Çok az gıdada D vitamini bulunuyor ve bu nedenle çoğu insan takviyeler alıyor. Bu takviyelerin uzun süreli kullanımları bazı yan etkiler doğurabilir ancak bu hayli nadir bir durum.

D vitamini pek çok beden fonksiyonunu desteklemekte temel bir vitamin ve bazıları şöyle:

• kalsiyum, magnezyum ve fosfat emilimi ile regülasyonu
• kemiklerin sertleşmesi, gelişimi ve şekillenmesi
• hücre büyümesi ve şekillenmesi
• bağışıklık fonksiyonları
• sinir ve kas fonksiyonları

İyi bir sağlık için ne kadar D vitamininin gerekli olduğuna dair bir net bilgi yok. Kişinin günlük ihtiyacı cinsiyet, yaş ve sağlık durumu gibi bireysel faktörlere bağlı.

Çoğu insan güneşe çıkarak yeterince D vitamini elde edebiliyor.

D Vitamini Takviyelerinin Yan Etkileri Nelerdir?

Doktorlar D vitamini konusunda yeterli düzeyin kanın mililitresinde en az 20 nanogram olduğunu düşünüyorlar. Eğer seviye 50 nanogramdan daha yüksekse kişide yan etkiler ortaya çıkabilir.

Ancak çoğu araştırmada D vitamini toksisitesi için gerekli olan miktarın mililitrede 200-240 nanogram gibi yüksek bir miktar olduğu belirtiliyor.

Kişide bu düzeyde D vitamini olabilmesi için her gün 10.000 ila 40.000 IU vitamin alması gerekiyor.

Aşağıda D vitaminine aşırı maruz kalmakla alakalı bazı ciddi yan etkileri değerlendirdik.

Hiperkalsemi

D vitamini toksisitesi ile alakalı en ciddi yan etkilerden birisi hiperkalsemi.

Hiperkalsemi kanda fazla kalsiyum bulunması. Kanda mililitrede 10.400 nanogramdan fazla kalsiyum olursa ortaya çıkar.

Araştırmacılar bu sınırı genelde bir desilitrede 10.4 miligram veya 0.104 mg/mL olarak nitelendiriyorlar.

D vitamini ve kalsiyum arasında güçlü bir ilişki var. D vitamini metabolitleri kanda yüksek düzeyde oldukları zaman bu bağırsakların emdiği kalsiyum miktarını arttırıyor.

Ayrıca yüksek düzeyde kandaki D vitamini, kemiklerdeki kalsiyumun da kan akışına geçmesini kolaylaştırır.

Kanda çok fazla kalsiyum olması pek çok komplikasyon ve belirti çeşidini tetikler. Bunlardan en ciddi olanları şöyle:

• iştah kaybı
• ishal veya kabızlık
• kafa karışıklığı, denge ve düşünme zorlukları
• bulantı ve kusma
• eklem ve kas ağrıları
• devamlı baş ağrısı
• sinirlilik ve anksiyete
• açıklanamayan yorgunluk
• kas zayıflıkları
• susama ve sık sık idrar yapma
• düzensiz kalp atışı
• reflekslerde düşüş
• ağızda metalik tat
• yüksek kan basıncı

Böbrek Hasarı

Kandaki fazla kalsiyum fosfata bağlanabilir ve yumuşak dokularda kristal birikimine sebep olabilir.

Bu kristaller doku hasarı ve zamanla organ hasarına sebep olabilirler. Konumları, miktarları ve boyutları bu konuda önemli.

Böbrek kalsiyum birikintilerine karşı özellikle hassas çünkü filtre rolü üstlenir ve çok sayıda küçük geçide sahiptir.

Kalsiyum böbrek dokularında kaldığı zaman, nefrokalsinoz oluşabilir. Bu rahatsızlık ağırdır ve kalıcı böbrek hasarına neden olur ve zamanla böbrek iflasına da sebep olabilir.

Nefrokalsinoz belirtileri şöyle:

• bulantı ve kusma
• ateş ve üşüme
• karında, yanlarda ve kasık bölgelerinde ağrı, erkeklerde testislerde de olabilir

2015 yılındaki bir araştırmada D3 toksisitesinin etkileri değerlendirilmiş. Ortalamaya bakınca etkilenen insanlar 3 aydan kısa sürede 3.600.000 IU vitamin almışlar. Akut böbrek hasarı dahil olmak üzere çok sayıda yan etki yaşamışlar.

Düzensiz Kalp Atışı ve Kalp Krizi

Aşırı hiperkalsemi kalp hücrelerinin fonksiyonlarını değiştirebilir ve azaltabilir, aşırı hiperkalsemisi olanlar bu nedenle sık sık düzensiz kalp atımına sahip olurlar.

Aşırı yüksek düzeyde kalsiyum veya fosfatın kanda bulunması kalsiyum plaklarına sebep olarak damar ve kalp kapakçıklarını da etkileyebilir.

2012 yılında doktorlar 30 gün boyunca 80.000 IU’ya eşit miktarda kalsiyum iğnesi olan 70 yaşındaki bir kadını rapor etmişler.

Kadında hiperkalsemi ve tam kalp tıkanması ortaya çıkmış ve bu nedenle kalıcı kalp pili gerekmiş.

D vitamini toksisitesine bağlı kalp komplikasyonlarının bazı işaretleri şöyle:

• düzensiz kalp atışı, geçici veya kalıcı olabilir
• göğüs ağrısı
• açıklanamayan yorgunluk
• yüksek kan basıncı
• spor sırasında ağrı
• sersemlik
• göğüs ağrısı

Çatlak Kemikler ve Kemik Ağrıları

Kan akışında fazla kalsiyum dolaşacak olursa, bedende bu minerali kemiklere verimli şekilde bağlayacak kadar hormon olmayabilir.

D vitamini toksisitesi hiperkalsemi ve ona bağlı sorunları kemiklerde ortaya çıkartır. Bazı belirtileri şöyle:

• ağrılı ve sızılı kemikler
• dengesizlik
• artan düşme miktarı
• kırık ve çatlaklara eğilimli kemikler
• kötü duruş
• ciddi bel ve eklem ağrısı
• boy kısalması ve uzuv kısalması

Susuzluk

Kanda kalsiyumun yüksek düzeyde olması böbrekleri idrarı süzme kabiliyetini etkiler.

Bunun sonucunda kişi sıradışı miktarda çok idrar atabilir ve buna poliüri adı verilir.

Araştırmacılar bunun tam olarak neden olduğundan emin değiller. Bir teoriye göre yüksek kalsiyum düzeyi antidiüretik hormonların etkilerini azaltıyorlar.

Bu hormonlar böbreklerin su tutmalarını tetiklerler ve daha az hormon daha fazla idrar anlamına gelebilir.

Kişi çok fazla seyreltik idrar yaptığı zaman, çok fazla su ve elektrolit kaybeder. Bu nedenle D vitamini zehirlenmesi dehidrasyona sebep olabilir.

Orta düzey susuzluk belirtileri şöyle:

• kuru bir ağız ve dil
• huzursuzluk
• sinirlilik
• gözlerin içe gömülmesi
• artan susama hissi
• azalan idrar miktarı
• gözyaşı üretiminde azalma ve kuru gözler
• çimdiklendikten sonra normale daha yavaş dönen cilt

Ağır susuzluk ise yaşamı tehdit edebilir. Bu rahatsızlığın diğer belirtileri şöyle:

• zayıf veya olmayan nabız
• düşük tansiyon
• açıklanamayan yorgunluk
• çok az veya hiç idrar olmaması
• bilinç kaybı

Pankreatit

Hiperkalsemi akut pankreatite sebep olur, yani pankreasın inflamasyonuna.
2017 yılında araştırmacılar D vitamini zehirlenmesi kaynaklı akut böbrek hasarının özellikleri ve tedavisine dair bir değerlendirme hazırlamışlar.

Zehirlenme yaşamış olan 19 insanın deneyimlerini incelemişler. Hepsi 1-3 ay içerisinde 6.000.000 IU vitamin almış.

19 kişiden iki tanesinde akut pankreatit de bir komplikasyon olarak belirmiş.

Pankreatit belirtileri şöyle:

• bele kadar vuran üst mide ağrısı
• kusma ve bulantılar
• hızlı nabız
• kilo verme
• ateş

Akciğer Hasarı

Kandaki kalsiyum ve fosfat kristaller haline gelirlerse, bunlar yumuşak dokularda depolanırlar.

Bu kristaller özellikle akciğer gibi filtre görevi gören yumuşak doku organlarında depolanırlar.

Eğer kalsiyum tuzu birikimlerinin büyük kısmı akciğerde olursa, organın fonksiyonunu bozabilirler.

Akciğer hasarının bazı belirtileri şöyle:

• öksürme
• nefes alma zorlukları
• göğüs ağrısı

Yan Etkiler Ne Kadar Yaygın?

Pek çok insan D vitamini takviyelerini yüksek dozda alıyorlar ve ciddi yan etkilerin oranı hayli az.

Ancak uzun vadeli ve aşırı D vitamini takviyesi kullanımı ve fazla bu tip gıdaların tüketimi ciddi yan etkiler doğurabilir.

Beden D vitaminini yağ dokularında depolar ve zehirlenmenin tamamen geçmesi haftaları ve ayları bulabilir.

Ancak bazı ilaçlarda D vitamini ve calcitriol birlikte bulunuyorlar. Bu kombinasyon ile D vitamini alan birisi muhtemelen bir kaç günde iyileşir çünkü calcitriol bedende hızlıca parçalanıyor.

D Vitamininden Kimler Kaçınmalı?

D vitamini takviyeleri herkes için uygun değiller.

Bu takviyeler ilaçlar ile etkileşime girebilirler. Aşağıdaki ilaç türlerini kullananların D vitamini takviyesi almadan önce doktorlarına danışmaları gerekir:

• steroidler
• epilepside kullanılan phenobarbital ve phenytoin
• kilo verme ilacı olan orlistat
• kolesterolü azaltabilen cholestyramine

Ayrıca bazı rahatsızlıklar da D vitaminine karşı hassasiyeti arttırabilirler. Aşağıdaki rahatsızlıklara sahip olanların D vitamini takviyeleri kullanmadan önce doktorlarına danışmaları gerekli:

• birincil hipertiroid
• kanser
• sercoidosis
• granuloma tüberküloz
• metastatik kemik hastalığı
• Williams sendromu

Çok Fazla D Vitamini İşaretleri

Çok fazla D vitamini alan insanlar genelde iki gün içerisinde şu aşırı doz belirtilerini göstermeye başlarlar.

• açıklanamayan yorgunluk
• iştah kaybı ve kilo verme
• kabızlık
• ağızda kuruluk
• çimdiklendikten sonra cildin normale dönmesinin uzun sürmesi
• artan susama ve sık sık idrara çıkma
• devamlı baş ağrısı
• bulantı ve kusma
• yavaşlayan refleksler
• kafa karışıklığı, yön duygusu kaybı ve düşünme zorluğu
• düzensiz kalp atışı
• kas zayıflığı ve azalan kas hacmi
• yürüyüş şeklinde değişim
Ağır ve kronik D vitamini zehirlenmesi hayati tehdit oluşturabilir, bunlar şöyle:
• aşırı dehidrasyon
• yüksek tansiyon
• yavaş büyüme
• nefes zorluğu
• geçici bilinç kaybı
• kalp iflası ve kalp krizi
• böbrek taşları ve böbrek iflası
• duyma kaybı
• kulakta çınlama
• pankreatit
• mide ülseri
• koma

Sonuç Olarak

D vitamini zehirlenmesi çok sayıda belirtiye sebep olabilir ve her birey buna farklı tepki verebilir.

Eğer takviyeler uzun süreler ve aşırı miktarda alındılarsa zehirlenme yaşama riski artar. D vitamini bu nedenle kanda birikebilir.

Güneşten veya tüketilen gıdalardan dolayı D vitamini emiliminden zehirlenme ihtimali çok düşük.