Cüzzam ciltte şekil bozukluklarına sebep olan ağır yaralara ve kollarda, bacaklarda, tüm beden boyunca deride sinir hasarına sebep olabilen bir bulaşıcı hastalıktır. Cüzzam antik çağlardan beri mevcuttur ve salgınları her kıtadan insanı etkilemiştir.
Fakat cüzzam o kadar da bulaşıcı değildir. Onu sadece tedavi edilmemiş cüzzama sahip birisinin burun ve ağız akıntıları, damlacıkları ile yakın ve tekrar eden temaslar sonucunda kapabilirsiniz. Çocuklarda cüzzam kapma ihtimali yetişkinlerden daha fazladır.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünya çapında bugün 208.000 cüzzamlı insan vardır ve bunun büyük kısmı Asya ve Afrika ülkelerindedir. Her yıl ABD’de 100 kadar kişi cüzzam tanısı almaktadır.
Cüzzam Belirtileri
Cüzzam temel olarak deriyi ve beyin ile omurilik kordonu dışındaki sinirleri etkiler. Ayrıca gözlere de vurabilir ve burun içindeki ince dokuları da etkileyebilir.
Cüzzamın temel belirtileri arasında bir kaç hafta ve ay içerisinde geçmeyen şekil bozukluğuna sebep olan cilt yaraları, kitleler bulunmaktadır. Cilt yaraları beyaz renktedirler.
Sinir hasarı ise şunlara sebep olabilir:
- Kol ve bacaklarda his kaybı
- Kas zayıflığı
Cüzzama sebep olan bakteriyle temas ettikten sonra belirtilerin ortaya çıkması 3-5 yılı bulur. Bazı insanlarda ise bu süre 20 yılı bulabilir. Bakteri ile temas zamanı ve belirtilerin görüldüğü zaman arasındaki farka kuluçka dönemi denir. Cüzzamın uzun kuluçka süresi, doktorların kişinin onu ne zaman ve nerede kaptığını tahmin etmesini hayli güçleştirir.
Cüzzamın Sebebi Nedir?
Cüzzam yavaş gelişen bir bakteri türü olan Mycobacterium leprae bakterisinden kaynaklanır.
Nasıl yayıldığı tam olarak bilinmiyor. Cüzzam sahibi birey öksürür veya hapşurursa, bakterinin bulunduğu damlacıklar yayabilir ve başka birisi bunları nefes olarak içine çekebilir. Enfekte kişi ile yakın fiziksel temas geçiş için gereklidir. Enfekte kişiyle el sıkma, sarılma, otobüste yanına oturma veya birlikte aynı masada yemek yeme gibi davranışlar yayılmaya sebep olmazlar.
Cüzzam sahibi hamile kadınlar hastalığı bebeklerine geçirmezler. Cinsel temasla da geçmez.
Cüzzam Türleri
Cüzzam sahip olduğunuz cilt yaralarının adedi ve türüne göre tanımlanır. Belirti ve tedavi süreci cüzzam türüne göre belirlenir. Türleri şöyle:
- Tüberküloid: Hafif, ağır olmayan bir cüzzam türüdür. Bu türe sahip olan kişilerde sadece bir kaç parça düz ve beyaz renkli deri bulunur. Ciltteki etkilenen bölgede his kaybı olabilir çünkü sinir hasarı vardır. Tüberküloid cüzzam diğer cüzzam formlarından daha az bulaşıcıdır.
- Lepromatöz: Hastalığın daha ağır bir formudur. Yaygın cilt yaraları, hissizlik ve kas zayıflığı ile kendini gösterir. Burun, böbrekler ve erkek üreme organları da etkilenirler. Daha bulaşıcı bir türdür.
- Borderline: Bu tür cüzzama sahip olan kişiler iki cüzzam türünün de belirtilerini gösterirler.
Cüzzam Teşhisi
Eğer cüzzam olabilecek cilt yaralarınız varsa, doktor ondan bir numune alacaktır ve laboratuvara incelemeye gönderecektir. Buna cilt biyopsisi adı verilir. Doktor smear testi de yapabilir. Bazı cüzzam vakalarında test sonuçlarında bakteri görülmeyebilir ama bazılarında kesinlikle görülür.
Hangi tür cüzzama sahip olduğunuzun görülmesi için lepromin cilt testi gereklidir. Bu testte doktor az miktarda inaktif cüzzam bakterisini ön kolunuzdaki derinin altına enjekte eder. Enjeksiyon noktasına 3 gün sonra bakılır, ardından 28 gün sonra bakılır ve bir tepki olup olmadığı görülür. Eğer tepki veriyorsa, tüberküloid veya borderline tüberküloid cüzzamınız olabilir. Cüzzam olmayan veya lepromatöz cüzzamı olan kişiler bu teste tepki vermezler.
Cüzzam Tedavisi
Cüzzam tedavi edilebilirdir. Son 20 yılda cüzzamı olan 16 milyon insan tedavi edildi. Dünya Sağlık Örgütü cüzzamı olan herkes için ücretsiz tedavi sağlamaktadır.
Tedavi sahip olduğunuz cüzzam türüne göre değişir. Enfeksiyonun tedavisinde antibiyotikler kullanılırlar. Doktorlar genelde 6-12 ay arasında süren uzun vadeli bir tedavi öneriyorlar. Eğer ağır bir cüzzamınız varsa, daha uzun süre antibiyotik almanız gerekebilir. Fakat antibiyotikler cüzzam kaynaklı sinir hasarını tedavi edemezler.
Genelde antibiyotiklerin kombine şekilde kullanıldığı çoklu ilaç terapisi uygulanır. Yani birden fazla ilaç almanız gerekir.
Bunun yanında sinir ağrıları ve hasarının kontrol altına alınması için anti-inflamatuvar ilaçlar almanız da gerekebilir. Bunlar arasında steroidler de mevcuttur.
Cüzzam Komplikasyonları
Tedavi edilmediğinde cüzzam deride, sinirlerde, kollarda, bacaklarda, ayaklarda ve gözlerde kalıcı hasar bırakabilir.
Cüzzamın komplikasyonları arasında şunlar var:
- Körlük veya göz tansiyonu
- İris iltihabı
- Saç kaybı
- Kısırlık
- Yüzde şekilde bozukluğu
- Erkeklerde iktidarsızlık
- Böbrek iflası
- Pençe benzeri el şekline sebep olabilen veya ayakları bükmeye engel olan kas güçsüzlüğü
- Burnun kalıcı olarak hasar görmesi
- Beynin ve omuriliğin dışındaki sinirlerin kalıcı hasar görmeleri
Sinir hasarı ciddi bir his kaybına sebep olabilir. Eğer cüzzam kaynaklı sinir hasarınız varsa, kesiklerde, yanıklarda veya diğer yaralanmalarda etkilenen bölgelerde hiç ağrı hissetmeyebilirsiniz.
