Fibromiyalji, beden ağrılarına ve zihinsel huzursuzluğa sebep olan yaygın ve kronik bir sendrom.

Fibromiyalji belirtileri, artrit ve eklem inflamasyonu ile karıştırılabiliyor. Ancak artritin aksine, eklem veya kas inflamasyonuna ve hasarına sebep olduğu görülmüyor. Romatik bir rahatsızlık olarak görülüyor, yani bir başka ifadeyle, yumuşak doku ağrılarına veya miyofasyal ağrılara sebep oluyor.

ABD’deki NIAMS kurumunun sunduğu bilgilere göre, ABD’de 18 yaşının üzerindeki 5 milyon yetişkin fibromiyalji sahibi ve fibromiyalji hastalarının %80 ila %90’ı kadın.

Fibromiyalji Hakkında Kısa Bilgiler

Fibromiyalji hakkında bazı temel noktalar aşağıdaki şekilde. Daha fazla detay ise makalenin devamında.

  • Fibromiyalji geniş çapta ağrı, yorgunluk ve rahatsızlık verir.
  • Belirtileri artriti andırır ancak fibromiyalji yumuşak dokuları etkiler, eklemleri değil.
  • Sebebi bilinmiyor ancak risk faktörleri arasında travmatik yaralanmalar, romatoid artrit ve lupus gibi diğer otoimmün bozukluklar bulunuyor. Genetik faktörler de etkili.
  • Tedavisi yok, fakat ilaçlar, spor, akupunktur ve davranışsal terapi ile belirtilerin hafifletilmesi ve uyku kalitesinin iyileştirilmesi mümkün oluyor.

Belirtiler

Yaygın belirtiler arasında şunlar var:

  • geniş çaplı ağrı
  • çene ağrıları ve sertlik
  • yüz kaslarında ve ona yakın lifli dokularda ağrı ve yorgunluk
  • sabahları eklemlerde ve kaslarda sertlik
  • baş ağrıları
  • düzensiz uyku
  • rahatsız bağırsak sendromu
  • ağrılı adet dönemleri
  • el ve ayaklarda karıncalanma ile hissizleşme
  • huzursuz bacak sendromu
  • sıcak ve soğuğa karşı hassasiyet
  • hafıza ve konsantrasyon zorlukları
  • bitkinlik

Aşağıdakiler de mümkün:

  • görme problemleri
  • bulantılar
  • pelvik ve idrar yolu problemleri
  • kilo alma
  • sersemlik
  • soğuk algınlığı veya nezle benzeri belirtiler
  • cilt problemleri
  • göğüs belirtileri
  • depresyon ve anksiyete
  • nefes problemleri

Belirtiler kişinin yaşamı boyunca her an ortaya çıkabilirler ancak yaygın olarak 45 yaş civarında rapor ediliyorlar.

Tedavi

Tıbbi yardım gerekli çünkü fibromiyaljinin idaresi zor olabiliyor. Bir sendrom olduğu için her hasta farklı belirtiler yaşayacaktır ve bireysel bir tedavi planı gerekli olacak.

Tedavide bunların bir kaçı veya hepsi bulunabilir:

  • aktif bir spor programı
  • akupunktur
  • psikoterapi
  • davranış değişimi terapisi
  • kiropraktik bakım
  • masaj
  • fizik tedavi
  • düşük dozda antidepresanlar, ancak bunlar ilk başvurulacak seçenek değiller

Fibromiyaljisi olan bireyler en iyi sonuçları sağlayacak bir tedavi planını oluşturmak için doktorlarıyla görüşmeliler.

İlaçlar

Bazı belirtiler için ilaçlar önerilebilirler.

Ağrı kesiciler kullanılabilirler ancak Avrupa Romatizma Karşıtı Birliği ağrı kesiciler yerine non-steroidal anti-inflamatuvar ilaçların kullanımını 2016’dan beri öneriyor.

Antidepresanlar da ağrıları azaltmakta kullanılabilirler.

Fakat araştırmalar, hastaların bu ilaçları kullanmayı genelde bıraktıklarını gösteriyor. Çünkü ağrıların azaltılmasında etkili olmayabiliyorlar ve yan etkileri de ortaya çıkabiliyor.

Hastalar aldıkları diğer ilaçları da yan etkileri ve etkileşimleri engellemek için doktorlarına söylemeliler.

Spor

Aerobik egzersizler ve direnç egzersizleri yahut güç egzersizlerinin kombinasyonunun bazı hastalarda ağrıların, gerginliğin, sertliğin ve uyku bozukluklarının giderilmesinde etkili olabildiği görülmüş.

Eğer spor belirtiler konusunda yardımcı oluyorsa, ilerleme sağlamak için süreklilik önem kazanıyor. Bir arkadaş veya kişisel koç ile spor programında aktiflik sağlanabilir.

Akupunktur

Bazı hastalar, fibromiyalji için akupunktur terapisine başladıktan sonra yaşam kalitelerinde artış görmüşler. Kaç seans gerektiği belirtiler ve şiddeti ile alakalı.

Bir çalışmada fibromiyalji sahibi her 5 kişiden 1 tanesinin, teşhis konulduktan sonra 2 yıl içerisinde akupunkturu kullandığı tespit edilmiş. Araştırmacılar ağrılara ve sertliğe iyi gelebildiği sonucuna varmışlar. Ancak daha fazla çalışma gerektiği belirtiliyor.

Davranış Değişimi Terapisi

Davranış değişimi terapisi negatifliği, stresi ve ağrıyı arttıran davranışları azaltmak ve pozitif davranışları arttırmayı hedefleyen bir bilişsel davranış terapisi formu. Yeni dayanma yetenekleri ve rahatlama egzersizlerini öğrenmeyi de içeriyor.

Sebepleri

Fibromiyaljinin esas sebebi bilinmiyor. Ancak Romatoloji alanındaki mevcut düşünceye göre, fibromiyalji beyindeki ağrı işleme merkezi ile ilgili bir problem ve tetikleyiciler sebebiyle ağrıya karşı artan hassasiyet ve algı mevcut olabilir.

Risk faktörleri şu şekilde:

  • araç kazası gibi stresli, travmatik fiziksel ve duygusal olaylar
  • tekrar eden yaralanmalar
  • romatoid artrit veya lupus gibi diğer otoimmün hastalıklar
  • merkezi sinir sistemi problemleri
  • genlerden kaynaklı ağrı uyaranlarını işleme şekli

Fibromiyalji kalıtsal olabilir. Fibromiyalji sahibi yakın akrabalara sahip olan kadınların onu deneyimleme ihtimalleri daha fazla.

Romatoid artrit, lupus veya spinal artrit sahibi veya diğer romatik hastalıklara sahip bireylerin fibromiyalji geliştirme riskleri daha fazla.

Teşhis

Fibromiyalji teşhisi koymak zaman alabilir çünkü belirtileri hipotiroid gibi diğer rahatsızlıklara benzeyebiliyorlar. Fibromiyalji tanısı konmadan önce ilk olarak diğer hastalıklar değerlendirilmeli.

Bu rahatsızlık için laboratuvar testi mevcut değil ve bu da geç veya yanlış teşhise sebep olabilir.

Amerikan Romatoloji Koleji, fibromiyalji teşhisi için üç kriter belirledi.

  • 19 tanımlı beden bölgesinde geçen haftadan beri süren ağrı ve belirtiler, buna ek olarak belli bir düzeyde yorgunluk, yetersiz uyku veya bilişsel problemler
  • 3 aydan uzun süredir devam eden belirtiler
  • başka bir sağlık probleminin olmaması

Geçmişte gergin eklemler teşhiste bir kriterdi ancak günümüzda fibromiyalji teşhisinde kullanılmıyor.

Beslenme

Fibromiyalji belirtilerinin iyileştirilmeleri için beslenme önlemleri de alınıyor.

Bunlar arasında:

  • Şekeri düşük yüksek enerjili gıdalar: Badem, fasulye, yulaf, avokado ve tofu gibi bol lifli ancak şeker eklemesi olmayan gıdalar. Bunlar gün içinde enerji düzeyini arttırmaya yardımcı olabilirler ve rahatsızlıktan kaynaklanan yorgunluk belirtilerinin iyileşmesini sağlayabilirler.
  • Glutenli gıdalardan kaçınma: 2014 yılındaki bir çalışmada gluten hassasiyetinin fibromiyaljiye sebep olabildiği görülmüş. Çalışmada beslenmeden gluten içeren gıdaları çıkartmanın, çölyak hastası olmayanlarda bile ağrıların azaltılmasına yardımcı olabileceği görülmüş. Bu beslenme inflamasyonları azaltmak için uygulanan diyet planlarıyla da ilgili.
  • Fermente olabilen oligo-di-mono-sakkaritlerin ve polyollerin bırakılması: Yakın zamanlardaki çalışmalarda bu gıdaları azaltmanın fibromiyalji ağrı düzeylerinde iyileşme sağladığı görülmüş.
  • Katkı maddeleri ve excitotoksinleri tüketmemek: Bir raporda, beslenmeden aspartam veya monosodyum glutamat gibi katkı maddelerini çıkartmanın ağrı belirtilerini ciddi anlamda azalttığı görülmüş. Çalışmaya katılan bireylerin beslenmelerine bu katkı maddeleri tekrar eklendiğinde ağrılarında artış görülmüş.
  • Daha fazla çekirdek ve kuruyemiş tüketmek: Yemiler ve fibromiyalji belirtilerinde iyileşme arasında doğrudan bir ilişkiyi destekleyecek yeterince kanıt yok. Ancak bu ürünlerde bol miktarda hücre fonksiyonlarını destekleyici güçlü mikrobesin ve mineral bulunduğundan, rahatsızlığı olanlara iyi gelebilirler.

Dengeli bir beslenmeyi ve sağlıklı ağırlığı sürdürmek, kişinin mevcut sağlığı ve hayat kalitesinin iyileştirilmesi için önemli. Çalışmalar hem fibromiyalji hem de obezite sahibi bireylerin hayat kalitelerinin ve ağrı belirtilerinin kilo verdiklerinde iyileştiğini göstermişler.

Beslenmenin fibromiyalji üzerindeki etkilerine dair daha fazla araştırma gerekli ancak beslenmenizin düşük şeker ve glutenden oluşmasını sağlamak iyi bir başlangıç noktası. Tedaviyi desteklemek için bu seçenekleri denemenin bir zararı yok.

Hassas Noktalar

Fibromiyalji konusunda araştırma yaparken hassas noktalar terimine denk gelebilirsiniz.

Bunlar fibromiyaljinin en çok ağrıya sebep olduğu belirtilen vücuttaki belli bölgeler. Bunlar arasında başın arkası, dizlerin iç kısmı ve dirseklerin dış kısmı bulunuyor. Ağrı boyun ve omuzlar, dış kalça ve üst göğüste de artabilir.

Doktorlar geçmişte fibromiyaljiyi bu noktalardaki baskıya karşı verilen reaksiyonlar ile belirliyorlardı. Ancak bu uygulama artık rahatsızlığı tanımlamak için doğru bir yol olarak görülmüyor ve hassas noktalar artık fibromiyalji konusunda doğru bir belirteç olarak kullanılmıyorlar.

Bu noktada enjeksiyonlar önerilmiyorlar. Ancak artık ağrının daha geniş çaplı olduğu ve farklı kişilerde farklı şekilde varolduğu düşünülüyor. Dibromiyalji artık ağrılar için spesifik alanlar ve noktalar yerine ağrının büyüklüğü ve kronikliği ile tanımlanıyor.

Bu bölgelerdeki diğer ağrı sebepleri için tıbbi yardım almalısınız.

Sonuç

Fibromiyalji için kesin bir çare yok ancak şu anda daha fazla tedavi seçeneği ve tanı kriteri mevcut. Hasta tedavi planını takip ettiği sürece belirtiler iyileşebilirler.