El ayak ağız hastalığı, genç çocuklarda yaygın şekilde görülen viral bir enfeksiyon ve ağızda, el ve ayaklarda yaralar ile kendini gösteren bir rahatsızlık. Coxsackievirus adı verilen bir virüs, hastalığın en yaygın ortaya çıkış kaynağı olarak belirlenmiş durumda.

Hastalığın özel ve belirli bir tedavisi bulunmuyor. Sık sık el yıkama ve hastalığa sahip olan bireylerle yakın teması kesmek çocuğun enfeksiyon riskinin azaltılmasına en büyük katkıyı sağlayacaktır.

Belirtiler

El ayak ağız hastalığı aşağıdaki belirtilerin tümüne veya bazılarına sebep olabilir. Bunlar arasında şunlar mevcut:

  • Ateş
  • Boğaz ağrısı ve tahrişi
  • Hasta olma hissi
  • Dilde, diş etlerinde ve yanak içlerinde kırmızı, ağrılı ve su toplama tipinde lezyonlar
  • Avuç içlerinde, ayak tabanında ve bazen popoda kaşıntı yapmayan kırmızı lezyonlar
  • Bebek ve çocuklarda sinirlilik
  • İştah kaybı

Virüsü kaptıktan sonra belirti ve işaretlerin ortaya çıktığı kuluçka zamanı genelde 3 ila 6 gün oluyor. Ateş genelde hastalığın ilk belirtisi ve ardından da boğaz ağrısı ile bazen kötü iştah ve hastalık hissi ortaya çıkıyor.

Ateş başladıktan bir iki gün sonra ağız ile boğazın ön kısmında ağrılı yaralar ortaya çıkabilirler. Ellerdeki, ayaklardaki ve bazen popodaki tahrişler ise bir iki gün sonra ortaya çıkarlar.

Ağızın geri kısmındaki veya boğazdaki yaralar, çocuğun herpangina adı verilen viral hastalığı kaptığını gösterebilir. Herpanginanın diğer ayırıcı özellikleri arasında ani yüksek ateş ve bazen beyin felci bulunuyor. Ellerde, ayaklarda ve vücudun diğer kısımlarında gelişen yaralar çok nadirler.

Ne Zaman Doktora Gitmeli?

El ayak ağız hastalığı genellikle bir kaç günlük ateş ve yumuşak belirtiler veren hafif bir hastalıktır. Eğer ağızdaki ve boğazdaki yaralar çocuğun sıvı alımına engel oluyorsa doktorunuzla görüşün. Eğer bir kaç günün ardından çocuğun belirtileri daha kötü hale gelirlerse yine doktorunuzla görüşün.

Sebepleri

Hastalığın en yaygın sebebi coxsackievirus A16 adı verilen virüs. Coxsackievirus, nonpolio enterovirüsler adı verilen bir virüs ailesine dahil ve diğer enterovirüs türleri de bazen el ayak ağız hastalığına sebep olabiliyorlar.

Oral tüketim genelde hastalığın temel sebebi. Hastalık kişiden kişiye temas ile geçer ve hasta kişi şunlar sayesinde hastalığı geçirir:

  • Balgam ve burun akıntıları
  • Tükürük
  • Yaralardaki sıvılar
  • Dışkı
  • Öksürük ve hapşuruk sonrası havaya saçılan sıvılar

Özellikle Kreşlerde Yaygın

El ayak ağız hastalığı özellikle çocuk bakımevlerinde ve kreşlerde yaygın çünkü buralarda sık sık bez değişimi oluyor ve tuvalet eğitimi gerçekleştiriliyor ve küçük çocuklar ellerini sık sık ağızlarına koyuyorlar.

Çocuğunuzun hastalığı bulaştırma riski ilk haftasında en yüksek düzeyde olsa da, virüs belirti ve işaretler geçtikten haftalar sonra bile bedeninde kalabilir. Yani onu hala başkalarına bulaştırabilir.

Bazı insanlar, özellikle de yetişkinler, virüsü hastalığın herhangi bir işaret ve belirtisini göstermeden bulaştırabilirler.

Hastalık genelde yaz ve sonbahar aylarında patlama yapıyor. Tropik iklimlerde ise bütün bir yıl boyunca görülebiliyor.

Risk Faktörleri

Hastalık birincil olarak 10 yaşından genç çocukları ve özellikle de 5 yaşından küçük olanları etkiliyor. Bakım merkezleri ve kreşlerdeki çocuklar özellikle yatkınlar çünkü enfeksiyon kişiden kişiye geçiyor ve küçük çocuklar çok yatkınlar.

Çocuklar, hastalığa sebep olan virüse maruz kaldıkça bedenlerinin antikorlar üretmesinden dolayı yaşları ilerledikçe daha fazla bağışıklık kazanıyorlar. Ancak ergen ve yetişkinlerin de hastalığı kapmaları hala mümkün.

Komplikasyonlar

El ayak ağız hastalığının en yaygın komplikasyonları arasında dehidrasyon bulunuyor. Hastalık ağız ve boğaz bölgesinde yaralara sebep olduğundan yutkunmayı zor ve ağrılı hale getiriyor.

Çocuğunuzun hastalık boyunca yeterince sıvı aldığından emin olmayı unutmayın. Eğer susuzluk ciddi bir düzeye gelirse, serum takılması gerekli olabilir.

Hastalık genelde bir kaç günlük ateş ve yumuşak belirtilere sebep olan minör bir rahatsızlıktır. Nadiren de olsa coxsackievirusün ciddi bir formu, beyinde sorun yaratabilir ve başka komplikasyonlara sebep olabilir.

  • Viral menenjit: Bu nadir rahatsızlıkta, beyin zarları ve beyin ile omurilik çevresindeki beyin-omurilik sıvısı enfeksiyon ve inflamasyon kapar.
  • Ensefalit: Bu ağır ve yaşamı tehdit edebilecek hastalık virüsten kaynaklanan beyin inflamasyonunu içerir. Ensefalit nadirdir.

Önleme

Belli önlemler hastalığın kapılmasını önlemeye yardımcı olabilirler:

  • Elleri dikkatlice yıkamak: Ellerinizi sık sık ve dikkatlice yıkayın, özellikle de tuvaleti kullandıktan veya altını değiştirdikten sonra ve ayrıca bir şeyler yemeden ve yemek hazırlamadan önce. Su ve sabun mevcut değilse mikrop karşıtı alkollü peçeteler ve jelleri deneyebilirsiniz.
  • Ortak bölgeleri dezenfekte edin: Sık kullanılan bölgeleri ve yüzeyleri ilk olarak su ve sabun ile, ardından klorlu ağartıcı ve su solüsyonu ile temizleyin. Kreşler de tüm ortak alanları düzenli bir şekilde temizlemeli ve dezenfekte etmeliler. Özellikle oyuncaklar gibi ortak eşyalara dikkat edilmeli çünkü virüs nesneler üzerinde günlerce canlı kalabiliyor. Bebeğin emziğini de sık sık temizleyin.
  • Hijyeni öğretin: Çocuğunuza iyi bir hijyenin nasıl olması gerektiğini gösterin ve kendilerini temiz tutmayı öğretin. Ellerini, parmaklarını ve diğer nesneleri neden ağızlarına koymamaları gerektiğini onlara açıklayın.
  • Bulaştırabilecek insanları izole edin: Hastalık çok bulaşıcı olduğundan, hastalığa sahip insanların aktif belirtileri olduğu sürece başkaları ile teması olabildiğince kesilmeli. Çocuğunuz hasta ise onu hastalık süresince okula veya kreşe göndermeyin, ateşi geçene ve ağız yaraları iyileşene kadar göndermeyebilirsiniz. Eğer hastalık sizde varsa, işe gitmeyin.

Teşhis

Doktor aşağıdaki şeyleri değerlendirerek hastalığı diğer virüs enfeksiyonlarından ayırabilir:

  • Etkilenen kişinin yaşı
  • İşaret ve belirtilerin düzeni
  • Yara ve lezyonların görünümleri

Doktor boğazdan veya dışkıdan bir örnek alarak onu laboratuvara gönderebilir, böylece virüsün hastalığa sebep olduğunu tespit edebilir.

Tedavi

Hastalığın özel bir tedavisi bulunmuyor. Belirtiler genelde 7-10 gün arasında geçerler.

Oral bir anestezik ağız yaraları kaynaklı ağrıların azaltılmasını sağlayabilir. Aspirin harici ağrı kesiciler de genel rahatsızlığın giderilmesini sağlayabilirler.

Yaşam Tarzı ve Ev Reçeteleri

Belli gıdalar ve içecekler dildeki, ağızdaki ve boğazdaki yaraları rahatsız edebilirler. Aşağıdaki noktalara dikkat ederek yiyip içmeyi daha kolay hale getirebilirsiniz:

  • Buz topları emmek
  • Dondurma yemek
  • Süt ve buzlu su gibi soğuk içecekler içmek
  • Turunçgiller, meyveli içecekler ve kola içmekten kaçınmak
  • Tuzlu ve baharatlı gıdalardan kaçınmak
  • Fazla çiğneme gerektirmeyen yumuşak gıdalar tüketmek
  • Yemeklerden sonra ağzı ılık su ile durulamak

Eğer çocuğunuz yutmadan gargara yapabiliyorsa, ılık tuzlu su ile gargara rahatlatıcı olabilir. Bunu günde bir kaç defa yapmasını sağlayın çünkü tuzlu su ağızdaki yaralardan kaynaklanan inflamasyonun ve ağrıların azaltılmasını sağlayabilir.