K vitamini kanın pıhtılaşması, kemik sağlığı ve pek çok başka konuda önemli olan bir vitamindir. Temel belirtisi kan pıhtısı oluşamamasından kaynaklı aşırı kanamadır.
K vitamini eksikliği çok fazla görülmez ve çoğu insan bu vitamini beslenme ile yeterince alır. Ancak yenidoğanlarda K vitamini eksikliği gelişebilir.
Eğer kişi kan sulandırıcı alıyorsa, her gün aynı miktarda K vitamini alması da önemlidir.
K Vitamini Nedir?
K vitamininin iki hali vardır:
- K1 vitamini yeşil yapraklı sebzelerde, örneğin ıspanak ve kara lahanada bulunur.
- K2 vitamini ise terayağı ve yumurta sarısı gibi hayvansal gıdalar ile kefir gibi fermente gıdalarda bulunur. Bağırsaklarda da bu vitaminin bir kısmı üretilir.
Hem K1 hem de K2 vitamini kan pıhtısı üretiminde kullanılan proteinleri üretir. Kan pıhtıları hem iç hem de dış kanamaların aşırıya kaçmasına engel olurlar.
Eğer kişide K vitamini eksikliği varsa, bedeni bu proteinleri yeterince üretemiyor demektir ve bu da aşırı kanama riski doğurur.
Çoğu yetişkinde yedikleri sayesinde yeterince K vitamini bulunur ve ayrıca bir kısmı da bedenin kendisi tarafından üretilir.
Bazı ilaçlar ve rahatsızlıklar K vitamini üretimini etkileyebilir ve emilimini azaltabilirler. Yani yetişkinlerde eksik olması da mümkündür.
K vitamini eksikliğinin olma ihtimali bebeklerde daha fazla. Eğer bu durum olursa K vitamini eksikliği kaynaklı kanamalar olabilir.
Sebepleri Ve Risk Faktörleri
Eğer şu şartlar mevcutsa yetişkinlerde K vitamini eksikliği riskinde artış olur:
- kan sulandırıcılar alınıyorsa bunlar pıhtı oluşumuna engel olurlar ama K vitamini aktivasyonunu da engellerler
- K vitamini üretimi ve emilimini bozan antibiyotikler alınıyorsa
- yenilen gıdalardan yeterince K vitamini alınmıyorsa
- aşırı dozda A ve E vitaminleri alınıyorsa
Bazı tıbbi rahatsızlıklar da K vitamini eksikliğinin ortaya çıkma ihtimalini arttırabilirler. Örneğin bedenin daha az yağ emilimi yapmasını sağlayan rahatsızlıklar buna sebep olabilirler.
Yağların az emilimi ile bağlantılı bazı rahatsızlıklar şöyle:
- çölyak hastalığı
- kistik fibrozis
- bağırsak veya safra bozuklukları
- bağırsakların bir kısmının alınması
Yenidoğan bebeklerde K vitamini eksikliği eğiliminin olma sebebi ise şöyle:
- anne sütünde K vitamini az bulunur
- K vitamini plasentadan bebeğe iyi geçmez
- yenidoğanın karaciğeri K vitaminini verimli kullanamaz
- yenidoğanın bağırsaklarında hayatının ilk bir kaç gününde yeterince K2 vitamini üretilemez
K Vitamini Eksikliğinin Belirtileri
K vitamini eksikliğinin temel belirtileri arasında aşırı kanama var. Kanama kesik olmayan bölgelerde bile ortaya çıkabilir. Ayrıca şu şartlara sahip bireylerde kanama daha görünür olabilir:
- kolayca morluk yaşayan
- tırnak altında küçük kan pıhtıları olan
- bedenin içindeki mukus membranların çevresindeki kanamaları yaşayanlar
- koyu siyah veya kanlı dışkı yapanlar
Bebeklerde K vitamini eksikliği doktorlar tarafından şunlar ile gözlemlenir:
- göbek kordonunun olduğu bölgede kanama
- deri, burun ve mide bağırsak yolları ile diğer bölgelerde kanamalar
- bebek sünnet olduysa peniste kanama
- beyinde ani kanama, bu durum tehlikelidir ve hayati risk oluşturur
Günlük K Vitamini İhtiyacı
Yetişkinlerin günde aşağıdaki miktarlarda K vitamini almaları öneriliyor:
- erkekler için 120 mikrogram
- kadınlar için 90 mikrogram
K vitamini bakımından zengin gıdalar şöyle:
- ıspanak, marul, kara lahana ve brokoli gibi yeşil yapraklı sebzeler
- sebze yağları
- yaban mersini ve incir gibi meyveler
- karaciğer dahil etler
- peynir
- yumurta
- bezelye
- soya fasulyesi
- yeşil çay
Ayrıca K vitamini takviyeleri de alınabilirler. Ancak mevcut ilaçlar ile etkileşime girebilecekleri için önce doktorla konuşmak gerekir.
K Vitamini Eksikliğinin Teşhisi
Doktor ilk olarak tıbbi geçmişinize bakacaktır ve K vitamini eksikliği riskiniz olup olmadığını anlamaya çalışacaktır. Genelde şu insanlar risk altındalar:
- kan sulandırıcı alanlar
- antibiyotik kullananlar
- yağ emilimi problemleri olanlar
Doktorunuz muhtemelen PT testi adı verilen testi yaparak K vitamininin belirtilere sebep olup olmadığını gözlemleyecektir. Bu kan testinde kanda ne kadar sürede pıhtı oluştuğu gözlemlenir.
Bir hemşire iğne ile kan numunesi alır. Sonrasında numuneye kimyasalları koyar ve tepkimeye göz atar. Kanın pıhtılaşması genelde 11-13.5 saniye alır. Eğer pıhtılaşma daha uzun sürerse, doktor K vitamini eksikliğiniz olduğunu tespit edebilir.
Laboratuvarda sonuçlara farklı şekilde de bakılabilir ve uluslararası normalize oranınız gözlenebilir. Bu ölçümde dünya çapındaki farklı laboratuvarların sonuçlarına göz atılır. Normal değeri 0.9-1.1 arasındadır. Kan sulandırıcı alanlarda ise 2-3.5 arasında olma eğilimindedir. Doktor rakamın çok yüksek olup olmadığını inceleyecektir.
K Vitamini Eksikliğinin Tedavisi
Kişide K vitamini eksikliği varsa doktor K vitamini takviyesi yazabilir.
Takviye genelde ağızdan alınır ancak ağızdan emilim oranı düşükse iğne yoluyla da verilebilir.
Doz genelde yaşa ve kişinin sağlığına bağlı. Normal doz 1-10 mg arasındadır ve 12 saat sonra tekrar uygulanabilir.
Doktor kişinin kan sulandırıcı alıp almadığını da kontrol edecektir çünkü bunlar K vitamini ile etkileşime girebiliyorlar.
K Vitamini Eksikliğinin Uzun Vadeli Sonuçları
Yetişkinlerde tedavi edilmezse K vitamini eksikliği aşırı kanama ile sonuçlanabilir ve tehlikeli olabilir. Ama çoğu vakada tedavi edilebilirdir.
Bebeklerdeki eksikliği hızlıca tanımlanır ve tedavi edilirse iyi sonuçlar alınırlar. Ama kanama çok uzun sürerse ve tedavi edilmezse beyin hasarı ve ölüm oluşabilir.
K Vitamini Eksikliği Nasıl Önlenir?
Her gün tüketmeniz gereken net bir K vitamini miktarı yok. Ama ortalama olarak uzmanlar erkeklerde 120 mikrogram, kadınlarda 90 mikrogram öneriyorlar. Yeşil yapraklı sebzeler gibi bazı gıdalarda K vitamini çok fazladır ve bir porsiyonu bile tüm ihtiyacınızı sağlar.
Doğumda bir tane K vitamini iğnesi yenidoğanlarda problemi engeller.
Yağ emilim metabolizmasında problemleri olan bireyler K vitamini takviyeleri alma konusunda doktorlarına danışmalılar. Aynısı kan sulandırıcı alanlar için de geçerli.
