılan bu zor süreci daha kolay ve doğru şekilde atlatmak, hem hiçbir hak kaybına uğramadan, en kısa zamanda etkili sonuçlar alabilmek adına bir avukattan güç, yardım ve destek almak önem arz etmektedir.
