Beynimiz, anıları saklamaktan çok daha fazlasını gerçekleştirmektedir. Beynimiz, vücudumuzun kontrol merkezidir ve her düşünceyi, duyguyu, davranışı, hareketi ve hissi eş zamanlı olarak koordine eder. Çocukluk döneminden sonra değiştirilemez olduğunu düşünsek de aslında beyin, kendini değiştirme ve iyileştirme konusunda oldukça önemli bir beceriye sahiptir. Yaş, hormonal değişiklikler, diyet ve stres gibi faktörlerin hepsi beynimizi etkileyebilir.
Beyin sağlığı, genel sağlığın ve zihin sağlığının bir fonksiyonudur. Beynin, hayatın farklı aşamalarında nasıl çalıştığını anlarsak beynimizi hayatımız boyunca sağlıklı tutmanın yollarını öğrenebiliriz.
30’lu ve 40’lı yaşlarda beyin sağlığı: Bilişsel anlamda zirveye ulaşma ve düşüş
Beyninizin en güçlü olduğu yaşlar, 30’lu yaşlardır. Geçtiğimiz 125 yılı kapsayan ve profesyonel satranç oyuncularını kapsayan bir araştırmaya göre pek çok insan 35 yaş civarı bilişsel anlamda zirveye ulaşmaktadır.
35 yaşında en zeki halinizde olduğunuz gibi bu yaşlarda beyin, yaş ile birlikte doğal bir şekilde gerçekleşen hücre ölümüne bağlı olarak küçülmeye ve hacmini kaybetmeye başlar. 40’lı yaşlarınıza geldiğinizde ise geçe hafta tanıştığınız yeni iş arkadaşınızın ismi gibi yeni bilgileri hatırlamanız zorlaşabilir.
50’li yaşlarda beyin sağlığı: Menopoz yüzünden beyin sisi yaşanabilir
50’li yaşlara gelen pek çok kadın, menopozla birlikte beyninde farklılıklar yaşamaktadır. Menopozda hormonlarda yaşanan değişmeyle birlikte günlük hayatı zor hale getirebilen beyin sisi gibi nörolojik belirtiler ortaya çıkabilir.
Menopoz sırasında görülen beyin sisi aynı zamanda Alzheimer hastalığıyla ilişkili olarak beyinde değişiklik görülme riskinin artmasına neden olabilir.
Kadının yaşı ilerledikçe genel biliş seviyesi erkeğe göre daha hızlı bir şekilde azalır. Kadınların daha hassas olmasının nedenleri tam olarak bilinmiyor olsa da beyindeki inflamasyonun bu durum üzerinde önemli etkileri olduğu bilinmektedir.
60’lı yaşlar ve sonrasında beyin sağlığı: Yaş ile ilgili değişiklikler daha belli hale gelir
Alzheimer yaygın olarak görülebilse de aslında normal yaşlanma sürecinin bir parçası değildir. Bununla birlikte bilişsel zayıflama bu sürecin bir parçasıdır. Kadınlar, 60’lı yaşlara gelmeleriyle birlikte isimleri hatırlama ve doğru kelimeyi bulma gibi süreçlerde yavaşlama yaşayabilir. Aynı zamanda konsantre olma ve aynı anda birden fazla işle uğraşma gibi konularda da zorluk yaşanabilir.
Bununla birlikte yaş ile beyinde bazı olumlu değişiklikler de görülmektedir. Yaşlı insanların kelime haznesi daha geniştir ve yaşanan deneyimlerle birlikte bilgisi daha fazladır. Araştırmalara göre yaşlı insanlar pozitif şeylere dikkatlerini verme eğilimindedir. Bu sayede duygusal açıdan daha iyi düzenlemeler yapılması mümkün olur.
Dikkat Etmeniz Gereken Belirtiler
Beyinde yaşa bağlı bir şekilde normal olarak gerçekleşen değişiklikleri daha ciddi sorunlardan ayırmak zor olabilir. Anahtarlarınızı bulamamanız yaşlandığınızı mı yoksa demansı mı gösteriyor? Bu konuda kendi zihninizi tanımanız önemli. Beyin sağlığınız konusunda değerlendirme yapabilecek en iyi kişi, sizsiziniz.
Bununla birlikte beyin sağlığı söz konusu olduğunda dikkat edilmesi gereken bazı işaretler bulunmaktadır. Genel olarak kronik hastalıklar açısından risk faktörleri arasında sigara içmek, hareketsiz yaşam tarzı, yüksek kolesterol, yüksek tansiyon ve obezite yer almaktadır.
Nerede olduğunu ya da olduğu yere nasıl gittiğini bilememek, sorunları çözememek ve önemli bilgileri unutmak önemli işaretlerdir. Yaşlandıkça hepimiz bir ismi ya da kelimeyi hatırlama konusunda zorluk çekmeye başlarız. Bu tamamen normaldir. Ancak birden bire ne yaptığınızı bilmiyor gibi hissederseniz ya da başka bir şey yaparken diğerini yaptığınızı tamamen unutursanız, bu duruma dikkat göstermeniz gerekir.
Beyninizi Her Yaşta Destekleyin
Beyin, yaşam boyunca yeni hücreler yaratabilir. Yani hangi yaşta olursanız olun, beyninizi sağlıklı tutmak adına yapabileceğiniz bazı şeyler bulunmaktadır. Düzenli egzersiz yapmak ve dengeli beslenmek, vücut sağlığınız kadar zihin sağlığınız için de önemlidir.
Ne kadar şeker tükettiğinizi kontrol etmeniz ayrıca önemlidir. Çünkü beyin sağlığı bakımından şeker özellikle kötü bir etkiye sahiptir.
Yeteri kadar uyumak da sağlıklı beyin fonksiyonu için önemlidir. Uyku, beyninizin temizlenmesine yardımcı olur. Bu nedenle mümkün olduğunda ergenlik yıllarınızdaki gibi çok uyumaya çalışın.
Peki beyni sağlıklı tutmak için dışarıdan uyarmak gerekli mi? Bunun için beynin çalışmasını sağlayacak uygulamalar yüklemek gerekir mi? Beyin sağlığınız için önemli olan zihinsel olarak aktif kalmaktır. Okumak, yeni bir dil öğrenmek, enstrüman çalmak ya da sosyal aktivitelerde bulunmak gibi zihinsel faaliyetler, beynin sağlığını korumaya yardımcı olur.
Beyin sağlığı için sosyalleşmek de önemlidir. Yalnızsanız ve bundan hoşlanmıyorsanız, Alzheimer riskiniz iki kat artar. Bu nedenle sosyal etkileşime girmek beyin açısından koruyucu bir etki gösterir.
Yaşınız kaç olursa olsun, beyninizi güçlendirmek için değişiklikler yapabilirsiniz. Beynimize bakmak için hiçbir zaman çok erken değildir.
