Çocuğun sağlıklı bir benlik saygısı geliştirmesine yardımcı olmak, ebeveynler için en önemli görevlerden bir tanesidir. Benlik saygısı, sağlıklı bir kişiliğin temelidir. Güçlü benlik saygısına sahip olan çocuklar akran baskısına karşı daha dirençlidir, zorluklarla daha iyi başa çıkabilir ve sorumluluk alabilir. Bu çocuklar, duygularını daha etkili bir şekilde yönetir ve daha düşük kaygı ile depresyon oranlarına sahiptir. Yeme bozukluklarına, uyuşturucu kullanımına ve kendine zarar verici hareketlere daha az yatkındır. Peki, benlik saygısı tam olarak nedir ve çocuklarımızın bunu geliştirmelerine nasıl yardımcı olabiliriz?
Popüler inanışın aksine benlik saygısı çocuğun doğuştan sahip olduğu ya da olmadığı bir özellik değildir. Benlik saygısı, çocuğun kendisini nasıl algıladığıyla ilgilidir: Sağlıklı benlik saygısına sahip çocuklar, kendileri hakkında daha olumlu düşünür ve genelde kendileri için önemli olan şeyleri başarabileceklerine inanırlar. Bu inanç sistemi, kısmen çocuğun eşsiz kişiliği tarafından şekillendiriliyor olsa da çocuğun deneyimlerinden ve hayatındaki önemli insanların onu nasıl algılandığından ve onunla nasıl etkileşim kurduğundan da büyük ölçüde etkilenir. Bu yüzden çocuğunuzu sağlıklı bir benlik saygısı geliştirecek şekilde yetiştirmeniz mümkündür.
Benlik Saygısı Geliştirmenin 10 Temel Bileşeni
Aşağıda yer alan nitelikler, çocuğun sağlıklı benlik saygısı geliştirmesine yardımcı olacaktır.
1. Kişisel ve kişiler arası güvenlik duygusu
Çocuğunuzun hem kendisiyle ve potansiyeliyle (istediği geleceği kurabilme becerisi gibi) hem de aile ilişkileriyle kendini güvende hissetmesi gerekir. Güvenli, kabullenici ve istikrarlı bir ev ortamı, benlik saygısı geliştirmek açısından çok önemlidir.
2. Sosyal aidiyet duygusu
Çocuğunuz kendisini evde güvende ve seviliyor hissetmesinin yanı sıra arkadaşları, akrabaları ve içerisinde bulunduğu gruplar tarafından da kabul edildiğini ve değer verildiğini hissetmektedir. Bu sayede bir bütün olarak toplumda aidiyet duygusunun temelleri inşa edilir.
3. Amaç duygusu
Yetişkinler gibi çocuklar da tam anlamıyla mutlu olmak için hayatta bir amaç ve yön duygusuna ihtiyaç duyar. Bu yüzden çocuğunuzu hedefler belirlemek ve bunlara doğru ilerlemek için teşvik etmelisiniz. Yalnızca bu hedefleri onun belirlemesine izin verin. Ebeveynler ya da öğretmenler tarafından yönlendirildiğini hisseden çocuklar, arzuladıkları şeyler ile hedefleri tam olarak uyumlu olmadığı için genelde kırılır ve kendilerinden şüphe duyarlar. Benlik saygısı dış baskılarla değil, kendi geleceğini belirlemeden ve belli derecede özerk olmaktan kaynaklanır.
4. Yeterli olma duygusu
Çocuğunuzu hayallerinin ve tutkularının peşinden gitmeye teşvik eder ve yol boyunca karşılaştığı zorluklarla kendi başına başa çıkmasına izin verirseniz (elbette gerektiğinde ebeveyn desteği olmalı), çocuğunuz yetenekli olduğunu görecektir. Bu sayede kendi kararlarını verebilecek, yaratıcı problem çözme becerilerini kullanacak ve içinde bulunduğu koşullara hakim olma duygusuna sahip olacaktır.
Ebeveyn olarak çocuğunuzun hata yapmasına izin vermek ile kendisi için gerçekçi olmayan yüksek beklentilere sahip olmamasını hatırlatmak arasında denge kurmalısınız. Çocuğunuza bir şeyleri başaramamanın “normal” olduğunu söyleyin. Önemli olan denemeye devam etmesidir. Çocuğunuzu eleştirmekten ziyade ona tavsiyeler verin.
5. Güvenme ve güvenilme duygusu
Çocuğunuza güvendiğinizde, onun kendisine güvenebileceği fikrini onaylamış olursunuz. Bu yüzden çocuğunuza güvenilir olduğunu göstermesi için fırsat tanıyın. Ona yaşına uygun sorumluluklar ile güvenli sınırlar içerisinde bağımsızlık verin. Ondan şüphelenmeyin. Yalan söylediğine dair somut bir kanıt olmadıkça dürüst davrandığını kabul edin. Siz de aynı şekilde çocuğunuza karşı dürüst olmalısınız. Verdiğiniz sözleri tutmalı ve benimsediğiniz ilkelerin arkasında durmalısınız.
6. Katkı duygusu
Güçlü bir benlik saygısı için çocuğunuzun “daha iyi” için katkıda bulunduğunu hissetmesi gerekir. Bunu evde hissetmeye başlamalıdır. Örneğin, eve katkıda bulunmak için ev işlerine yardımcı olabilir ve daha sonra bu katkı evden ötesine ulaşabilir. Çocuğunuzun erken yaşlardan itibaren topluma katkıda bulunma duygusuna sahip olması için çocukların katılabileceği gönüllü etkinlikler arayabilirsiniz.
7. Etkileme duygusu
Çocuğunuzun mantık dahilinde kendi seçimlerini ve kararlarını vermesinin yanı sıra ev içi kararlarda da söz sahibi olmasına izin vermelisiniz. Örneğin, evde hangi işleri yapmayı tercih ettiğini sorabilir veya yeni bir ev ya da araba alırken onun fikrini alabilirsiniz. Bu sayede çevresi üzerinde kontrol duygusuna sahip olmasına yardımcı olabilirsiniz.
8. Öz kontrol duygusu
Güvenli ve istikrarlı bir ev ortamı yaratmanın bir yanı da çocuğunuza net ve tutarlı kurallar ile talimatlar vermektir. Çocuğunuz kendisinden ne beklendiğini bilmeli ve bu beklentileri bağımsız olarak karşılayabilmelidir. Disiplin doğru bir şekilde uygulandığında çocuğun özgüvenine zarar vermeyecektir. Aksine öz disiplin uygulayabilecek ve yeteneklerine olan inancı artacaktır.
9. Ödül duygusu
Çocuğunuz ne kadar bağımsız görünürse görünsün, deneyimlerini olumlu pekiştirmeyle onaylamanız için size ihtiyaç duyacaktır. Hedefine ulaştığında onunla gurur duyduğunuzu bilmesini sağlayın. Ayrıca çocuğunuzu düzenli olarak küçük şeyler için övmelisiniz. Örneğin, başka insanlar için kapıyı tutmak, kendi başının çaresine bakmak, evcil hayvana bakmak gibi şeyler için övebilirsiniz. Sizden alacağı geri dönüş, çocuğunuza rehberlik edecektir.
10. Ailenin hissettiği gurur
Çocuğunuzun kimlik duygusu, ailesinin kendisine ilişkin algıları ile derinden ilişkilidir. Geldiği yerden gurur duymuyorsa kendisini olduğu gibi hissetmekte zorlanacaktır. Bu nedenle aileyle ilgili bir onur ya da başarı duygusu aşılamak için çabalamalısınız. Örneğin, bir topluluğa ailecek katılabilir ve ailenizin hem geçmişte hem de şimdiki zamanda değerli olduğunu göstermek için aile geçmişini anlatabilirsiniz. Özellikle yeni kültüre entegre olmaya çalışan ailelerin çocukları için bunları yapmak önemlidir.
Özet Olarak
Çocuğunuza kabul edileceğini, destekleneceğini ve sevileceğini bildiği bir ev ortamı verirseniz, dış dünyadaki zorlukları ve ondan beklenen şeyleri karşılamaya hazır olacaktır. Ayrıca yukarıda yer alan 10 temel bileşeni besleyerek çocuğunuzun kendisine ve başkalarına karşı olumlu tutumlar geliştirmesine yardımcı olabilir ve ömür boyu sürecek benlik duygusunun temelini oluşturabilirsiniz.
Kaynak: https://www.psy-ed.com/wpblog/components-of-self-esteem/
