Tembel bağırsak sendromu olarak da bilinen bağırsak tembelliği, bağırsak hareketlerinin yavaşlaması anlamına gelir. İnsan popülasyonundaki bağırsak hareketlerinin sıklığı değişkenlik göstermektedir. Haftada üç kez ya da günde üç kez, normal bağırsak hareketleri sıklığı için kabul gören bir aralıktır.
Öte yandan, bağırsak tembelliğinden muzdarip olan bir kişi, haftada iki veya üçten daha az tuvalete çıkmaktadır. Buna da sıklıkla kabızlık ve diğer belirtiler eşlik eder. Bazı tahminlere göre, kabızlık vakalarının % 15 ila 30’u bağırsak tembelliğinden kaynaklanıyor. Tembel bağırsak sendromu her yaş grubunda görülebilir ve her iki cinsiyeti de etkileyebilir.
Bununla birlikte, kadınlar ve yaşlılar en çok etkilenen gruplardır. Tembel bağırsak sendromu sıklıkla müshillerin aşırı kullanımı ile ilişkilendirilir.
Bağırsak Tembelliğinin Belirtileri ve Bulgular
Bağırsak hareketlerinin düşük frekansı: Haftada üçten az olan bağırsak hareketleri tembel bir bağırsağın başlıca tanı semptomu olarak kabul edilir. Bağırsak hareketlerinin bu düşük frekansı genellikle birkaç hafta boyunca devam eder.
Kabızlık: Kabızlık, tembel bağırsak sendromunun ana semptomlarından biridir. Bununla birlikte, tüm kabızlık vakalarının tembel bağırsaklardan kaynaklanmadığına dikkat edilmelidir. Kabızlık genellikle üç alt kategoriye ayrılır: yavaş transit kabızlık, normal transit kabızlık ve tıkanık dışkılama. Yavaş transit kabızlık; bağırsağın temel hareketinin azalmasıyla karakterize edilirken, diğer iki kabızlık kategorisi normal bağırsak hareketlerine sahiptir.
Ağrılı bağırsak hareketleri: Tembel bağırsak sendromunda, bağırsağın hareketliliği düşük olduğundan, dışkı bağırsaklarda daha uzun süre kalır. Bu, sindirilmiş gıda maddesinden daha fazla su emilmesini ve böylece kuru ve sert dışkı oluşmasını sağlar. Sonuç olarak, dışkılama acılı hale gelir.
Zorlanma eğilimi yok: Tembel bağırsak sendromu olan kişinin, dışkılama sırasında normal bir kişi kadar zorlanmayacağı olasıdır. Gıdayı sindirim sistemine itmek için bağırsak kasılmaları, dışkılama isteği ile sonuçlanacak kadar güçlü olmayabilir.
Şişkin Mide: Bağırsağın distansiyonu sonucu; bağırsak motor hareketlerinin yavaşlamasına bağlı genel bir şişme hissi ortaya çıkabilir. Buna böbrek veya alt sırt bölgelerinde ağrı eşlik edebilir.
Bulantı: Tembel bağırsak sendromunda bulantı ve baş ağrısı da görülebilir.
Tamamlanmamış dışkılama: Bağırsak hareketleri zayıf olduğu için, dışkılama işlemi rektumu boşaltmayabilir ve eksik bağırsak hareketleri ile sonuçlanabilir. Ayrıca, özellikle çocuklarda kirli iç çamaşırı bu duruma eşlik edebilir.
Bağırsak Tembelliğinin Nedenleri
Tembel bağırsak sendromunun temel nedeni, bağırsak hareketlerinin yavaş olmasıdır. Sindirim sistemindeki bu bozukluk aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir:
Kronik müshil kullanımı
Tembel bağırsak sendromu, çoğunlukla müshillerin aşırı kullanımı, özellikle kolonik kasılma ve dışkılama ile sonuçlanan uyarıcı laksatiflere bağlıdır. Bununla birlikte veriler, müshil kullanımının çoğunun bağımlılık ve kronikleşen kabızlık ile sonuçlanmadığını göstermektedir. Ancak müshillerin fazla kullanılması halihazırda kabız olan insanlara olumsuz etkiler yapabilir.
Yeme bozuklukları
Tembel bağırsak sendromu ayrıca, anoreksiya ve bulimia gibi yeme bozukluğu olan hastalar ile ilişkilendirilmiştir.
Hirschsprung hastalığı
Bu hastalık kolondaki(bağırsak) bazı sinir hücrelerinin eksikliği ile ortaya çıkar. Ortaya çıkan megakolon, dışkıyı rektuma doğru hareket ettirmek için uygun şekilde çalışamaz.
Yetersiz hidrasyon
Dehidrasyon kabızlık ile de ilişkilendirilmiştir. Bununla birlikte, etken bağlantı bilimsel olarak henüz kanıtlanmamıştır.
Yetersiz Lif Tüketimi
Sindirilmeyen lifler, dışkının hacmini artırır ve bağırsağın genişlemesini ve büzülmesini sağlar. Bu nedenle, çözünür ve çözünmeyen liflerin yetersiz tüketilmesi, düşük bağırsak hareketlerine ve tembel bağırsak sendromuna katkıda bulunan bir faktör olabilir.
Sinir sistemi bozuklukları
Bağırsak hareketleri; bağırsak kaslarının enterik sinir sistemi tarafından uyarılmasına bağlıdır. Bu nedenle, otonomik enterik sinir sistemindeki bir bozukluğun gut veya kabızlık yapması olasıdır. Araştırmalarda, bağırsak hareketliliği düşük olan hastaların bağırsaklarının müshile cevap vermediği bulunmuştur.
Bazı durumlarda, kolondaki düşük hareketlilik, özofagus, mide, ince bağırsak, safra kesesi ve rektum gibi sindirim sisteminin diğer bölümlerinde de düşük hareketliliğe neden olur. Bu, otonom sinir sisteminin bağırsaktaki bozukluklarının, gevşek bağırsak motilitesinin bir nedeni olabileceği görüşünü destekler.
Bağırsak Tembelliğinin Tedavisi
Tembel bağırsak sendromunun tedavisi, dışkılama hareketine yardımcı olmanın yanı sıra bağırsak hareketlerinin frekansını normalleştirmeyi amaçlar. Genellikle uygulanan bazı tedavi seçenekleri şunlardır:
Diyet yönetimi: Tedavinin ilk basamağı genellikle diyet ve sıvı tedavisidir. Hastanın günlük su ve lif alımını artırması önerilir. Kabızlık ,özellikle de rahatsız edici ise dışkı yumuşatıcılar da reçete edilebilir.
Artan fiziksel aktivite: Fiziksel aktivite ile bağırsak hareketleri arasındaki bağ temeldir. Tembel bağırsak sendromunun yaşlılarda görülmesi, yeterli fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Koşu gibi fiziksel egzersizler için harcanan zamanı artırmak, tembel bağırsak sendromu semptomlarının hafifletilmesinde faydalı olabilir.
İlaçlar yoluyla kolonik stimülasyon: Kolon kasılmalarını artıran ilaçlar bağırsak aktivitesini uyarmak için de reçete edilebilir. Bu farmakolojik tedavilerin örnekleri arasında; kolşisin, misoprostol, eritromisin, prükaloprid ve tegaserod bulunmaktadır.
Ameliyat: Denediğiniz her yöntem başarısız olduğunda, yavaşlayan bağırsak hareketlerini tedavi etmek için cerrahi müdahaleler yapılır. Bağırsak hareketliliğini düzeltmek için yapılan bu cerrahi müdahalelerin, uzun vadeli başarı oranlarına sahip olduğu gösterilmiştir. Bununla birlikte, bu işlemlerin başarısı önceden tahmin edilemez.
Ne Kadar Lif Tüketmelisiniz?
Genel olarak, yavaş transit kabızlık yaşarken günde 25-30 gram lif yemeyi hedefleyin. Bununla birlikte lif ihtiyacı cinsiyete ve yaşa göre değişir. Kadınların günde 25 gram ile 38 gram arasında lifli gıda tüketmesi gerekir. Yaşlandıkça, lif ihtiyacınız azalır. 50 yaşın üzerindeki kadınların günde 21 gram life ihtiyacı vardır. 50 yaşın üzerindeki erkeklerinse 30 gram life ihtiyacı vardır.
Lifli Gıda Kaynakları
Lif; meyveler, sebzeler, fasulye, tahıl, fıstık ve tohumlar dahil bir dizi farklı gıda çeşidinde bulunur. Ancak en popüler ve faydalıları arasında; fasulye, mercimek, yaban mersini, hububat, enginar ve kabak bulunur. Bunları takiben; tam buğday ekmeği, elmalar, portakallar, kirazlar, armutlar, erikler, havuçlar, brokoli, karnabahar, ıspanak, patlamış mısır, badem ve yer fıstığı gelir.
Hepsinin yanında düzenli su tüketmeye özen göstermeli ve susuz kalmamalısınız.
