Kardeş ülke denildiğinde ilk olarak aklımıza gelen Azerbaycan Cumhuriyeti, Güney Kafkasya’da bulunan bir devlettir. Azerbaycan; kuzeyde Rusya, kuzey batıda Gürcistan, güney batıda Ermenistan, güneyde İran ve güney batıda Türkiye ile komşudur. Ekonomik, siyasi, duygusal anlamda yoğun ilişki içinde bulunduğumuz Azerbaycan, nüfus bakımından bizim pek çok ilimizden daha küçük bir ülkedir. Öyle ki en son nüfus sayımına göre yaklaşık 10 milyon kişi yaşamaktadır. Azerbaycan bu kadar az kişinin yaşadığı minik bir ülke olmasına rağmen jeopolitik konumu sebebiyle tarih boyunca pek çok istilaya uğramış ve çok çeşitli devletlerin hakimiyeti altında girmiştir.

Türklerin bu bölgeye tam olarak yerleşmeleri M.S. 4. ve 5. yüzyıllarda gerçekleşmiştir. Ancak sonrasında Sasani Hükümdarı Nuşirevan, bu bölgeye İranlıları yerleştirme yönünde politika izledi. 7. yüzyıldan sonra ise İslam devleti Azerbaycan’ı fethetmeye başladı. Ardından da 643 yılında bu bölge tamamen Müslümanların hakimiyeti altına geçti. Sonrasında pek çok Türk –İslam devletinin hükümdarlığı altında varlığını sürdüren Azerbaycan, Sultan Alparslan döneminde kesin olarak Selçuklu hakimiyetine girdi. Sonrasında yapılan pek çok seferle birlikte 3. Murad Han döneminde Osmanlıların eline geçti. Yine dönemin savaşları, seferleri, yayılma politikalarının bir sonucu olarak 1920 yılında kızılordunun istilası ile Azerbaycan’da Sovyet rejimi ilan edildi. Dolayısıyla Azerbaycan bir dönem Gürcüler-Ermeniler ile birlikte Kafkasya federasyonu şeklinde idare edildi. 1936 yılında alınan bir kararla Azerbaycan topraklarının bir kısmı Ermenilere bir kısmı da Gürcülere verildi. Bundan dolayı da Kafkasya’da kalan Azerbaycan toprakları üzerinde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan olmak üzere Rusya’ya bağlı 3 tane cumhuriyet kuruldu. Yıllar içinde yaşanan isyanlar, komünist, reformist hareketler ülkede çok önemli dinamiklerin yer değiştirmesine farklı yapılanmalara yol açtı. En son olarak da 1991 yılında Azerbaycan, bağımsızlığını ilan etti.

Tüm bu tarihi, coğrafi ve siyasi bilgiyi neden verdiğim sorusunun yanıtı ise aslında Azerbaycan hakkında enteresan bilgilerin ortaya çıkışını sağlamaktadır. Tarihi boyunca yaşanan savaşlar, isyanlar, çatışmalar, karmaşalar, çok uluslu yaşam ve diğer ayırt edici özellikler ülkeyi çok ilginç, farklı detaylara ev sahipliği yapar hale getirmiştir. Şöyle ki; ülkede yaşayan yaklaşık 10 milyon nüfusun % 67’sini Azeriler, % 12’sini Ermeniler % 13’ünü Ruslar, % 8’ini ise diğer karışık uluslar meydana getirmektedir. Hal böyle olunca da Azerbaycan’a “kültürler diyarı”, “medeniyetler ülkesi” şeklinde hitap etmek doğru olacaktır.

Bu kültürlerarası gelişimin ve “birlikte yaşam”ın resmen simgesi olan Azerbaycan, tarih boyunca bizim gönülden bağlı olduğumuz “kardeş ülkemiz” olmuştur. Konuştuğu dil bize biraz yakın olsa da, gelişmişliğine paralel olarak sahip olduğu yaşam koşulları bizim ülkemizin kesinlikle birkaç adım önündedir. Özellikle de “dünyada ilk” ya da “Doğu ülkelerinde ilk” denilebilecek pek çok gelişime imza atmıştır. Şimdi bunlara biraz bakalım!

1. Toplam nüfusun yaklaşık % 60’ı 30 yaşın altındadır, yani çok genç nüfuslu bir ülkedir.


2. Ülkede halkın yaklaşık % 96’sı Müslüman’dır.


3. Tarım, sanayi, doğal gaz ve petrole dayalı bir ekonomi hakimdir, dolayısıyla da refah seviyesi oldukça yüksektir.


4. Azerbaycan, tam bir petrol ülkesidir.

Dünyada ilk kez Bakü’de 1848 yılında petrolün sanayi usulü ile üretimine başlandı ve hatta 1859 yılında dünyada ilk petrol fabrikası da yine Bakü’de kuruldu. Bir de 1872 yılında dünyada ilk kez Bakü’de kuyu pompası kullanıldı.

5. Eğitim seviyesi çok yüksektir.

10 milyon nüfuslu ülkede 5 bin tane okul, 1 milyon 600 bin tane de öğrenci bulunmaktadır. Ülkenin okuma yazma oranı %99, 5’tir ve bu oran Türk Cumhuriyetleri açısından ulaşılması zor bir rekordur. 49 tane de üniversite vardır.

6. Kültürel gelişime çok değer verilmektedir.

Ülkede 6.500 tane kültürel tesis, 4.605 tane kütüphane, 125 müze, 125 müzik okulu, 43 halk tiyatro salonu, 3.680 kültür evi bulunuyor.

7. Dünyanın en eski petrol ihracatçısıdır, hatta dünyanın en kaliteli petrolü Azerbaycan’da çıkarılmaktadır.


8. Doğu’da ilk olarak kurulan demokratik cumhuriyettir. Diğer Doğu ülkeleri için de bir “özgürlük umut ışığı” haline gelmiştir.


9. Ermenistan bu toprakları işgal edince, dünya genelinde kendi ülkesinde vatanından zorunlu olarak göçe zorlanan en fazla sayıda (1 milyondan fazla) göçmenin olduğu ülkedir.


10. Kadınlara seçme ve seçilme hakkı veren dünyadaki ilk Müslüman ülkedir.


11. Nüfusu az, geçmişi savaşlarla, göçlerle dolu bir ülke olmasına rağmen şu an Azerbaycan’ın resmi para birimi olan Manat, dünyanın en değerli 5. para birimidir.


12. Doğu ülkelerinde bestelenen ilk opera ünlü besteci Üzeyir Hacıbeyov’un sahnelediği “Leyla ile Mecnun”dur.


13. % 35’lik büyüme ile Azerbaycan, 2006 yılında dünyanın en hızlı büyüyen ülkesi olmuştur.


14. 2009 yılında Dünya Bankası tarafından en reformcu ülke seçilmiştir.

15. Dünya havyar üretiminin % 80’i Azerbaycan’dan karşılanmaktadır ve hatta dünyanın en kaliteli havyarı da buradan çıkarılmaktadır.


16. Dünyada toplamda 11 farklı iklim yaşanmaktadır ve bunların 9 tanesi yıl içinde Azerbaycan’da görülür.


17. Tüm dünya üzerinde Ankara hükümetini ilk olarak tanıyan ülke Azerbaycan’dır.


18. Tarih boyunca her daim “kardeş ülke”miz olarak var olmuştur. Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin bağımsızlığını da ilk olarak Osmanlı İmparatorluğu resmen tanımıştır.

19. Sovyetler Birliği Dönemi sonrasında kurulan Cumhuriyetler arasında, Eurovizyon’u kazanan ilk ülkedir.


20. Azerbaycan 2 kez bağımsızlığını ilan etmiş olmasıyla da ilginçtir.

Zira ilk bağımsızlığını 1918 yılında ilan eden Azerbaycan, bu bağımsızlığını sadece 23 ay sürdürebilmiştir. 1920 yılında Rus birlikleri Azerbaycan’ı yeniden istila etmiş ve 1991’e kadar da Rusya’nın himayesinde yaşamıştır. Ancak 18 Ekim 1991’de tam bağımsızlık ilan edilmiştir.

21. Laik bir yaşam tarzı ve eğitim benimsenen Azerbaycan’da 1901 yılınca laik kız okulu açılmıştır. İşte bu girişim Müslümanların bulunduğu Doğu bölgesi için bir ilktir.

22. Müslümanların bulunduğu doğu ülkelerinde sanat ve estetik konularında gelişme çok yavaş gerçekleşmektedir. Ancak Azerbaycan bunlar için bir istisnadır. Öyle ki, “Kız Kulesi Balesi” Müslüman doğusu için ilk baledir.

23. Doğu ülkeleri arasında ilk metro inşaatı 1967 yılında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapıldı.

24. Eğitim ve kültür alanında takdire şayan gelişmeler gösteren Azerbaycan’da kadınlar da tıpkı erkekler gibi her mesleği icra edebilmekteydi. Öyle ki Memmedbeyov, Güney Avrupa, Ortadoğu ve Kafkasya’nın ilk kadın pilotu unvanının sahibidir.

25. Ekonominin çok eskiye dayandığı ve çok hızlı geliştiği bilinen bir gerçek. Bu bağlamda 1897 yılında Kafkasya’da ilk en büyük tekstil işletmesi olan “Lifli maddeler imal eden Kafkas Anonim Şirketi” kuruldu.