Bilimadamı He Jiankui, dünyanın genetiği düzenlenmiş ilk bebeklerinin yaratımına yardımcı olduğunu söylüyor. Bunlar bu ay doğan ikiz kız bebekler ve DNA’larının güçlü gen düzenleme cihazları ile değiştirilmiş olduğu iddia ediliyor. Eğer bu iddialar doğru ise bu hem bilimde hem de ahlak konusunda derin sıçramalara sebep olabilir.

Bu tip çalışmalar ABD’de yasaklanmış olsalar da, ABD’li bilimadamı çalışmayı Çin’de gerçekleştirdiğini söylüyor. Bu tip çalışmalar şu anda pek çok ülkede yasaklı çünkü DNA değişimleri sonraki nesillere geçebilirler ve ayrıca diğer genlere zarar verme ihtimaline sahipler. Bunun sonucunda ana akıma dahil pek çok bilimadamı bunu denemenin çok güvensiz olduğunu düşünüyor ve bu deneyi bir insan deneyi olduğu için kınıyor.

Çin’deki kısırlık tedavileri sırasında 7 çiftten alınan embriyoların değiştirildiği, bunlardan şimdiye dek bir tanesinin hamilelik ile sonuçlandığı belirtiliyor. Bilimadamlarının hedefi ise kalıtımsal hastalıkları önlemek veya tedavi etmek değil, bebeklerin gelecekte herhangi bir şekilde HIV/AIDS’e kapılmalarını önlemekmiş.

İkiz kızların ebeveynleri bilinmiyor ve onlarla görüşmek mümkün olmamış. Ayrıca bu iddialar bağımsız yayın organları veya uzmanlar tarafından da henüz onaylanmış değiller. Bilimadamları bu iddialarını Hong Kong’da gen düzenleme üzerine bir uluslararası konferansta, Associated Press ile olan görüşmelerinde açıkladılar.

Bilimadamı bu işi sadece ilk yapma sorumluluğu olmadığını, aynı zamanda doğru bir örnek olması sorumluluğuna da sahip olduğunu açıkladı. Toplum ise böyle bir bilimi onaylama veya yasaklama konusunda karar vermek zorunda. Pek çok başka bilimadamı da bu bulgular karşısında şok oldular ve bazıları bu işi beğenmezken, bazıları ise özellikle HIV için gen düzenlemeye ilgi duydu.

Bilimadamları CRISPR-cas9 teknolojisini kullanarak genleri nasıl düzenleyebileceklerini keşfettiler ve böylece gerekli olan geni sağlayıp, problemleri olanları da devre dışı bıraktılar. Fakat bu uygulama sadece son zamanlarda yetişkinlerde uygulandı ve değişimler sadece o kişiye özeller. Ancak embriyo, sperm veya yumurta düzenlemek bambaşka bir konu çünkü bu değişimler kalıtımsal olarak aktarılıyorlar. Bazıları bunu denemek için erken olduğunu, bazıları ise zamanı olduğunu düşünüyorlar. ABD’de laboratuvar araştırmaları haricinde bu tip çalışmalar yasak, Çin ise insan klonlamayı yasaklıyor ancak gen düzenleme konusunda bir yasak yok.

He Jiankui, gen düzenlemeyi fareler, maymunlar ve insan embriyolarında bir kaç yıl boyunca laboratuvar deneylerinde pratik ettiğini ve yöntemlerinin patentleri için başvurduğunu belirtiyor. HIV için embriyo gen düzenlemesi seçilmiş çünkü bu enfeksiyonlar Çin’de yaygınlar ve çalışması sırasında HIV virüsünün hücrelere girmesine izin veren CCR5 adlı genin devre dışı bırakılması hedeflenmiş.

Çiftler Pekin’de bulunan bir AIDS avukatlığı grubu tarafından bulunmuşlar: projedeki tüm katılımcı erkeklerin HIV’si varmış ve kadınlarda ise yokmuş. Ancak düzenleme virüsün geçişini engellemek için yapılmamış çünkü erkeklerdeki enfeksiyon yoğun şekilde bastırılmış durumdaymış ve enfeksiyonun bebeğe geçmesini engellemek için gen düzenlemeden başka yollar da mevcutmuş. HIV’den etkilenen çiftlere önerilen şey, çocuklarının böyle bir enfeksiyondan tamamen korunmasını sağlayacak imkanların sunulmasıymış.

Gen düzenleme tüp bebek tedavisi sırasında yapılmış. İlk olarak spermler yıkanmışlar, tek bir temiz sperm yumurta içerisine embriyo yaratabilmesi için sokulmuş ve ardından gen düzenleyici araç eklenmiş. 3-5 günde bir embriyodan bir kaç hücre alınarak gen düzenlemesi kontrol edilmiş. Genlerin düzenlenip düzenlenmeyeceğine çiftler karar vermişler. 22 embriyodan 16 tanesi düzenlenmiş, 11 tanesi 6 tedavi denemesinde kullanılmış ve en sonunda bir ikiz hamilelik ortaya çıkmış.

Yapılan testlerden sonra, ikizlerin birinin değiştirilmiş genin iki kopyasına sahip olduğu görülürken, diğerinde ise sadece bir tane varmış ve başka genlerin hasar gördüğüne dair bir işaret yokmuş. Tek kopyaya sahip olan hala HIV kapabilir durumda ancak kapsa bile sağlığı normalden çok daha yavaş şekilde kötüye gidecek.

O zamandan bu yana bir kaç bilimadamı He Jiankui tarafından sağlanan materyallere göz attı. Yapılan testler şu ana kadar düzenlemenin zarar verdiğini söylemek için yetersizler. Ayrıca gen düzenlemesine dair kanıtların tam olmadığı belirtiliyor ve ikizlerden en az birisinin farklı değişimler içeren hücrelerden oluşan bir yama işi gibi olduğunu belirtiyorlar.

Pensilvanya Ünviersitesi’nden Kiran Musunuru ve Harvard Üniversitesi’nden George Church, hamilelik denemesinde kopyalardan bir tanesinin kullanım kararına dair sorgulamalarda bulunurken, araştırmacılar şu anda istenen genin iki kopyasının da düzenlenmediğini, çocukların bu işten korunma namına bir şey elde etmiyorken bilinmeyen güvenlik risklerine maruz kaldıklarını belirtiyorlar. Embriyonun bu şekilde kullanımının hastalıktan kaçınmaktan çok test amacıyla yapıldığı da söyleniyor.

Musunuru, gen düzenleme mükemmel çalışsaydı bile, CCR5 genlerine sahip olmayan insanların grip veya nil humması kapma ihtimallerinin daha yüksek olduğunu belirtiyor. Katılımcıların potansiyel risk ve faydaları tam olarak anlayıp anlamadıkları da belirsiz. He Jiankui hedeflerin onlara açık şekilde anlatıldığını ve riskler konusunda bilgilendirildiklerini ve bunun ilk defa denendiğini söylediklerini belirtiyor. Ayrıca proje sırasında oluşmuş çocukların 18 yaşlarına kadar ve kabul ederlerse daha sonrasında sigortalanacaklarını da belirtmiş.

Bu denemenin güvenliği analiz edilene ve uzmanlar görüş belirtene kadar daha fazla deneyin yapılması durdurulmuş. Bilimadamı bu proje için onayını Shenzhen Harmonicare Kadın ve Çocuk Hastanesi’nden almış ve bu hastane araştırması ve hamilelik denemeleri için embriyo sağlayan 4 hastaneden birisi değilmiş. Diğer hastanelerdeki çalışanlar çalışmaların bu karanlık yanı hakkında bilgilendirilmemişler çünkü katılımcıların bazılarının örneklerin HIV içerebileceğine dair bilgi edinmeleri istenmemiş.

He Jiankui şu anda kendi üniversitesi ve hükümeti tarafından gözaltında. Çalışması bağımsız olarak hala onaylanmadı ancak düzenleyici kurumlar çalışmayı anında kınadılar. Ulusal Sağlık Komisyonu, yerel yetkilileri onun eylemlerini incelemeye çağırdılar. Eğer doğumlar gerçekse, durum mevcut yasa ve düzenlemelere göre değerlendirilecek ancak suçlamalar olup olmayacağı kesin değil. Şu anda Çin’in en büyük tepkisi çalışmayı kınamak ve eleştirmek oldu.

Shenzhen’deki Güney Bilim ve Teknoloji Üniversitesi yaptığı açıklamada bilimadamı tarafından gen düzenleneceğine dair bilgilendirilmediklerini ve bu durumun akademik ahlak ve standartları ciddi şekilde ihlal ettiği için bir inceleme açtıklarını belirtiyor. Jiankui şu anda okuldan ayrılmış durumda ancak hala fakültede kalıyor ve okulda bir laboratuvarı var. Nasıl devam ettiği de bilinmiyor çünkü çalışmasını gerçekleştirdiğine dair bildirimi çalışmaları gerçekleştirdikten çok sonraları göndermiş.