Yeme bozuklukları, kişinin yeme davranışlarının yanı sıra yiyeceklere ve vücutlarına ilişkin tutumlarını ve duygularını da etkileyen sorunlardır.

Yeme bozuklukları, kişinin ruh sağlığını etkiler ve fiziksel sağlığında ciddi sorunlara yol açabilir.

Yeme Bozukluğu Türleri

Yeme bozuklukları arasında en sık görülenler anoreksiya, bulimia, tıkınırcasına yeme ve kaçıngan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğudur.

Anoreksiyası olan kişilerde şu belirtiler görülmektedir:

  • Özellikle çok az yemek, sonuç olarak çok düşük vücut ağırlığına sahip olmak
  • Kilo almaya ve şişman görünmeye karşı yoğun korku duymak
  • Çarpık bir beden imgesine sahip olmak ve çok zayıf olunduğunda dahi kendini şişman görmek

Anoreksiya hastaları ne yiyecekleri ve ne kadar yiyecekleri konusunda çok katıdır. Neredeyse daima yiyecekler ve kaloriler hakkında düşünürler.

Anoreksiyası olan bazı kişiler hızlı ya da çok fazla egzersiz yaparak kilo vermeye çalışır. Bazıları ise müshil, idrar sökücü ya da lavman kullanabilir.

Bulumiası olan kişilerde şu belirtiler görülmektedir:

  • Aşırı yemek yeme ve duramama (binge eating/tıkınırcasına yeme bozukluğu)
  • Aşırı yemeyi telafi etmek için kendini kasten kusturma
  • Aşırı yemeyi telafi etmek ve kilo alımını engellemek için laksatif, idrar söktürücü, kilo verme hapları kullanma; hızlı veya çok fazla egzersiz yapma
  • Kendini vücut şekline ya da ağırlığına göre yargılama

Bulimia hastaları belli bir zaman diliminde diğer pek çok insana göre çok fazla yer. Sürekli olarak tıkınırcasına yiyen ve kendini kusturan kişilerde bulimia olabilir. Aşırı zayıf olan anoreksiyanın aksine bulimia hastaları zayıf, ortalama kiloda ya da aşırı kilolu olabilir. Bulimiası olanlar genelde yediklerini ve kustuklarını diğer insanlardan gizler.

Tıkınırcasına yeme bozukluğu (binge eating) olan kişilerde şu belirtiler görülmektedir:

  • Aşırı yemek yeme ve duramama
  • Aç değilken dahi çok fazla yeme
  • Tıkınırcasına yedikten sonra üzgün ya da suçlu hissetme
  • Genelde kilo alma ve aşırı kilolu olma

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişiler normalden daha hızlı yemek yer. Bu kişiler, diğer insanların görmemesi için tek başına yemeyi tercih edebilir. Bulimiası olan kişilerin aksine tıkınırcasına yeme bozukluğunda kendini kusturma, laksatif kullanma ve çok fazla egzersiz yapma yoktur. Kişi üç aydır haftada en az bir kez tıkınırcasına yiyorsa yeme bozukluğuna sahip olması mümkündür.

Kaçıngan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu olan kişilerde şu belirtiler görülmektedir:

  • Yiyeceklerle ilgilenmeme ya da yiyeceklerden kaçınma
  • Kilo verme ya da beklenen miktarda kilo almama
  • Kilo almaktan korkmama
  • Kötü beden imgesine sahip olmama

Kaçıngan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu olan hastalar yemezler, çünkü yiyeceklerin kokusundan, tadından, dokusundan ya da renginden tiksinirler. Yemeleri halinde öğüreceklerinden ya da kusacaklarından korkarlar. Ortada yeme bozukluğunu açıklayan anoreksiya, bulimia veya başka sağlık sorunları yoktur.

Yeme Bozuklukları Sağlığı ve Duyguları Nasıl Etkiler?

Yeme bozuklukları vücutta ciddi sorunlara yol açabilir.

Anoreksiya, az beslenmeye ve düşük vücut ağırlığına yol açarak şunlara neden olabilir:

  • Düşük tansiyon
  • Yavaş ya da düzensiz kalp atışı
  • Yorgun, zayıf, sersem hissetme ya da bayılma
  • Kabızlık ve şişkinlik
  • Adet düzensizliği
  • Güçsüz kemikler
  • Ergenliğin gecikmesi ve yavaş büyüme

Anoreksiyası olan kişiler odaklanmakta ve bir şeyleri hatırlamakta zorlanabilir. Anoreksiyada görülebilen ruh hali değişimleri ve duygusal sorunlar şunlardır:

  • Yalnız, üzgün ya da depresif hissetme
  • Kaygı ve kilo alma korkusu
  • Kendine zarar verme düşünceleri

Bulimia; kusmaya, laksatif ve idrar sökücü kullanımı nedeniyle aşağıdaki sorunlara yol açabilir:

  • Düşük tansiyon
  • Düzensiz kalp atışı
  • Yorgun, güçsüz, sersem hissetme ya da bayılma
  • Kusmukta ya da dışkıda kan
  • Dişlerde aşınma ve çürükler
  • Yanaklarda şişkinlik (tükürük bezlerinde)

Bulimiası olan kişilerde şu duygusal sorunlar görülebilir:

  • Düşük özsaygı, kaygı ve depresyon
  • Alkol veya uyuşturucu sorunlar
  • Kendine zarar verme düşüncelerini

Tıkınırcasına yemek yeme, kiloyla ilgili bazı sağlık sorunlarına yol açabilir:

  • Diyabet
  • Yüksek tansiyon
  • Yüksek kolesterol ve trigliseritler
  • Karaciğer yağlanması
  • Uyku apnesi

Tıkınırcasına yeme bozukluğu olan kişilerde şunlar görülebilir:

  • Düşük özsaygı, kaygı ya da depresyon
  • Yalnız hissetme, kontrolden çıkma, kızgın olma, çaresiz olma
  • Güçlü duygular ve stresli olaylarla başa çıkmada zorluk

Kaçıngan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu, anoreksiya gibi az beslenmeye bağlı olarak şu sorunlara yol açabilir:

  • Yeteri kadar vitamin, mineral ve protein alamama
  • Tüple beslenme ve gıda takviyesine ihtiyaç duyma
  • Gelişimde zayıflık

Kaçıngan/kısıtlayıcı gıda alım bozukluğu olanlarda şu sorunlar görülebilir:

  • Kaygı ya da obsesif-kompulsif bozukluk
  • Otizm spektrum bozukluğu ya da dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
  • Yeme davranışları nedeniyle evde ya da okulda sorunlar

Yeme Bozukluğu Nedenleri

Yeme bozukluklarının belli bir nedeni yoktur. Genler, çevre ve stresli sorunlar gibi şeylerin hepsi, yeme bozukluklarına neden olan faktörlerdir. Bununla birlikte bazı şeyler kişinin yeme bozukluğu yaşama riskinin artmasına neden olabilir:

  • Kötü beden algısı
  • Kiloya ya da görünüme aşırı odaklanma
  • Genç yaşlarda diyet yapma
  • Kiloya odaklanan sporlar yapma (jimnastik, bale, buz pateni ve güreş gibi)
  • Ailede yeme bozukluğuna sahip birey olması
  • Kaygı, depresyon ya da obsesif-kompulsif bozukluk gibi ruh sağlığı sorunları

Yeme Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

Doktorlar ve akıl sağlığı uzmanları kişinin geçmişine, belirtilerine, düşünce örüntülerine, yeme davranışlarına ve muayeneye bağlı olarak yeme bozukluğu teşhisi koyabilir.

Doktorunuz, kilo ve boyunuzu kontrol ederek önceki verilerle karşılaştırabilir. Yeme bozukluğunun başka bir nedeni olup olmadığını ve bu bozukluğun neden olabileceği diğer sorunları kontrol etmek için bazı testler yapabilir.

Yeme Bozukluğu Tedavisi

Yeme bozuklukları; doktor, diyetisyen ve terapistten oluşan bir ekiple en iyi şekilde tedavi edilmektedir. Tedavide beslenme danışmanlığı, tıbbi bakım ve konuşma terapisi yer alır. Ayrıca tıkınırcasına yeme, kaygı, depresyon ya da diğer ruh sağlığını tedavi etme amacıyla ilaç kullanılabilir.

Tedavinin nasıl olacağı yeme bozukluğunun türüne ve şiddetine göre farklılık gösterecektir. Bazı insanlar aşırı kilo kaybı ve sağlık sorunları nedeniyle hastaneye yatabilmektedir.

Ergenseniz ve yeme bozukluğunuz varsa aşağıdaki adımları uygulayabilirsiniz:

  • Birine söyleyin. Ebeveyninize, danışmanınıza, öğretmeninize ya da güvendiğiniz bir yetişkine bundan bahsedin. Nasıl bir süreçten geçtiğinizi anlatın. Yardım isteyin.
  • Erken yardım isteyin. Yeme bozuklukları ne kadar erken tespit edilirse kişinin iyileşme şansı o kadar artar. Doktorunuzdan ya da bir yeme bozukluğu uzmanından randevu alın.
  • Tüm randevularınıza gidin. Tedavi olmak, zaman ve emek isteyen bir süreçtir. Kendinizi ve duygularınızı anlamak için uğraşın. Doktorunuza aklınızdaki tüm soruları sorun.
  • Kendinize karşı sabırlı olun. Öğreneceğiniz çok şey var ve değişim her seferinde küçük adımlarla gerçekleşir. Kendinize iyi bakın ve sizi destekleyen insanlarla olun.

Kaynak: https://kidshealth.org/en/teens/eat-disorder.html#catmental-health