ABD’de her sene ortalama 100.00 insanda birincil hiperparatiroidi gelişiyor. 50 yaşınızın üzerindeyseniz, kadınsanız veya böbrek taşı, kalsiyum veya vitamin eksikliği geçmişiniz varsa, bu rahatsızlığı geliştirme riskiniz daha fazla.
Paratiroid hastalığının belirtileri neler? Hiperparatiroidi olan herkeste dikkat çekici belirtiler oluşmuyor. Hatta birincil hiperparatiroidi vakalarının %80’inde herhangi bir belirti yok. Olduğu zaman ise belirtiler arasında yorgunluk, kemik ve eklem ağrıları, zayıflık, iştah kaybı, fazla idrar yapma, sersemlik ve kafa karışıklığı bulunuyor.
Paratiroid tedavi edilmezse ne oluyor? Hiperparatiroidi kalsiyum düzeylerini etkiliyor ve bu da kalp, kemikler, dişler ve böbrekler olmak üzere organ ve dokuları etkiliyor. Bunu demişken, tedavi edilmeyen hiperparatiroidi böbrek taşları, kalp hastalıkları, kemik çatlakları ve osteoporoz gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Şu anda hiperparatiroidi belirtilerinin yaygın çözümlerinden birisi etkilenmiş olan paratiroid dokusunun ameliyat ile alınmasını, hormon replasman tedavisini veya kemikleri korumak için ilaç kullanımını içeriyor. Doğal çözümler ise belirtilerin yönetilmeleri ve iyileşmeyi hızlandırmada yardımcı olabiliyorlar. Bunlar arasında sağlıklı beslenme, spor, öz yağlar ile ağrıları giderme, D vitamini eksikliğinin önlenmesi, sigarayı bırakma ve bulantıları yönetme bulunuyor.
Hiperparatiroidi Nedir?
Hiperparatiroidi, kan akışında fazla paratiroid hormonu bulunması ile karakterize edilen bir rahatsızlık. Paratiroid bezleri boyunda tiroid bezinin çevresinde bulunurlar ve paratiroid hormonu adı verilen bir hormon salgılarlar. Paratiroid bezlerinin temel görevi bedendeki kalsiyum ve fosfor düzeylerini ayarlamak. Herkeste dört küçük paratiroid bezi bulunur ve her birinin boyutu bir pirinç tanesi kadardır.
Normalde kalsiyum düzeyleri düştüğünde, vücut daha fazla paratiroid hormonu üreterek düzeyleri yükseltir. Kalsiyum arttığında ise daha az paratiroid hormonu üretilerek düzey düşürülür. Hiperparatiroidi olan bireylerde ise kan içerisinde çok fazla kalsiyum olur ve genelde fosfor miktarı düşüktür.
Paratiroid hormonunun bazı diğer önemli fonksiyonları şöyle:
• Kemikleri kana kalsiyum ve fosfat salmak için uyarır
• Böbreklerin idrardan daha az kalsiyum atmasını sağlar
• Böbreklerin idrardan daha fazla fosfat atmasını sağlar
• Kalsiyum emilimini arttırmak için sindirim sistemini uyarır
• Böbreklerin daha fazla D vitamini aktifleştirmelerine sebep olarak kalsiyum emilimini arttırır
Hiperparatiroidinin iki temel türü var:
• Birincil hiperparatiroidi: paratiroid bezlerinin bir veya daha fazlasının büyümesi ile olur. Bu da paratiroid hormonu salgısını arttırarak kanda fazla kalsiyum düzeyine sebep olur.
• İkincil hiperparatiroidi: böbrek hastalıkları veya D vitamini eksikliği gibi diğer rahatsızlıkların sonucu olarak ortaya çıkar. Sonucunda kalsiyum seviyesi düşer. Kanda düşük dozda kalsiyum olması paratiroid hormonu üretimini arttırır.
• Normokalsemik birincil hiperparatiroidi: paratiroid hormonu düzeyleri normalden yüksektir ancak kandaki kalsiyum normaldir. Bu rahatsızlığa sahip pek çok hastada sonradan klasik birincil hiperparatiroidi ortaya çıkar.
Hiperparatiroidi Belirtileri ve İşaretleri
Hiperparatiroidi belritileri, kanda ve idrarda bulunan yüksek dozda kalsiyumdan dolayı doku ve organların hasar görmesi veya doğru fonksiyon göstermemesi sonucunda ortaya çıkar. Ayrıca kemiklerde çok az kalsiyum olabilir ve böbrekler hasar görebilirler.
Kalsiyum minerali, kemikleri güçlü tutmanın ötesinde vücut için pek çok önemli fonksiyonda gereklidir. Kalsiyum vücutta en yaygın bulunan mineraldir ve bulunan kalsiyumun %99’u kemik ve dişlerin yapısında depolanır. Kalsiyum diş sağlığının korunması, sinir sinyallerinin iletimi, kas kasılmaları gibi konularda gerekli olduğu gibi, fosfor ve magnezyumla birlikte çalışarak pek çok diğer fonksiyona da katılır.
Çoğu zaman hiperparatiroidi belirtileri yumuşak ve kesin olmayacaktır ve bu nedenle başka bir hastalıkla karıştırılabilir yahut gözden kaçabilir. Belirtiler ortaya çıkarsa genelde şunlar olacaktır:
• Kemiklerde hassaslık, eklem ve kemik ağrıları, osteoporoz
• Böbrek taşları (idrardaki fazla kalsiyum geçişi zor olan küçük, sert kalsiyum taşlarına sebep olur)
• Fazla idrara çıkma
• Karın ağrısı ve kabızlık
• Yorgunluk, zayıf, hasta hissetme
• Bulantı, kusma, iştah kaybı
• Kafa karışıklığı, hafıza kaybı ve unutkanlık
• Depresyon
• El ve ayaklarda karıncalanma
• Sert, ağrıyan kaslar
• Kardiyovasküler hastalık riskinde artış
• Tedavi edilmemiş hiperparatiroidi sahibi annelerden doğan yenidoğanlarda artan komplikasyon riskleri
Paratiroid sorunları kilo alımına sebep olabilir mi? Bazı araştırmalar birincil hiperparatiroidi sahibi olan yetişkinlerin paratiroid hastalığına sahip olmayan bazı yetişkinlerden daha ağır olduklarını gösteriyorlar. Birincil hiperparatiroidi aynı zamanda hipertansiyon, insülin direnci, yağ ve kolesterol sorunları ile kardiyovasküler hastalıklar riskini de arttırır. Eğer kişi çok yorgun, depresyonda ve aktif kalamayacak veya yiyemeyecek kadar düşük motivasyonlu ise hiperparatiroidi ve kilo alımı arasında bir bağ da olabilir. Ancak hiperparatiroidi aynı zamanda iştah kaybına, bulantılara ve potansiyel kilo kayıplarına da yol açabilir.
Hiperparatiroidi Sebepleri ve Risk Faktörleri
Hiperparatiroidi, paratiroid hormonu çok fazla salgılandığında ortaya çıkar ve sindirim yolunda fazla kalsiyum emilmesine sebep olurken, kemiklerdeki depolanmış kalsiyumun salınmasını sağlar.
Birincil hiperparatiroidi sahibi olan bireylerin %90’ında sebep bir veya birden fazla paratiroid bezinde bulunan kanserli olmayan tümörlerdir. Diğer %10’luk kısımda ise paratiroid hormonu çok büyür ve fazla hormon salgılar. Nadiren de olsa kanserli tümörler paratiroid bezlerinde bulunabilir ve hiperparatiroidiye sebep olabilirler. Paratiroid kanseri vakaları toplam birincil hiperparatiroidi vakalarında %1’den daha az yer kaplıyorlar. Tümör oluştuğunda veya kanser geliştiğinde, bu durum paratiroid bezinin ne kadar PTH salgıladığı üzerinde etkili olur.
hiperparatiroidi risk faktörleri şöyle:
• Kadın olmak, çünkü bu rahatsızlık özellikle menopoz sonrası kadınlarda erkeklerden daha yaygın. ABD’de 60 yaşının üzerindeki her 500 kadından birinin her sene bu rahatsızlığı geliştirdiği tahmin ediliyor.
• Yaşlı bir yetişkin olmak.
• Kanser tedavisi gibi tedavilerde boyun bölgesinde radyasyon terapisi geçirmiş olmak.
• Ailede hiperparatiroidi geçmişi olması ve kalıtım.
• Çoklu endokrin neoplazi geçmişi olmak.
• Böbrek hastalıkları veya böbrek iflası geçmişi olmak. Böbrekler D vitaminini vücudun kullanabileceği bir forma dönüştürürler ve
D vitamini kalsiyum düzeylerinin ayarlanması için gereklidir. Kronik böbrek iflası ikincil hiperparatiroidinin en yaygın sebepleri arasında.
• Ciddi kalsiyum eksikliği.
• Ciddi D vitamini eksikliği, kalsiyum emilimini etkiler.
• Genelde bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan lityum ilacı almak.
Geleneksel Hiperparatiroidi Tedavisi
Hiperparatiroidi genellikle rutin kan testleri ile tespit edilir ve kandaki kalsiyum düzeylerinin yüksekliği onu belli edebilir. İnsanların daha belirti bile görmeden tanı almaları çok yaygın karşılaşılan bir durum. Hiperparatiroidi tanısının onaylanmasını sağlayan bazı diğer testler şöyle:
• kalsiyum ve diğer kemik minerallerinin ölçümü için kemik mineral yoğunluğu testi
• idrardan ne kadar kalsiyum atıldığını görmek için uygulanan idrar testi
• paratiroid bezlerine ultrason ile bakma
• böbreklerde anormallikleri görebilmek için görüntüleme testleri
• sestamibi taraması ile hangi paratiroid bezinin fazla aktif olduğunu tespit etme
Hiperparatiroidi nasıl tedavi edilir? Bazen düşük kemik yoğunluğu veya böbrek taşları gibi komplikasyon riski çok düşükse tedavi gerekmeyebilir. Rahatsızlık tedavi gerektirdiğinde genelde şunlar uygulanır:
• Etkilenen paratiroid bezinin alınması. Hipertiroidi ameliyatı ne zaman gerekli olur? Ameliyat hiperparatiroidi tedavisinde en yaygın tedavi. Ameliyatın hedefi hormon çıktısını etkileyen paratiroid bezindeki anormal dokuların alınmasını sağlar. Ameliyat genelde etkilidir ve rahatsızlığı vakaların %90-%95’inde iyileştirir.
• Kalsisimetik ilaçların kullanımı. Bunlar kalsiyumun etkilerini taklit ederek paratiroid bezlerinin daha az salgı üretmesini sağlarlar.
• Hormon replasman tedavisi kemiklerde kalsiyum tutumuna yardımcı olabilir.
• Bipofosfonat ilaçları, kemiklerin kalsiyum kaybetmelerine engel olabilir ve çatlak riskini azaltır.
Yüksek paratiroid düzeyleri nasıl olur? Normal hormon düzeyi 10-65 pg/ml düzeyindedir. Hiperparatiroidi tanısı hormonun bu düzeyin üstünde olması ile konulabilir ancak genelde diğer testler ile kontrol yapılır.
Hiperparatiroidi Belirtileri İçin 6 Doğal Tedavi
Hiperparatiroidi Diyeti
Hiperparatiroidi olanlar ne yemeliler?
Hiperparatiroidi belirtilerini ve komplikasyonlarını daha kötü hale getirebilen kalsiyum eksikliğine engel olmak için kalsiyumca zengin gıdalar almak gerekir. 10-50 yaş aralığındaki yetişkinlerde günde 1000 mg kalsiyum, 51 yaşının üzerindeki kadınlarda ve 71 yaşının üzerindeki erkeklerde ise 1200 mg kalsiyum alımı gereklidir.
• En iyi kalsiyum kaynakları şöyle: süt ürünleri, yapraklı sebzeler ve brokoli, kara lahana, lahana, marul, yeşil fasulye, havuç, turp, badem, baklagiller, börülce, organik tofu, sardalya, istiridye, deniz yosunu, susam, ayçekirdeği, yer fıstığı ezmesi, tatlı patates, orman meyveleri, nohut ve portakal gibi diğer meyve ve sebzeler.
• Hiperparatiroidinin yönetimine yardımcı olacak diğer gıdalar şöyle: tüm yeşillikler, kakao, avokado, muz gibi magnezyum zengini gıdalar ile zeytinyağı ve hindistan cevizi yağı gibi sağlıklı yağlar, organik etler, taze bitkiler ve baharatlar.
• Böbrek taşlarını engellemek için bol bol su içmek gerekiyor. Her 1-2 saatte bir veya idrar açık sarı renk olana kadar su içmek idealdir. Böbrekleri korumak için her gün 6-8 bardak su içmek gerek.
• İnflamasyona sebep olan, bağırsak sağlığını bozan ve besin emilimini etkileyen gıdalardan kaçınırsanız kalsiyumun faydasını görebilirsiniz. İnflamatuvar gıdalar arasında eklenmiş şekerliler, işlenmiş tahıllar, rafine sebze yağları ve sentetik bileşenler bulunuyor.
Unutmayın ki hiperparatiroidi ameliyatına girerseniz bir süre ağrı, boğazda tahriş ve bir kaç gün boyunca yutma çiğneme zorlukları yaşayabilirsiniz. Ameliyattan sonra istediğinizi yemeniz mümkün olsa da, yumuşak gıdalar yemek isteyebilirsiniz ancak sıvıları yutmak zor olabilir. Bunun için yarı katı yarı sıvı püre sebzeler ve meyveler, dondurma, yulaf, avokado, muz, ezilmiş patates, çorba ve chia pudingi tüketebilirsiniz.
Kemik ve Eklem Ağrılarını Azaltma
Gün içinde aktif kalmaya çalışmak ve esnemek, esnekliğin korunmasını ve sertliğin azalmasını sağlayacaktır. Düzenli spor, özellikle de ağırlıklı sporlar ve güç egzersizleri, kemikleri güçlü tutmak için önemli. Ek olarak, egzersiz kardiyovasküler hastalıklar gibi komplikasyonların riskini de azaltır. Kemik ve eklem ağrılarını yönetmek için diğer yollar şöyle:
• Ağrıyan yerlere nane öz yağı uygulamak
• Yoga veya tai chi yapmak
• Epsom tuzları ile sıcak banyo yapmak
• Masaj terapisi ve akupunktur
• Zerdeçal ve omega-3 yağ asitleri gibi anti-inflamatuvar takviyeler almak
• Yeterince uyumak
• Anti-inflamatuvar beslenme
Bulantı ve İştah Kaybı ile Savaşma
Bulantı, kusma ve iştah kaybı sorunlarınız varsa şunlar yardımcı olabilir:
• Yağlı, kaygan gıdalar, yüksek tuzlu gıdalar, güçlü kokulu sebzeler, çok fazla hayvansal protein, baharatlar, yağ ve peynir gibi sindirim sorunlarını daha kötü hale getirebilecek gıdalardan kaçının. Küçük öğünler yiyin ve gün içerisinde atıştırın.
• Susuz kalmamaya dikkat edin, su için, bitki çayları ve hindistan cevizi suyu için, taze meyve ve sebzeler tüketin.
• Buzlu suya biraz limon ve lime suyu katın ve gün içinde yudumlar alın.
• Zencefil kökü, zencefil çayı, zencefil öz yağı veya zencefil kapsüllerini günde bir kaç defa alın. B6 vitaminini günde 3 defaya kadar almak da bulantıları azaltabilir.
• Dışarıda yürüyüş yaparak taze hava alın. İştahınızı düzenlemek için mümkün olduğunca hafif egzersizler yapın.
• Öz yağlar midenizi sakinleştirebilir, modunuzu ve iştahınızı arttırabilirler. Zencefil, papatya, lavanta, buhur, nane ve limon yağları kullanılabilir.
• Yeterince uyumak, çünkü yorgunluk kötü hissettirebilir.
Depresyon ve Yorgunluğu Yönetmek
Depresyonda, halsiz ve kendiniz değilmiş gibi hissediyorsanız konuşma terapisi veya danışmanlık, problem çözme terapisi, bilişsel-davranışsal terapi ve kişilerararası terapi işe yarayabilir.
Ayrıca beynin mesajları iletmesini sağlayan ve ruh halini, enerji düzeylerini ve iştahı etkileyen nörotransmiterlerin üretimini destekleyen tam gıdalar tüketin. Ek olarak, omega-3, probiyotikler, B vitaminleri, adaptojen bitkiler gibi takviyeler ruh halinizi iyileştirebilirler.
Stresi yönetmek ve zihinsel sağlığı iyileştirmek için diğer yollar şöyle: spor, yeterince uyumak, sosyal destek bulmak, dışarıda vakit geçirmek, meditasyon, akupunktur, günlük tutma, okuma ve gönüllülük.
D Vitamini Eksikliğini Önleyin
D vitamini kandaki kalsiyum düzeyinin doğru oranda kalmasına yardımcı olur ve sindirim sisteminin gıdalardan kalsiyum almasını sağlar. D vitamini için önerilen alım miktarı 70 yaşa kadar günde 600 IU, 70 yaştan sonra da 800 IU olarak belirlenmiş.
D vitamini eksikliğini önlemenin en iyi yolu doğrudan güneşe maruz kalmak. Bedeniniz güneşe maruz kaldığı zaman D vitamini üretir. Biraz daha az miktarını gıdalardan da alabilirsiniz. Her gün güneş kremi olmadan güneşte 15-20 dakika geçirin ve cildinizi mümkün olduğunca güneşe maruz bırakın. Kış zamanında veya dışarıda vakit geçiremediğiniz zamanlarda D vitamini takviyesi de alabilirsiniz.
Yıl boyunca D vitamini ve kalsiyum takviyesi alıp almamanız gerektiğini doktorunuza sorun çünkü bazen normal düzeyleri korumak için almak gerekebiliyor.
Sigaradan ve Bazı İlaçlardan Kaçının
Sigara kemikleri zayıflatma ve kardiyovasküler problemleri arttırma gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Sigarayı bırakmak için doktorunuz veya terapistiniz ile görüşün. Sigarayı bırakma gruplarına katılabilir, nikotin bantları kullanabilir, hipnoz, meditasyon ve diğer yaklaşımları deneyebilirsiniz.
Ayrıca çok miktarda alkol alımından kaçınmalı, diüretikler ve lityum gibi kalsiyumu yükselten ilaçlardan da kaçınmalısınız. İlaçları doktorunuzla görüşerek durumu kötüleştirmediklerinden emin olun.
Hiperparatiroidi Uyarıları
Hiperparatiroidi belirtileri ve işaretlerini görürseniz bir doktora veya iç hastalıkları uzmanına görünün. Bunlar arasında yorgunluk, depresyon, eklem ve kemik ağrıları bulunuyor.
Hiperparatiroid belirtilerinin otoimmün hastalıklar, genetik bozukluklar ve diğer tiroid rahatsızlıklarından da kaynaklanabileceğini unutmayın. Kanda yüksek kalsiyum düzeylerine sebep olan başka rahatsızlıklar da var: Sarkodiozis, çoklu myeloma, paget, süt-alkali sendromu, yüksek D vitamini düzeyleri, kemiğe sıçrayan ilerlemiş kanserler, meme kanseri, akciğer kanseri ve böbrek kanseri.
Hiperparatiroidi ne kadar erken tedavi edilirse o kadar iyi. Erken ve doğru teşhis ile uygun tedavi, rahatsızlığın düzelmesini sağlayacaktır ve belirtilerin kötüleşmesine engel olacaktır.
