Kadın bedeninde adet döngüsü, hormonların hassas dansı ile ortaya çıkar. Ovülasyonun yani yumurtlamanın gerçekleşmesi için hormon düzeylerinin belli zamanlarda yükselmeleri ve düşmeleri gerekir. Yumurtlama yumurtarlıkların hamilelik hazırlığı için bir yumurtayı serbest bırakmaları sonucunda oluşur.
Bazı adet döngülerinde yumurta olgun hale gelmez ve yumurtlama olmaz. Buna anovülasyon denilir. Anovülasyon düzensiz adet döngüsüne sebep olabilir veya adet hiç başlamayabilir.
Genel Bakış
Bazı ilaçlar, rahatsızlıklar ve dış faktörler anovülasyona sebep olabilen hormon düzeyi değişimlerine sebep olurlar.
Bazen bir kadın, bir döngüde anovülasyona görer ve daha sonrasında normal döngüsüne döner. Diğer zamanlarda ise kronik bir sorun haline gelebilir.
Anovülasyon ortaya çıktığında, kadın hamile kalamaz. Menopoz dönemini tamamlamış olan kadınlarda bu normal bir durum.
Çocuk yapabilecek yaşlarda olan kadınlarda bedenin hormon düzeylerini bozacak bir şey olmadıkça veya yumurtalıklar hasar görmedikçe anovülasyon genelde ortaya çıkmaz.
Belirtiler
Düzenli olarak yumurtlayan kadınlarda her döngüde ortaya çıkan belirtiler olur. Bunlar arasında şunlar var:
• Serviks sıvısında artış
• Adet döngüsünün ortasında dinlenme durumunda beden sıcaklığında artış
• Düzenli adet görme
Düzensiz adetleri olan veya yumurtlama belirtileri görmeyen kadınlar, yumurtlama test kitlerini satın alabilirler. Bu kitlerin içerisinde idrardaki hormon düzeylerini ölçerek yumurtlamanın gerçekleşip gerçekleşmediğini gösteren araçlar bulunur.
Doktor da hormon düzeylerinin ölçümünü veya yumurtalıkların ultrason ile incelenmesini isteyebilir.
Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri
Bazı doğum kontrol yöntemlerinde hormonlar bulunur ve bunlar yumurtlamayı durdurarak hamileliği önlerler. Progesteron ve östrojen hormonlarının sentetik formlarını içerebilen bu ilaçların bazılarında sadece sentetik progesteron bulunur.
Bu doğum kontrol yöntemleri arasında şunlar var:
• günlük olarak ağızdan alınan doğum kontrol hapı
• haftalık olarak bedene yapıştırılan doğum kontrol bandı
• ayda bir vajina içine yerleştirilen vajinal halka
• kolda cildin altına yerleştirilen doğum kontrol implantı, 3 yıla kadar dayanır
• hormonlu spiral, rahme yerleştirilir ve 3-5 yıl dayanır
• doğum kontrol iğnesi, kola 12 haftada bir iğne yapılmasını gerektirir
Bu ilaçlar yumurtalıkların gelişme ve yumurta salma sürecini etkilerler. Sonucunda kadınlar ilaç alırken anovülasyon döngüleri yaşarlar.
Bazı spirallerin hormonlar yerine bakır içerdiklerini bilmek önemli. Bakır anovülasyona sebep olmuyor, bunun yerine spermlerin yumurtaya ulaşmalarını engelliyor.
Pek çok doğum kontrol hapında 21 aktif tablet ve 7 plasebo tablet bulunuyor. Bu tip bir doğum kontrol hapını alan kadınlar, plasebo hapları aldıkları dönemde adet yaşayabilirler ancak bu normal adetten daha hafiftir ve yumurtlamadan kaynaklanmaz.
Diğer yöntemler lekelere ve ara kanamalara sebep olabilirler.
Her doğum kontrol yöntemi yumurtlamayı farklı şekilde durdurur. En iyi seçeneği bulmak için sağlık kurumlarındaki yetkililer ile görüşmeniz iyi olur.
İlaçların Yan Etkileri
Başka amaçlar için üretilmiş olan bazı ilaçlar yumurtlamayı durdurabilirler.
Non Steroid Anti İnflamatuvar İlaçlar
Bu ilaçların arasında ibuprofen ve naproxen gibi ağrı kesiciler de bulunur. Bir çalışmada bunların 10 gün boyunca alınmalarının anovülasyona sebep olabileceği belirtiliyor.
Bitkiler ve Doğal Çözümler
Bazı bitkilerde yumurtlama sürecini bozan hormon benzeri bileşenler bulunur. Eğer hamile kalmaya çalışıyorsanız veya düzenli olarak yumurtlamıyorsanız, doktorunuzla tükettiğiniz bitkiler ve takviyeler konusunda görüşmelisiniz.
Cilt Kremleri ve Diğer Hormonlu Haricen Kullanılan Ürünler
Yaşlanma karşıtı olan veya adet problemleri için kullanılan bazı ürünlerde östrojen veya progesteron bulunabilir. Bu ürünler cilt tarafından emilirler ve sonucunda anovülasyon veya hormon dengesizlikleri oluşabilir.
Steroidler
Steroidler, inflamasyonları azaltabilen hormon tipleridirler. Ancak yumurtlama için gerekli olan hormonları da etkileyebilirler
Kortizon ve prednizon adlı yaygın steroidler, alerjiler, lupus, astım ve pek çok hastalık için yazılıyorlar. Haricen kullanılan steroidler ise inflamasyon ve alerjik reaksiyonların tedavisinde kullanılıyorlar.
Romatizmal Hastalıklar Kroniği içerisindeki bir makalede, steroid iğnesi uygulanan kadınların yarısının sonrasında düzensiz adet döngüsü yaşadıkları tespit edilmiş.
Epilepsi veya Felç İlaçları
Bu ilaçlar yumurtlama ve adet döngüsünü etkileyebilirler.
Bazı epilepsi ilaçları doğum bozukluklarına sebep olabilirler ve bu nedenle bu ilaçları alanların gebelik planlarını doktorları ile görüşmeleri gerekir.
Kanser Tedavileri
Kemoterapi, radyasyon ve kanser ilaçları yumurtalıklara kalıcı hasar verebilir.
Eğer hamile kalmaya çalışıyorsanız ve başarılı olamıyorsanız, doktorunuzla ilaçlarınız hakkında konuşmalısınız. Bazı vakalarda alternatif ilaçlar yazılabiliyor veya yumurtlamayı desteklemek için ilaçlar verilebiliyor.
Sağlık Koşulları
Bazı sağlık problemleri bedenin yumurtlama için önemli olan hormon dengesini bozabiliyorlar. Tiroid, adrenal, hipotalamus ve hipofiz bezi rahatsızlıkları bunlar arasında. Bu bezlerin hepsi yumurtlamayı sağlayan hassas hormonal dengede rol oynar.
Polikistik over sendromu, doğurganlık dönemindeki kadınların %20’sini etkiliyor.
Bu rahatsızlığa sahip olan kadınlarda genelde çok fazla insülin ve testosteron bulunur, bu da hormon dengesini bozarak anovülasyona sebep olur.
Neyse ki, hormonlarla alakalı problemler genelde tedavi edilebilir oluyorlar. Pek çok kadın doğru ilaç tedavisi ile yumurtlamaya erişebiliyor.
Kilo alımı veya verimi de yumurtlama ile yakından ilgili olabilir çünkü östrojen hormonun normal düzeyleri beden ağırlığına bağlıdır. Bir çalışmada, kilosu çok düşük ve çok fazla olan kadınların östrojen düzeylerinde düşüş görülmüş ve bu da anovülasyon ve doğurganlık problemlerine yol açabilir.
Çok fazla spor yapan veya yüksek stres düzeyi altında olan kadınlar da hormon düzeyi bozulmalarından dolayı anovülasyon yaşayabilirler.
Anovülasyon erken menopozdan da kaynaklanabilri ve buna prematür ovar yetmezliği adı verilir. 40 yaşından önce yumurtlamayı bırakan kadınlara bu tanı konulabilir.
Prematür menopozun sebepleri genelde bilinmez ancak bazı ilaç ve rahatsızlıklar buna sebep olabilirler. Erken menopoz yaşayan kadınlar ilaç tedavileri ile yumurtalık uyarımı sağlayabilir ve hamile kalabilirler.
Tedavi ve Sonuç
Pek çok kadın için anovülasyon hamile kalınmak istendiğinde yahut adet düzensizleştiğinde bir problem haline gelir.
Kadının hormonlarını ve adet döngüsünü etkileyen çok sayıda faktör olduğu için, anovülasyon tedavisinde tek bir çözüm yok.
Ancak pek çok vakada anovülasyonun altındaki sebep veya hormon düzeylerini etkileyen faktörler teşhis edilerek tedavi edilebilirler. Tedavi istenirse hamilelik veya daha düzenli adet döngüsü ile sonuçlanabilir.
Eğer yumurtlamadığınızdan şüpheleniyorsanız, potansiyel sağlık problemlerini keşfetmek ve sağlıklı hormonal dengeye kavuşmak için doktorunuzla görüşmelisiniz.
