Diyabet, yani şeker hastalığı kişinin kanında şeker birikimi olması, kan şekeri seviyesinin yüksek olması sorunudur. Kişinin vücudunda bulunan pankreas adlı salgı bezi, yeterli miktarda insülin hormonu üretemezse ya da ürettiği insülin hormonunu etkili bir şekilde kullanamazsa ömür boyu devam edecek diyabet, yani şeker hastalığı ortaya çıkar. Çünkü kişi, yediği besinlerle aldığı kana geçen şekeri kullanamaz ve dolayısıyla da kan şekeri yükselir.

Tüm dünyada en yaygın olarak görülen hastalıklardan birisi olan diyabet, yaşam kalitesini düşüren birçok komplikasyonlarla kendini gösteren bir sistemik hastalıktır. İşte dişi çene kemiğinde tutan dokular, ligamentler ve alveol kemiği (dişi saran kemik doku) etkileyen bakteriyel bir enfeksiyon olan Periodontitis de bu komplikasyonlardan birisidir.

Sağlıklı dişetleri; mercan pembesi renkte, sert, altta kemik dokusuna sıkıca tutunan ve dişleri sıkıca saran keratinize şekilde dokudur. Dişetlerinin enflamasyonu olan gingivitis; kızarıklık, ödem, hafif de olsa uyarı sonrası kanama gibi bulgularla ortaya çıkan sorundur ve iyi, doğru bir oral hijyen ile bu bulgular kaybolur. Periodontitis ise; kişinin dişetindeki enflamasyonun dişin tutucu dokularına yayılması ile gelişir ve bu enflamasyon derin dokulara yayılır. Dişetlerinde cep tarzı oluşumlar, doku yıkımı, alveoler kemik kaybı gibi sorunlar görülürken, yaşanan yıkımın geri dönüşü çok zordur. Periodontal hastalıklarda risk faktörleri; yaşın ilerlemesi, sigara kullanımı, genetik özellikler, stres, nötrofil disfonksiyonu ve diyabettir.

Periodontitis nedir?

Periodontitis, bilinen dişeti hastalığının daha fazla ilerlemiş halidir. Diyabet ile periodontal hastalıklar arasında ciddi bir ilişki bulunmaktadır. Diyabet hastaların sahip oldukları metabolik bozukluklar dişeti dokuların enfeksiyonuna karşı olan direncini azaltmakta ve dolayısıyla dişeti hastalığının oluşması söz konusu olmaktadır.

Diyabet sadece ülkemizde değil, tüm dünyada oldukça yaygın olarak kendini gösteren bir hastalıktır. Diyabetle bağlantısı bilinen periodontitis ise, supracrestal dokuların enflamasyonu ve alveoler kemiklerin tahrip olmuş olmasıdır. Periodontitis, tam olarak diyabetin bir sonucu olmamakla birlikte diyabet olmayan kişilerden çok diyabetli hastalarda daha yaygın olarak görülüyor. Bu bakımdan diyabetli kişilerde kan şekeri düzenli olarak kontrol edilerek dişeti tedavisi uygulanması gerekir.

En anlaşılır ifade ile vücudun alınan şekerin kullanamaması sonucunda kandaki şeker miktarının normalin üstüne çıkarak vücuda zarar vermesi sorunu olan diyabet, kişinin sağlığını ciddi anlamda tehdit etmektedir. Diyabetten çok olumsuz etkilenen organlar arasında de ağız ve dişler de ilk sıralarda yer almaktadır. Periodontitis de diyabetle yakından ilişkili bir rahatsızlık olarak bilinmektedir.

Dişler üzerinde biriken ve çevre dokuları bozan bakteriler tarafından başlatılan, dişeti ve dişleri destekleyen dokuları etkilen iltihabi hastalık bir hastalık olan periodontitis, diğer bir tanımla, dişte görülen bakterilerin etkilemeleri sonucunda dişetinde başlayan iltihabın dişi destekleyen dokulara yayılması sorunudur. Bu şekilde dişeti fibrillerinin yıkımı, alveoler kemiğin yıkımı ve daha sonrasında diş kaybı ile sonuçlanan aktif ve pasif dönemlerle zaman zaman görülen enfeksiyonel bir hastalıktır.

Dişe ait yumuşak dokuların ve kemiğin erimesi ile görülen bir hastalık olan periodontitisin farklı türleri bulunmakla birlikte, en sık görülen tür 35 yaş üstü kişileri etkileyen kronik periodontitistir. Dişeti hastalığının çocuk ve gençleri etkileyen türü “agresif periodontitistir.”

Periodontitis belirtileri nelerdir?

• Kırmızı ya da mor renkte, parlak dişetleri,
• Dişetlerinin kanaması,
• Dişeti hassasiyeti,
• Dişeti çekilmesi,
• Dişlerde uzama,
• Dişlerin aralarının açılması,
• Ağız içinin kötü kokması,
• Ağız içinde kötü bir tat,
• Dişlerin sallanması

Periodontitis sorununda kişilerin dişeti dokularında lenfosit ve makrofajların baskın olduğu yoğun inflamatuvar hücreler olur. Bundan dolayı da dişetlerinin sağlığı ve gelişen hastalıkların kontrolü açısından çok önemlidir.

Diyabet ve periodontitis ilişkisi

Hepimiz biliyoruz ki, tüm vücut sağlığı ile her bir organın sağlığı az ya da çok bağlantı içindedir. Ancak söz konusu olan ağız ve diş sağlığı ise hem genel vücut sağlığını etkiler hem de genel vücut sağlığı ağız ve diş sağlığından etkilenir. Zira sağlıklı bir vücut, sağlıklı organlar, hatta sağlıklı hücreler için beslenmenin sağlıklı olması, bunun için de ağız içinin sağlıklı olması gerekiyor. İşte aynı bağlamda diyabetli hastalarda diş ve dişetlerinin sağlığı ve bakımı da çok önemlidir.

Diyabet hastalarında diş ve dişeti enfeksiyonlarına sebep olan faktörler genellikle; candida albikans gibi funguslar; bacteroides gingivalis ve intermedius, wolinellarecta, capnocytophaga, actinobacillus, actinomycetemcomitans gibi gram negatif anaeroblar ve spiroketlerdir. Bu mikroorganizmaların supra ya da subgingival invazyonları ile başlayan olayı mikroorganizmaların salgıladıkları endotoksinlerle gelişmektedir. Bu durumda bağ dokusu ve kemikte katabolizma artar, periodontal ligament yıkımı hızlanır, diş kökünde alveoler kemik yapısı kaybı olur, dişeti oluğunda patolojik olarak derinleşme meydana gelir.

Şeker hastalarında diş ve dişeti enfeksiyonları önlenmez ve engellenmezse enfeksiyonu tedavi etmek zorlaşır, çok ciddi boyutlara ulaşır. Bu durumda hastanın ağzında kötü koku ve ağrı ile beraber, diş kaybından kaynaklanan çiğneme sorunları ve bundan dolayı da gastrointestinal şikayetler ortaya çıkar.

Diyabet ile periodontitis arasındaki bağlantı hem klinik hem de immünolojik yönleri ile pek çok çalışmada incelenmiş ve yol gösterici sonuçlar alınmıştır. Araştırma sonuçlarına göre;

• Tip 1 ve Tip 2 diyabetli bireylerde diyabetli olmayanlara göre daha yüksek oranlarda dişeti hastalığı görülmektedir.
• Doktor tarafından düzenli olarak kontrol altında olmayan diyabetlilerde, kontrol altındakilere göre daha yüksek oranlarda dişeti hastalığı olmaktadır.
• Diyabetli kişilerde periodontitis oranı artarken, dişeti enfeksiyonlarının da kan glukoz kontrolünü olumsuz etkilediği görülmüştür.
• Dental kaynaklı enfeksiyonlar diğer enfeksiyonlar gibi hiperglisemiyi ve yağ asidi metabolizmasını artırarak Tip 1 diyabete yol açar. Bu bakımdan diyabetlilerde diş ve dişeti sağlığını korumak çok önemlidir.
• Dişeti enfeksiyonunun iyileşmesi ile diyabetlilerde insülin ihtiyacının azaldığı tespit edilmiştir.

Periodontitis sorununun başlangıcında, ilerleyişinde ve şiddetinde etkili olan hastalıkların başında diyabet, yani şeker hastalığı gelmektedir. Diyabetin ortaya çıkmasıyla birlikte, dişeti dokularında vasküler değişiklikler oluşur. Ağız içi mikroflorasındaki değişiklikler, kollajen üretiminde azalma ve kollajenaz aktivitesinde artış olurken bunun sonucunda dişeti dokularındaki yıkım artar. Bu bakımdan uzmanlar, diyabetin periodontitisin oluşmasında önemli bir risk faktörü olduğunu belirtmekteler.

Diyabetli kişilerde diş ve dişeti sorunlarını önlemek için neler yapılabilir?

• Diyabet hastalığı, vücuttaki tüm organların sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu bakımdan diyabet hastalarının normalden biraz daha fazla ağız ve diş sağlığına ve kontrollerine de özen göstermeleri gerekmektedir.
• Mutlaka kan şekerini kontrol altında tutma amaçlı tıbbi tedaviler alınmalı, günlük önlemler alınmalıdır.
• Her gün akşamları diş ipi kullanılmalıdır.
• Her gün bir şeyler yiyip içtikten sonra mutlaka dişler fırçalanmalıdır.
• Diş kaybı yaşandıysa, takma dişler varsa onların temizliği özenle yapılmalıdır.
• Ağız içinde, dişlerde, dişetlerinde herhangi bir problem olduğunda vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır.
• Hasta olsun ya da olmasın herkes yılda 2 kez diş hekimine kontrole gitmelidir.
• Diyabetli kişiler, bu hastalığını diş hekimine mutlaka söylemeliler ki, ona göre bir tedavi yolu izlensin.
• Sigara kullanan diyabetli hastalar, sigarayı bırakmak için profesyonel yardım almalıdır.
• Diyabetlilerin diş hekimleri endokrinoloji doktorları ile dişetindeki sorun ve glisemik kontrol konuları ile ilgili işbirliği içinde çalışmalılar.
• Diyabetli hastaların hem diyabet hem de dişeti sorunları için kapsamlı bir tedavi yönetimi planı uygulaması gerekir.