Daha iyi hafıza. İyileşen odaklanma gücü. Bunama geliştirme riskinde azalma. Beyin sağlığı oldukça büyük bir mesele. Yapılan araştırmalara göre 2023 yılında insanların beyni güçlendiren besin takviyelerine yılda 5 milyar dolardan fazla para harcayacakları öngörülüyor.
Peki bir hap almak gerçekten beyninizin gücünü arttırabilir mi? Bu alanda yapılan araştırmalar henüz çok kısıtlı ve bu nedenle beyne yönelik besin takviyelerinin işe yarayıp yaramadıklarına dair yeterince bilgimiz yok. Ayrıca bazı güvenlik endişeleri de var.
Aşağıda beyniniz için bir takviye almadan önce bilmeniz gereken bazı şeyler var.
Beyin Takviyeleri Nasıl Çalışıyorlar?
Beyin sağlığı için üretilmiş olan takviyelerin bileşenlerinin büyük kısmı bir şekilde beyin sağlığı ile bağlantılı. Ancak kanıtların büyük kısmı gıdalar ve beslenmeden geliyor, takviyelerden değil.
Gıdalarda 25.000’den fazla biyoaktif bileşen var ve bunlar hep beraber çalışarak bedeni beyin ve beyni etkileyen süreçler dahil olmak üzere koruyorlar. Bu vitamin ve kimyasalların sadece bir iki tanesini almak her şeyi çözen bir deva olmayacaktır.
Yine de beyni güçlendirdiği söylenen bileşenler ve beyin sağlığı arasındaki bağlantıyı merak ediyor olabilirsiniz. Bilim bizlere şunları söylüyor.
Omega-3 Yağ Asitleri
Omega-3 yağ asitleri çeşitli beden fonksiyonlarında kullanılan sağlıklı yağlardır. Yağlı balıklarda, deniz kabuklularında ve ceviz ve keten tohumu gibi bitkisel kaynaklarda bulunur. Omega-3 yağ asitleri kalp sağlığı için önemlidirler ve bilimadamları onun beyin üzerindeki etkilerine dair de çalışmalar yapıyorlar.
Ancak takviyelerin gıdalardan alınan omega-3 yağ asitleri ile aynı güçte olduklarını kanıtlayan yeterince araştırma yok. Muhtemelen balık tüketmeniz daha etkili olacaktır.
B Vitaminleri
Araştırmacılar beyin gücü ve B6, B9 ve B12 vitaminleri arasında bir bağlantı olduğunu keşfettiler. Ancak şimdiye kadar B vitaminlerinin bilişsel kabiliyetleri arttırdığına veya bunamayı önlediğine dair bir kanıt yok. Pek çok insan beslenme ile zaten yeterince B vitaminleri alıyor.
Ancak bazı yaşlı bireylerde B12 eksikliği görülebiliyor. Bu durumda takviyeler hem genel sağlığa hem de beyin sağlığına fayda sağlayabilirler. Eğer günlük olarak multivitamin alıyorsanız, yeterince B12 almış olma ihtimaliniz yüksek fakat yine de her türlü takviyeyi almadan önce doktorunuza danışmanız daha doğru olacaktır.
E Vitamini
E vitamini hücrelerinizi hasardan koruyan bir antioksidandır. Hali hazırda bunama sahibi olan bireylerde günlük E vitamini alımı, gerilemeyi yavaşlatmayı sağlayabilir.
Ayrıca E vitamini bakımından zengin bir beslenmeye sahip olan insanların bunama geliştirme risklerinin daha düşük olduğuna dair bazı kanıtlar da var. Fakat takviyelerin aynı faydaları sağlayıp sağlamadıkları bilinmiyor.
Bunun yanında çok fazla E vitamini de zararlı olabilir. E vitamini takviyelerinin yüksek dozda alınmasının ölüm riskinde artış ile bağlantısı var. Bu nedenle takviyeler yerine E vitamini zengini bir beslenme daha uygun olur. Kuruyemişler, çekirdekler, yeşil yapraklı sebzeler ve ayçiçeği veya mısır yağı gibi sebze yağları fayda sağlayabilirler.
Diğer Vitaminler
A, C ve D vitaminleri genellikle beyne faydalı olduğu belirtilen ürünler içerisinde yer alıyorlar. Ancak bu vitaminler genel sağlık için önemli olsalar da, hafızayı, bilişsel yetenekleri veya beyin sağlığını iyileştirdiklerine dair herhangi bir kanıt yok. Bununla birlikte D vitamini güneşten alınan vitamin olarak biliniyor ve pek çoğumuz onu yeterince almıyoruz. D vitamini konusunu doktorunuzla görüşmeniz faydalı olabilir.
Mabet Ağacı – Ginkgo Biloba
Ginkgo bitkisi bilişsel sağlık konusunda popüler bir takviye olarak biliniyor. 3000’den fazla katılımcı ile yapılan geniş kapsamlı bir çalışmada ginkgonun yaşlı bireylerde bunamayı önleme konusunda plasebodan daha etkili olmadığı görülüyor. Hali hazırda bunaması olanlarda ise ginkgo bilişsel gerilemeyi yavaşlatma konusunda bir etki göstermemiş.
Ayrıca ginkgo aldığınız diğer ilaçlar ile kötü bir etkileşime de girebilir. Bu nedenle bu bitkiyi tüketmemeniz daha doğru olur.
Beyin Takviyesi Almalı Mısınız?
Peki beyninize fayda sağladığının kanıtlandığı söylenen reçetesiz beyin gücü arttıran takviyeler hakkında ne düşünmeli? Bu iddialara karşı biraz dikkatli olmak gerekiyor.
Takviyeler genelde çok sıkı denetlenmiyorlar ve bu nedenle neyi iddia edip yaptıklarına dair bir garanti yok. Üreticiler tarafından yapılan çalışmalar her zaman iyi tasarlanmış olmuyorlar. Bazı takviyelerde yüksek dozlarda tehlikeli olabilen maddeler de bulunabilirler. Hatta ağır metaller gibi çeşitli malzemeler nedeniyle kirlenme ve tehlike de olabilir.
Beyin Sağlığını İyileştirmenin Daha İyi Yolları
Bir gün araştırmacılar beyin sağlığına gerçekten iyi gelecek bir bileşenler kombinasyonu keşfedebilirler. Ancak bu sırada beyninizi sağlıklı tutmanın daha etkili bazı yolları da var.
- Beslenme: Beslenme beyninizi korumanın en iyi yollarından bir tanesi. Zeytinyağı, kuruyemişler ve yağlı soğuk su balıklarından oluşan zengin bir beslenme genelde öneriliyor. Ayrıca yeşil sebzeler, portakal gibi meyveler ve sebzelerden oluşan renkli bir beslenme hedefleyin. Renkli gıdalar beyni koruyan antioksidanlara sahiptirler.
- Alkolü sınırlayın: Çok fazla alkol bilişsel gerileme riskinde artışa sebep olabilir.
- Fiziksel aktivite: Düzenli egzersizin bilişsel problemleri önleme ile güçlü bir bağlantısı vardır. Haftada en az 150 dakikalık aktivite gerçekleştirmeye çalışın.
- Uyku: Uykusuz kalmanın bilişsel gerileme ile bağlantısı vardır ve bu nedenle uyumaya çalışın.
- Sosyalleşin: Sosyal etkileşim bizler yaşlandıkça bilişsel işlevleri korumaya yardımcı olur. Bu nedenle başkaları ile vakit geçirmeye çalışın ve izolasyonu sınırlandırın. Ne zaman yapabilirseniz aile ve arkadaşlarınızla yemek yiyin.
- Sağlık problemlerinizi tedavi edin: Tip-2 diyabet ve yüksek tansiyon gibi kronik sağlık problemleri bilişsel gerileme ve bunama konusunda risk artışına sebep olabilirler. Riski azaltmak için doktorunuzla görüşmeyi unutmayın.
Günümüzde eskisine göre daha uzun yaşıyoruz ve toplum da yaşlanıyor, bu nedenle daha fazla insan bilişsel yeteneklerini korumakla ilgileniyor. Sihirli bir hap yok ancak sağlıklı yaşam tarzı tercihleri beyninize büyük fayda sağlayabilirler.
