İnsülin, pankreasın ürettiği bir hormondur ve hücrelerin glukozu emerek kullanmalarını sağlar. İnsülin direnci olan insanlarda ise hücreler insülini verimli olarak kullanamazlar.
Hücreler glukozu ememedikleri zaman, kandaki bu şekerin birikimi artar. Eğer glukoz veya kan şekeri normalden yüksekse ancak diyabetteki kadar yüksek değilse, doktor bunu prediyabet olarak tanımlayacaktır.
Prediyabet genellikle yüksek insülin direncine sahip olan insanlarda ortaya çıkar. ABD’deki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, her 3 kişiden 1 tanesinde prediyabet olduğunu belirtiyor.
Bu makalede insülin direncinin mevcut durumuna bakacağız ve onun diyabet ve diğer rahatsızlıklardaki risk faktörü unsurunu açıklayacağız.
Ayrıca insülin direncinin işaret ve belirtileri ile ondan kaçınmaya da değineceğiz.
İnsülin Direnci Nedir?
Kandaki fazla glukoz, hücrelerin kan şekerini enerji için emme ve kullanma yeteneğini azalttığında insülin direnci ortaya çıkar.
Bu durum prediyabet ve zamanla da tip-2 diyabet riskini arttırır.
Eğer pankreas düşük emilim miktarını kompanse edebilecek kadar insülin yapabilirse, diyabet gelişme riski düşer ve kan şekeri sağlıklı aralıkta kalır.
İnsülin Direnci Nasıl Diyabete Döner?
Eğer prediyabetiniz varsa, pankreas bedenin direncini yenebilmek ve kan şekeri düzeylerini düşük tutabilmek için yeterince insülin salgılamak üzere giderek daha fazla çalışır.
Zaman içerisinde pankreasın insülin salgılama yeteneği azalır ve bu da tip-2 diyabete sebep olur.
İnsülin direnci tip-2 diyabetin temel özelliklerinden birisi olmaya devam ediyor.
Gelişimi
İnsülin kan akışında dolaşan glukoz miktarının yönetimi için temeldir. Hücrelerin glukozu emmesini tetikler.
İnsülin aynı zamanda karaciğerin bir miktar glukozu kana salmak yerine depolamasının da talimatını veren kimyasal bir mesajcıdır. Karaciğer glukozu glikojen formunda depolar.
İnsülin genelde vücudun iyi bir enerji dengesini korumasını sağlar ve kan şekeri düzeylerinin çok uzun süre zirve yapmasına engel olur.
İnsülin direncinin sebepleri oldukça karmaşık ve bu konudaki araştırmalar devam ediyor.
Aşağıdaki adımlar tıp dünyasının insülin direncine dair mevcut anlayışını ortaya koyuyorlar:
- Bedendeki hücreler insülinden daha az etkilenir hale gelirler.
- Bu direnç pankreasın daha fazla insülin salgılamasına sebep olur, böylece güvenli kan şekeri düzeyleri korunur.
- Pankreas sonrasında hücrelerin artan direncini karşılayabilecek düzeyde insülin üretmekte zorlanır.
- Kan glukoz düzeylerinin devamlı yüksek kalmaları durumu ortaya çıkar ve prediyabete döner. Eğer kişi bunu doğru şekilde idare etmezse ve tedavi almazsa tip-2 diyabete dönebilir.
Belirtileri
İnsülin direnci genellikle diyabet gelişene kadar herhangi bir belirti vermez. Prediyabet sahibi insanların %90’ı bu rahatsızlığa sahip olduklarının farkında değil.
İnsülin direnci aynı zamanda aşağıdaki sağlık problemlerine de yol açabilir:
- Akantozis nigrikans: İnsülin direncine sahip olan insanlarda ortaya çıkabilen bir cilt rahatsızlığıdır. Kasık, kol altı ve boyun arkası bölgesinde koyu renkli bölgelerin ortaya çıkmasına sebep olur.
- Polikistik over sendromu: İnsülin direnci polikistik over sendromu belirtilerini kötüleştirebilir ve bu da düzensiz adet döngülerine, kısırlığa ve ağrılı adete sebep olabilir.
Doktorlar aynı zamanda kandaki yüksek insülin düzeylerinin kalp ve damar hastalıkları gibi hastalıkların riskini diyabet olmasa bile arttırdığını düşünüyorlar.
Risk Faktörleri
Aşağıda insülin direnci, prediyabet ve diyabete dair risk faktörleri bulunuyor:
- fazla kilolu olmak veya obez olmak, özellikle de fazla kilolar bel bölgesindeyse
- hareketsiz ve sporsuz yaşam tarzı
- sigara içmek
- uyku problemleri
- yüksek tansiyon, 2018 yılındaki bir çalışmada insülin direnci riskindeki artış ile bağdaştırıldı
Prediyabet ve diyabetle alakalı belli risk faktörlerinin kalp hastalıkları ve diğer kalp damar problemleri ile inme gibi serebrovasküler sağlık problemleriyle de bağlantıları var.
Bu risk faktörlerinin obezite gibi bazıları yaygınlar ve kaçınılmaz olabilirler. Sağlık otoriteleri, yaşam tarzı önlemlerinin hastalığın bu konudaki riskini azaltmaya yardımcı olabileceğini belirtiyorlar.
ABD Sağlık ve Kamu Hizmetleri kurumu, 45 yaş üzerinde ve fazla kilolu olan herkesin diyabet testi olmasını öneriyor.
Teşhis
Çeşitli testler prediyabet ve diyabetin teşhis edilmesini sağlayabiliyorlar:
- A1C testi: Bu testte kişinin 2-3 ay boyunca ortalama kan şekeri ölçülüyor.
- Açlık kan şekeri testi: Kişi 8 saat veya daha uzun süre aç kaldıktan sonra doktor kan şekeri düzeylerini ölçer.
- Random kan şekeri testi: Gün içerisinde herhangi bir anda kan şekerinin ölçümü sağlanır.
Doktorlar genelde doğru teşhis koyabilmek için bu testlerden bir kaç tanesini isterler.
Eğer kan şekeri düzenli olarak normal aralığın dışında olursa, bu bedeninizin insüline direnç kazanmaya başladığı anlamına gelebilir.
Önleme
Aile geçmişi ve genetik yapı gibi insülin direnci ve tip-2 diyabet konusunda risk oluşturan bazı faktörleri etkilemek mümkün değil.
Ancak insülin direncinden etkilenme ihtimalini azaltmak için atılabilecek bazı adımlar var. Bunların bazıları kalp hastalıkları ve inmeyi de önlemeye yardımcı olabilirler.
Amerikan Kalp Derneği, özellikle kilo verme ve fiziksel aktiviteyi arttırma gibi bazı yaşam tarzı önlemleri ile tip-2 diyabet riskinin azaltılabileceğini belirtiyor.
Kaslar sporun ardından insüline karşı daha hassas hale gelirler ve böylece kişi aktif, sağlıklı bir yaşam tarzı ile insülin direncini tersine çevirebilir.
İnsülin direnci veya prediyabet tanısı panik yaptırabilir ancak çok çabuk yaşam tarzı değişimleri yaparak anında sonuç beklemek sürdürülebilir olmaz.
Bunun yerine fiziksel aktiviteyi aşamalı olarak arttırın, öğünlerinizi yavaş yavaş daha sağlıklı hale getirin, düşük karbonhidratlı beslenin ve bunu her hafta sürdürün.
İnsülin direncini azaltmanın en iyi yollarından birisi yavaş, sürdürülebilir değişimler yapmaktır.
Prediyabet sadece bir uyarıdır.
Araştırmalar, yaşam tarzı değişimlerinin prediyabetin diyabete dönme ihtimalini %58’den fazla düşürebildiğini gösteriyorlar.
İnsülin direnci ve diyabet riskini azaltmak için adımlar atmaya bugünden başlayın.
