C vitamininin yeni corona virüsü ile savaşta insanlara yardımcı olma ihtimali çok düşük.
Klasik soğuk algınlığı olduğunda pek çok insan portakal suyu içiyor ve C vitamini takviyeleri yutarak bağışıklık sistemini güçlendirmeye çalışıyor. Ancak C vitamini takviyeleri pek çok kişide soğuk algınlığını savuşturmuyor ve COVID-19’a sebep olan SARS-CoV-2 virüsüne karşı bir bağışıklık sağlayacağını gösteren herhangi bir kanıt da yok.
Efsaneler ve Mitler
Askorbik asit olarak da bilinen C vitamini, iki defa Nobel Ödülü kazanan Linus Pauling’in, maddenin faydalarından bahsettiği bir seri kitabın ardından bağışıklığı güçlendiren süper bir besin olarak görülmeye başlandı. Pauling büyük dozlarda C vitamini almanın sadece soğuk algınlığını önlemediğini, aynı zamanda kanser ve kalp hastalıkları gibi daha ağır hastalıkları da engellediğini iddia etti.
1970’lerde Pauling’in kitaplarını yayınlamasından bu yana, bu iddiaları bilim dünyasında hala kanıtlanmadı. Ancak bir kaç düzine çalışmanın 2013’te yapılan bir değerlendirmesine göre son araştırmalar C vitamini takviyelerinin genel nüfusta soğuk algınlığının süresini azalttığını gösteriyorlar.
Değerlendirmede soğuk algınlığı sırasında alınan C vitamini takviyelerinin hastalığın süresini yetişkinlerde %8, çocuklarda ise %14 kısaltabildiği belirtiliyor. Yani pratikte, C vitamini takviyeleri soğuk algınlığının süresini bir gün kadar kısaltabilir. Çalışmalardaki katılımcılar C vitamini takviyelerini çeşitli sürelerle almışlar ancak genel olarak günlük düz 200 miligram olmuş.
Değerlendirilen çalışmaların bazılarında maraton koşucuları ve kutuplarda eğitim alan askerler gibi yoğun fiziksel baskı altında olan insanlar bulunuyormuş. Bu bireyler içerisinde C vitamini alanların soğuk algınlığı kapma ihtimalleri takviye almayanlara göre yarı yarıya daha düşükmüş. Fakat genel nüfusta takviyeler soğuk algınlığını önlememişler.
Benzer şekilde C vitamini takviyelerinin COVID-19’u önlediğini gösteren bir kanıt yok. Vanderbilt Üniversitesi Tıp Merkezi’nde profesör olarak görev yapan William Schaffner, bir avantajı olacaksa bile bunun çok kısıtlı olacağını söylüyor.
Bazı bilimadamları C vitamininin yeterince yüksek dozda verilirse COVID-19’lu hastalarda belirtileri hafifletme ve sonuçları iyileştirme konusunda bir fayda sağlayıp sağlamayacağını görmeye çalışıyorlar. Wuhan Üniversitesi Zhongnan Hastanesi araştırmacıları, Şubat ayında 140 hastayla bir klinik deney başlatmışlar ve çalışmada damardan verilen ultra yüksek dozlarda C vitamininin viral enfeksiyonu plaseboya göre daha verimli şekilde tedavi edip etmeyeceği görülmeye çalışılmış. Test grubu yedi gün boyunca günde iki defa iğne olmuş ve her bir iğnede 12 gram C vitamini bulunuyormuş (yetişkin erkekler için önerilen günlük doz sadece 90 mg).
Deney Eylül ayında tamamlanacak ve şu anda bir sonuç yok. Bu sırada Çinli bilimadamları başka klinik deneyler de başlattılar ve denenen şeyler arasında antivirallerden antikor terapilerine ve geleneksel Çin ilaçlarına kadar pek çok şey var.
Soğuk Algınlığının Ötesinde
Takviyeler soğuk algınlığına karşı koruma sağlamasalar da, C vitamini yine de sağlığınız için önemli. İnsan bedeninde temel roller oynuyor ve normal bağışıklık sistemi işlevlerini destekliyor.
C vitamini bir antioksidan gibi davranır ve bedenin normal metabolizması tarafından üretilen ve UV radyasyonu ile hava kirliliği gibi çevresel faktörlere maruz kalmaktan kaynaklanan serbest radikalleri nötralize eder. Serbest radikaller durdurulmazlarsa hücrelere, dokulara ve genetik materyale zarar verebilen yüklü partiküllerdir ve zararlı inflamasyonları tetikleyebilirler.
C vitamini serbest radikalleri durdurmanın yanında vücuttaki bazı temel enzimleri de aktifleştirir ve bunlar hormon ve cilt ile bağ dokuların üretiminde kullanılan sert bir protein olan kolajenin üretiminden sorumludurlar. Bu hormonlar kardiyovasküler sistemin ağır enfeksiyonlara karşı tepkisini kontrol ederlerken, kolajen ise cildi yaralanmalara karşı güçlendirir.
C vitamini aynı zamanda cilt ve bağ dokulardaki yağlı hücreleri de güçlendirir ve böylece akciğer gibi organları patojenlerden korur. Zararlılar vücuda girdikleri zaman C vitamini nötrofil adı verilen bağışıklık sistemi hücrelerinin enfeksiyon bölgesine gitmesine yardımcı olur ve böylece hücrelerin serbest radikal hasarından korunmasını sağlar.
Yani kısacası, bedenin minimal hasarla verimli immün tepkiler vermek için C vitaminine ihtiyacı vardır. Ancak beden kendi C vitaminini üretemez ve onu verimli şekilde depolayamaz. Çünkü suda çözünen vitaminler sindirilince erirler ve idrar ila atılırlar. Günlük ihtiyacı karşılamanın en iyi yolu vitamin zengini meyveler, sebzeler ve takviyeli gıdalar tüketmektir.
Önerilen doz yaşınıza, cinsiyetinize, hamilelik ve emzirme durumlarına göre değişir ancak genel olarak yetişkin erkeklerin günde en az 90 mg, yetişkin kadınların ise 75 mg almaları öneriliyor. Sigara içenler önerilen doza 35 mg daha eklemeliler çünkü sigara içmek vücudun mevcut C vitaminini azaltıyor.
Fakat günde 2000 mg’dan fazla alım gibi yüksek dozların bulantıya, ishale ve karın ağrısına sebep olabileceğini unutmayın. Ayrıca geçmişte böbrek taşı geçirmiş olan erkekler ve oksalat adlı kimyasalın yüksek düzeyine sahip olanlar C vitamini takviyesi almaktan kaçınmalılar. Çünkü bu vitamin bu taşların oluşumunu kolaylaştırıyor.
Manşetlere Karşı Dikkatli Olun
C vitamini takviyeleri tüketiciler için çok düşük risk barındırsalar da, diğer bağışıklığı güçlendirdiği iddia edilen ürünler zararlı olabilirler.
COVID-19 salgını çıktığından bu yana dünya çapında hastalığı iyileştirdiği, tedavi ettiği veya önlediği öne sürülen pek çok sahte ürün ortaya çıktı. Bu tip sahte ürünleri satanlara karşı tüm ülkelerde gerekli önlemler alınıyorlar.
Diğer bağışıklığı güçlendirdiği söylenen çinko, yeşil çay veya ekinezya gibi takviyelerin SARS-CoV-2 enfeksiyonuna karşı etkili olduğunu gösteren bir kanıt yok. Bu nedenle bu ürünlere paranızı harcamayın.
Tıp dünyası henüz bağışıklık sistemini tam olarak nasıl etkileyebileceğini bilmiyor ve buna karşın takviye ürünler bunu oldukça iddialı şekilde yaptıklarını söylüyorlar.
Eğer şüphede kalırsanız doktorunuzun bu konuda önerilerini dinleyin. Neyse ki C vitamini genelde aşırı dozlarda alınmadıkça herhangi bir zararlı etkiye sebep olmuyor.
