Fruktozun insan sağlığı üzerindeki etkileri pek çok tartışmanın da kaynağı oldu. Bunun sebebi gıdalarda farklı tipte fruktozların bulunması ve bazılarının sağlığa zararlı olmaları.

Fruktoz meyvelerde, meyve sularında, belli sebzelerde ve balda bulunan doğal bir şeker. Bu formdaki fruktoz şekeri, sağlıklı bir beslenmenin parçası olabilir.

Ancak fruktoz aynı zamanda yüksek fruktozlu mısır şurubunun da bir bileşeni ve üreticiler bu ürünü mısır nişastasından üretiyor ve ardından kola ve şekerlemeler gibi sağlıksız gıdalara ekliyorlar.

Araştırmacılar yüksek fruktozlu gıdaların obezite, diyabet ve hatta bazı kanserler ile bağlantısını araştırıyorlar. Ancak aynı zamanda insanların onu kararında tüketmeleri halinde bir genel sağlık sorunu olmayacağını gösteren bazı kanıtlar da var.

Fruktoz Nedir?

Fruktoz doğal olarak oluşan kalorili tatlandırıcıların en tatlısı. Fruktoz meyvelerde, meyve sularında, balda ve hatta bazı sebzelerde doğal yoldan oluşuyor.

Saf fruktoz diğer tüm şeker tiplerinden daha tatlı. Bunun sonucunda insanlar diğer şekerlere göre daha az fruktoz kullanarak aynı tatlılığı mutfakta elde edebiliyorlar.

Beslenmedeki fruktozun en bilinen kaynakları şöyle:

• sofra şekeri
• bal
• agave nektarı
• meyve suları
• yüksek fruktozlu mısır şurubu, şekerlemelerde, hamur işlerinde, kola ve diğer işlenmiş gıdalarda mevcut

Üreticiler yüksek fruktozlu mısır şurubunu, esasında saf glukoz olan mısır nişastasına bazı enzimler katarak yaratıyorlar.

Ardından bu glukozu değişen oranlarda fruktoz içeren bir şurup yaratmakta kullanıyorlar.

Şurubun çoğu çeşitinde %42-%55 oranında fruktoz ve %45 oranında glukoz bulunuyor. Yani şurupta sukroz veya sofra şekeri ile aynı oranda fruktoz bulunuyor.

Üreticiler fruktoz ve glukoz kombinasyonundan sofra şekeri de elde ediyorlar.

Bal da bir diğer yaygın gıda katkısı. Baldaki fruktoz glukoz oranı 1’e 1.

Fruktoz Zararlı mı?

Meyve ve sebzelerden alınan doğal fruktoz insan sağlığına faydalı. Fruktozun işlenmiş formlarının ise sağlığa negatif etkileri olabilir. Bilimadamları şu anda bu tatlandırıcının şekerin diğer formları ile karşılaştırmalarına devam ediyorlar.

Fruktoz Karşıtı Kanıtlar

Bazı araştırmacılar vücudun fruktozu diğer şeker tiplerinden daha farklı işlediğine inanıyorlar.

Özellikle fruktozun aşırı tüketimi halinde, başta karaciğerde olmak üzere vücudun fazladan yağ depolaması tetiklenebiliyor. Bu da alkol kaynaklı olmayan yağlı karaciğer hastalığına sebep olabilir.

2017’deki bir literatür taramasında, aşırı miktarda fruktoz tüketmenin bağlantılı olduğu konular şöyle sıralanmışlar:

• insülin direncine yol açabilecek inflamasyonlar
• vücudun yağları ve karbonhidratları parçalama yöntemini değiştirebileceği için daha fazla yağ gelişimi
• daha fazla obezite ve metabolik sendromlar gibi ilgili rahatsızlıklar
• tok hissettirmediği için daha fazla gıda alımı

2016 yılındaki bir çalışmada Tayvan’da 12-16 yaş arasındakilerde yüksek fruktozlu içecek tüketiminin etkilerine göz atılmış. Daha fazla fruktozlu içecek içenlerin insülin direnci daha yüksek çıkmış ve bu da damar sertliği, diyabet ve kalp hastalıklarının bir işareti.

Fruktoz Lehine Kanıtlar

Aşırı fruktoz tüketiminin sağlık için zararlı olduğuna dair kanıtlar olmasına karşın, araştırmacıların fruktozun etkilerini diğer şekerlerden ayırt etmeleri oldukça zor.

Çünkü bol miktarda fruktoz takviyesi barındıran gıdaların büyük kısmında glukoz gibi diğer şekerler de bol bulunuyorlar.

Bilimadamları şeker kombinasyonları ile beslenen farelerde fruktozun etkileri üzerine pek çok çalışma düzenliyorlar.

2014 yılındaki bir literatür taramasında fruktozun diğer kaynaklardan alınan şekerler ile karşılaştırıldığında, bedende kilo alımına sebep olabilecek özel etkilerinin olmadığı görülüyor.

Çalışmanın yazarları, şekerle tatlandırılmış içeceklerde fruktoz olmasına karşın, bunların kalori olarak da yüksek değerlere sahip olduklarını belirtiyorlar. Fruktoz ve obezite arasındaki bağlantının bir kısmı böylece açıklanabilir.

Günümüze dek, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), yüksek fruktozlu mısır şurubunun sukroz ve bal gibi benzer tatlandırıcıları içeren diğer gıdalardan daha az güvenli olduğunu gösteren bir kanıtın farkında olmadıklarını belirtti.

FDA fruktozlu gıdaların tüketime uygun olduklarını belirtiyor.
Ancak fruktoz şurubu ve sukroz başta olmak üzere tüm eklenmiş şeker türlerinin tüketimini sınırlandırmak gerekiyor.

Fruktoz ve Glukoz

Fruktoz glukozla bağ kurabilir. Fruktoz ve glukozun bu bileşimine sukroz veya sofra şekeri denilir.

Fruktozun aksine beden glukozu büyük oranda hücrelerde parçalar. İnce bağırsak bu şeker tipini genelde emer ve onu hücrelere enerji için gönderir. Araştırmacılar glukozun vücudun enerji için tercih ettiği karbonhidrat kaynağı olduğunu genelde söylerler.

Bir kişi glukoz tükettiği zaman, bileşenin kimyasal yapısı pankreasın insülin salgılamasını tetikler ve bu hormon hücrelerin glukozu enerji için kullanmasına izin verir.

Fruktoz benzer bir insülin salınımını tetiklemez ancak leptin gibi hormonların salgılanmasını sağlayarak kişinin beyninin tok olduğunu düşünmesini sağlar veya açlık hissetmeye sebep olan hormonların salgılanmasına engel olur.

Bunun sonucunda araştırmacılar fruktozun insanlar için daha zararlı olduğunu düşünüyorlar çünkü glukoz içeren gıdalara nazaran daha fazla tüketim mümkün.

Ancak glukoz şekeri içeren gıdaların da hala kaloriye sahip olmaları unutulmamalı. Fazla kalori alımı kilo alımına sebep olabilir.

Fruktozun Kaynakları ve Türleri

İki fruktoz türü var: doğal fruktoz ve yüksek fruktozlu mısır şurubu. Beden her ikisini de aynı şekilde sindirir.

Doğal fruktozu yüksek bazı gıdalara dair örnekler şöyle:

• agave şurubu
• elma suyu
• elma
• karamel
• kuru incir
• bal
• meyan kökü
• pekmez
• armut
• kuru üzüm
• sorgum

Bazı sebzelerde de fruktoz bulunur ancak miktarı genelde meyvelerden daha azdır. Bunlar şöyle:

• kuşkonmaz
• radika kökü
• yer elması
• pırasa
• soğan

Sonuç Olarak

Fruktoz pek çok sebzede ve meyvede doğal olarak bulunuyor ve onu sağlıklı, dengeli bir beslenmenin parçası olarak tüketmek mümkün.

Araştırmacılar fruktozun çeşitli formlarının insan sağlığına kötü olup olmadığını hala tartışıyorlar. FDA fruktozun gıdalara eklenebilecek güvenli bir bileşen olduğunu düşünüyor. Fruktozun sukroz ve bal gibi diğer benzer şekerlerden daha az güvenilir olduğunu gösteren bir kanıt olmadığını belirtseler de tüm şeker katkılarının tüketiminin sınırlandırılmasını öneriyorlar.

İnsanlar bol fruktozlu gıdaları çok yer ve içerlerse, örneğin şeker eklenmiş içecekler gibi, kilo alımına sebep olabilecek ekstra kaloriler alınır.

Fruktoz için minimum veya maksimum günlük alım sınırları yok çünkü insanların hayatta kalmak için bu şekerlere ihtiyaçları yok. Üreticiler fruktozu tatlılara ekliyorlar ancak besin değeri pek yok.

Doktorlar insanlara mümkünse taze, tam gıdalar tüketmelerini öneriyorlar ve şeker ilaveli gıdalardan kaçınılması gerektiğini söylüyorlar.