Nedir Guatr?
Guatr, bir takım potansiyel nedenlerden dolayı boynun şişmesine neden olan büyümüş tiroit bezidir.
Tiroit bezi nefes borusunun ön tarafında bulunur; büyümeyi ve metabolizmayı düzenleyen hormonların üretilmesinden ve salgılanmasından sorumludur. Şişme derecesi ve guatr tarafından üretilen semptomların şiddeti kişiye bağlıdır. Bazı vakalarda küçük bir miktarda şişme gözlenirken, diğerlerinde soluk borusunu gerçekten daraltan ve nefes alma sorunlarına neden olan önemli miktarda şişlik gerçekleşebilir.
Çoğu; iltihaplanma içermeyen ya da tiroit işlevine herhangi bir zarar vermeyen, semptom üretmeyen ve genellikle belirgin bir nedeni olmayan ‘basit’ guatrlar olarak sınıflandırılır.
Guatr’la İlgili Temel ve Pratik Bilgiler
Guatrla ilgili bazı kilit noktaları bilmeniz gerekebilir:
• Guatr, boyunda bulunan tiroit bezinin büyümesi demektir.
• İyot yetersizliği; dünyanın en önde gelen guatr nedeni olarak görülür.
• Gelişmiş ülkelerde guatr genellikle otoimmün bir hastalıktan kaynaklanır.
• Guatr genellikle fizik muayene ile teşhis edilir, ancak tiroit bezi fonksiyon testleri ve taramaları, ayrıca kan tahlilleri de gerekecektir.
• Tedavi, semptomlara neden olmazsa ya da genellikle semptom yoksa gerekli değildir.
Neden Guatr Hastalığı’na Yakalanırız?
1. İyot Eksikliği
İyot yetersizliği, guatrın dünya çapındaki en büyük nedeni olmakla birlikte, iyotun tuza eklenerek sunulduğu ekonomik olarak daha gelişmiş ülkelerde daha az görülür.
İyot, bitkilerde daha az bulunurken, vegan diyeti uygulayanlar yeterli iyot alımından yoksun olabilir; bu durum tuza iyot ekleyen Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde yaşayan vejetaryenler için daha az sorun oluşturur.
Beslenme düzeninize iyot eklemek isterseniz;
• Deniz ürünleri
• İyot bakımından zengin topraklarda yetiştirilen bitkiler
• İnek sütü
Dünyanın bazı yerlerinde, guatr ihtimali yüzde 80 kadar yüksek olabilir; günlük iyot alımının günde 25 mgr. altına düşebileceği Güneydoğu Asya, Latin Amerika ve Orta Afrika’nın uzak dağlık bölgelerindeki nüfuslar ve çocuklar genellikle hipotiroidizmle(tiroit yetmezliği) doğarlar. Tiroit bezine, metabolizma hızını düzenleyen tiroit hormonları üretmek için iyot gerekir.
2. Bağışıklık Sistemine Bağlı Hastalık: Hipotiroidizm
Gelişmiş ülkelerde ise guatrın ana nedeni otoimmün hastalıktır. 40 yaş üstündeki kadınlar, aile geçmişlerinde guatr olan insanlar vb. daha büyük guatr riskine sahiptir.
Hipotiroidizm, zayıf bir tiroid bezinin sonucudur ve bu guatr sebebidir. Tiroit bezi, çok az tiroit hormonu ürettiğinden, daha fazla hormon üretmek için harekete geçirilir ve bu şişmesine neden olur. Genellikle, vücudun bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırdığı ve tiroid bezinde iltihaplanmaya neden olan bir durum olan Haşimato Hastalığı bu nedenle oluşur.
3. Hipertiroidizm
Hipertiroidi; aşırı aktif bir tiroit bezi anlamına gelir. Guatrın başka bir nedeni; çok fazla tiroit hormonu üretilmesidir. Bu genellikle Graves hastalığının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Graves; vücudun bağışıklık sisteminin, yabancı kabul ettiği tiroit bezine saldırdığı, bezin şişmesine neden olan otoimmün bir bozukluktur.
Guatr’ın Diğer Nedenleri Nelerdir?
• Nodüller
• Sigara içmek: İçerisinde bulunan Tiyosiyanat isimli bileşen iyot emilimini engelliyor.
• Hormonal değişiklikler: Gebelik, ergenlik ve menopoz tiroit fonksiyonlarını etkileyebilir.
• Tiroidit: Enfeksiyon kaynaklı iltihaplanma
• Lityum: Tiroit işlevine müdahale edebilen psikiyatrik bir ilaç
• Aşırı iyot tüketim: Çok fazla iyot
• Radyoterapi: Özellikle boyun bölgesine radyasyon.
Guatr Tedavisi Var mı?
Çoğu basit guatr, birçok ülkede sofra tuzuna eklenen iyot alımıyla önlenebilir. Guatr’ın aktif tedavisi semptomlara neden olan vakalar için uygulanacaktır. Aksi takdirde; çoğunlukla herhangi bir işlem yapılmaz ve bazı basit guatrlar seyrek takip kontrolleriyle gözlem altında tutulur. Guatr, küçükse ve tiroit bezi fonksiyonu normalse, tedavi genellikle önerilmemektedir.
Hipotiroidizm Tedavi Edilirse, Guatr Düzelecektir
Düşük tiroit hormonu üretimi veya hipotiroidizmin neden olduğu vakalarda, tiroit hormonu takviyesi önerilir. Sentetik tiroksin içeren ilacın dozajı, ölçümlerde ve tahlillerde normal tiroit fonksiyonu görülene ve düzeldiğini gösterene kadar artırılır.
Hipertiroidizm Tedavi Edilirse, Guatr Düzelecektir
Çok çalışan tiroid veya hipertiroidinin neden olduğu guatrlardaki tedavi; aşırı hormon üretimine karşı koymayı amaçlar. Örneğin; thionamide içeren ilaçlar aşırı hormon seviyelerini yavaş yavaş azaltır. Tiroit fonksiyonunu azaltmak ve hormon üretimini durdurmak için radyoaktif iyot da hipertiroidizm için bir tedavi seçeneğidir.
Guatr Ameliyatı
Tiroit bezindeki şişmenin boyutunu azaltmak ve guatrın solunum ya da yutma güçlüğü gibi zorlu semptomlara neden olduğu vakalar için geçerli olabilecek bir tedavi yöntemi olarak düşünülmelidir. Tiroidektomi, tiroid bezinin bir kısmını çıkarmak için genel anestezi altında yapılır.
Guatr Teşhisi
Boyun fizik muayenesi ile guatr teşhisi mümkündür. Doktor, tiroit bölgesini kontrol ederken guatr hisseden hastanın yutkunmasını isteyebilir. Guatr teşhisi konduktan sonra doktor, hipertiroidizm veya hipotiroidizm nedeniyle tiroit fonksiyonlarıyla ilgili temel sorunları araştırmaya başlayacaktır.
Tiroit fonksiyon testleri; tiroit uyarıcı hormon (TSH) ve tiroksin seviyelerini(T4) ölçen kan tetkikleridir. Aşırı aktif tiroit için(hipertiroidi); TSH seviyeleri düşük ve T4 seviyeleri yüksektir. Aktif olmayan tiroid(hipotiroidi) için ise tersi doğrudur; TSH seviyeleri yüksek, T4 düşüktür.
Başka bir hormon olan triiodothyronine ise; Graves hastalığından şüphelenilen hipertiroidizm vakalarında incelenir.
Bazı guatr hastalarında, aşağıdaki gibi uzman testleri düzenlenebilir:
• Radyoaktif iyot taraması: Radyoaktif iyot enjeksiyonunu takiben tiroit bezinin detaylı bir görüntüsü elde edilir.
• Ultrason taraması: Tiroit bezi ve guatr boyutunu değerlendirmek için.
• İnce iğne aspirasyonu: Tiroit bezinin içindeki hücrelerin bir numunesini çıkarmak için bir biyopsi (örneğin kanser şüphesi varsa yapılabilir).
Guatr Olabilir Misiniz? Belirtileri ve Semptomları Nelerdir?
Çoğu guatr asemptomatiktir; belirtiler göstermez. Aşağıdakiler guatrda görülen en yaygın semptomlardır:
• Boğazda ağrı, öksürük ve ses kısıklığı
• Yutma sorunu (Disfaji)
• Ağır vakalarda solunum güçlüğü (muhtemelen hırıltı ile)
Diğer belirtiler, guatrın altında yatan hastalıklar sebebiyle görülmekte olabilir, ancak guatr hastalığının kendisi yüzünden değildir. Örneğin; neden hipertiroidizm ise, aşırı aktif tiroit, aşağıdaki gibi belirtilere neden olabilir:
• Sinirlilik
• Çarpıntı
• Hiperaktivite
• Terleme artışı
• Isı aşırı duyarlılığı
• Yorgunluk
• İştah artışı
• Saç kaybı
• Kilo kaybı
Guatr’ın hipotiroidizmin bir sonucu olduğu vakalarda, düşük aktiviteli tiroit, aşağıdaki gibi semptomlara neden olabilir:
• Soğuk hissetme, aşırı üşümek
• Kabızlık
• Unutkanlık
• Kişilik değişiklikleri, sinirlilik
• Saç kaybı
• Kilo almak
• Vücut genelinde şişlik
