Kamkat, bir üzüm tanesinden çok fazla büyük olmayan ve portakala benzeyen bir narenciyedir. Anavatanı Çin olan Kamkat’ın Çince anlamı altın portakaldır.
Bu küçük meyveler kamkat ağacında yetişir ve Rutacae bitki familyasından olup bilimsel ismi “citrus fortunella”dır. Kamkatın bilimsel sınıflandırması tam olarak şu şekildedir:
Alem: Plantae
Bölüm: Magloliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Spindales
Familya: Rutaceae
Alt familya: Aurantiodieae
Oymak: Citreae
Cins: Fortunella
Kamkatın anavatanı Çin olsa da günümüzde dünyanın pek çok yerinde yetiştirilebiliyor.
Kamkat; yuvarlak ve oval bir şekle sahip, turuncu-sarı renklerde, yumuşak, pürüzsüz, ince ve parlak kabuklu bir meyvedir. Kamkat yaklaşık bir üzüm tanesi kadar olmasıyla narenciyeler arasındaki en küçük meyvedir. Kamkatı tüketmek için kabuğunu soymak gerekmez. Yalnızca çekirdeklerini çıkarmak yeterlidir.
Kamkat meyvesinin eti ekşi olup kabuğu ise barındırdığı flavonoidler ve terpenoidler nedeniyle tatlıdır. Bu meyveyi daha önce tatmadıysanız, tadının diğer turunçgillere benzediğini söylemek yerinde olacaktır. Kamkat ilk yenildiğinde ağızda güçlü bir tat bırakır ve sonrasında bu tat buruk ve ekşi bir lezzete dönüşür.
Kamkatın Özellikleri
Kamkat ağacını diğer bitkilerden ayıran özellikleri kısaca şu şekildedir:
- Subtropikal iklim bitkisidir.
- Yavaş büyüyen, canlı, verimli, yaprak dökmeyen ve çalı formunda olan bir ağaçtır.
- Türüne göre boyları 2,5-4,5 metre arasında değişmektedir.
- Ağacın dalları seyrek, az dikenli ya da dikensizdir.
- Yaprakları küçük, parlak ve koyu yeşildir.
- Çiçeklerinin rengi beyazdır.
- Hidrofolik bir ağaç olduğu için uzun süren kuraklık dönemlerinde sulanması gerekir.
- Su kıyısındaki yerlerde yetişen kamkat ağaçlarının meyve verimliliği yüksektir.
- Sıcaklığa toleranslı olup kuraklık ve sele karşı hassastır.
- Kasım ayından Nisan ayına kadar meyveleri toplanabilmektedir.
- Kışın uyku periyoduna giren kamkat ağacı belli bir dereceye kadar soğuğa dayanıklıdır.
Kamkat Besin Değeri
Kamkat özellikle C vitamini ve lif bakımından zengin olmasıyla ön plana çıkan bir narenciyedir. Kamkat yediğiniz zaman diğer pek çok taze meyveden daha fazla lif tüketmiş olursunuz.
100 gram (yaklaşık 5 meyve) kamkatın besin değerleri şu şekildedir:
Kalori: 71
Karbonhidrat: 16 gram
Protein: 2 gram
Yağ: 1 gram
Lif: 6,5 gram
A vitamini: Günlük ihtiyacın %3’ü
C vitamini: Günlük ihtiyacın %73’ü
Kalsiyum: Günlük ihtiyacın %6’sı
Manganez: Günlük ihtiyacın %7’si
Kamkat aynı zamanda az miktarda B vitaminleri ile E vitamin, demir, magnezyum, potasyum, bakır ve çinko da içermektedir.
Kamkatın çekirdeklerinde ve kabuğunda ise az miktarda omega-3 yağ asitleri bulunmaktadır.
Tıpkı diğer pek çok taze meyve gibi kamkatın da su içeriği oldukça yüksektir. Kamkatın ağırlığının yüzde 80 kadarını su oluşturmaktadır.
Kamkat, fazla miktarda su içermesi ve zengin lif içeriği sayesinde doyurucu bir yiyecek olmasına rağmen yüksek kalorili değildir. Bu nedenle kilonuzu kontrol altında tutmaya çalışıyorsanız, atıştırmalık olarak kamkat tüketebilirsiniz.
Kamkatın Faydaları
Kamkatın meyvesi ve yaprakları, özellikle de geleneksel Çin tıbbında soğuk algınlığı ve öksürük için kullanılmaktadır. Ayrıca kamkat vitamin ve antioksidanlar bakımından zengin olduğu için çeşitli hastalıkların hafifletilmesi ya da iyileştirilmesinde de yardımcı olarak kullanılabilmektedir.
Kamkatın insan sağlığı üzerinde sağladığı tüm faydaları aşağıda okuyabilirsiniz.
- Antioksidanlar ve diğer bitkisel bileşikler bakımından zengindir
Kamkat flavanoidler, fitosteroller ve uçucu yağlar gibi bitki bileşikleri bakımından zengindir.
Kamkatın kabuğu yenilebilir ve meyvenin etinden daha fazla miktarda flavonoid bulundurur.
Meyve flavanoidlerinden bazıları antioksidan ve anti-inflamatuar etkiler göstermektedir. Bu sayede kalp hastalıklarına ve kansere karşı korunma konusunda faydalı olabilirler.
Kamkatta bulunan fitosteroller ise kolesterole benzer kimyasal yapılara sahip olduğu için vücutta kolesterol emilimini engellemeye yardımcı olabilir. Bu sayede kamkat, kan kolesterolünüzü düşürmenize yardımcı olabilir.
Kamkat gibi işlenmemiş besinler tüketildikleri zaman içerilerinde bulunan flavonoidler, fitosteroller ve uçucu yağların etkileşime girdiği ve hepsinin bir arada bazı yararlı etkilere neden olduğu düşünülmektedir.
- Bağışıklık sistemini destekler
Kamkat, özellikle Çin tıbbı olmak üzere bazı Asya ülkelerinde soğuk algınlığı, öksürük ve solunum yollarında gerçekleşen diğer inflamasyonların tedavisinde kullanılmıştır.
Modern bilim de kamkatta bulunan bazı bileşiklerin bağışıklık sistemimizi desteklediğini gösteriyor.
Kamkat, bağışıklığı destekleyen C vitamini bakımından çok zengin bir kaynaktır. C vitamini dışında kamkatta bulunan diğer bitki bileşikleri de bağışıklık sistemini güçlendirme konusunda faydalı olabilir.
- Obezite ve obeziteyle ilgili sorunlarla savaşmada yardımcı olabilir
Kamkatta bulunan bitki bileşikleri, obezite ve obeziteyle ilişkili olarak görülen kalp hastalıkları ve tip 2 diyabet gibi hastalıklarla savaşma konusunda faydalı olabilir.
Obezite ile ilgili hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, kamkat özütünün açlık kan şekerini, toplam kolesterolü, kötü kolesterolü ve trigliseridleri düşürmeye yardımcı olduğunu gösterdi.
Kamkat ile ilgili olarak insanlar üzerinde daha fazla araştırma yapılması gerekse de bu meyveyi kabuğuyla birlikte yiyerek sağlık üzerinde sağlayabileceği faydalardan yararlanabilirsiniz.
Kamkat Türleri
Kamkatların çeşitli türleri bulunmakla birlikte yetiştiriciliği yapılan kamkat türleri aşağıdaki şekildedir.
- Hong Kong Kamkatı
Chin chü, shan chin kan ve chin tou isimleriyle bilinen Hong Kong kamkatı, Hong Kong ile Çin’in bazı dağlık bölgelerinde yetişmektedir. Boyutları yaklaşık 1,6-2 cm olan Hong Kong kamkatının kabuğu olgunlaştıkça soyulur. İçerisinde 3-4 tane küçük çekirdek bulunmaktadır.
- Marumi Kamkatı
Marumi kamkatının anavatanı Japonya’dır. Marumi kamkatının şekli hafif basık bir küre şeklindedir ve boyu yaklaşık 3,2 cm’dir. Altın sarısı renkte olan Marumi kamkatının tadı aromatik ve baharatımsıdır. İçerisinde 4-7 adet çekirdek bulunan bu meyvenin ağacının boyu 2,75 cm’ye kadar çıkabilmektedir. Küçük yaprakları olan ağaç, aynı sezon içerisinde meydana gelebilecek soğuklara karşı dayanıklıdır.
- Meiwa Kamkatı
Marumi kamkatı gibi Meiwa kamkatının da anavatanı Japonya’dır. Bu kamkatın şekli kısa ve yuvarlak olup genişliği ise 4 cm kadardır. Meyvesi tatlı olan Meiwa kamkatının 7 çekirdeği bulunmakla birlikte çekirdeksiz olanlarına ya da daha az çekirdek bulunduranlarına rastlamak da mümkündür. Anavatanı Japonya olan Marumi kamkatı Çin’de de yetiştirilebilmektedir.
- Negami Kamkatı
Anavatanı Çin olan Nagami kamkatının meyvesi yuvarlaktır ve meyvesinin boyutları 4-5 cm kadardır. İçerisinde 4-5 çekirdek bulunan Nagami kamkatı ağacını Ekim-Ocak ayları arasında yetiştirmek mümkündür. Ağacın boyları 4,5 metreye kadar çıkabilmektedir.
Kamkat Nasıl Yetiştirilir?
Kamkat yetiştirmek için en iyi yol, Carrizo sitranjını anaç bitki kökü olarak kullanarak T göz aşısı yapıp üretmek olmaktadır. Kamkat bitkisinin hem erkek hem de dişi organları aynı çiçek üzerinde olduğundan ve kendi başına verimli olabildiğinden dolayı her yerde ve her çiçekte yetiştirilebilmesi mümkündür.
Akdeniz bölgesinde Temmuz-Ağustos aylarının sonlarına doğru çiçek açan kamkat bitkisi meyvelerini Ağustos sonu ve Eylül ayı içerisinde vermektedir. İri bir üzüm tanesi kadar olan kamkat meyvelerinin olgunlaşması Şubat-Mart aylarını bulmaktadır. Kamkat ağacının meyveleri koparılmazsa meyveler ağaçta kalabilmekte ve sonrasında da yenebilmektedir.
Kamkatı sıcaklığın -4°C derecenin altına düşmediği yerlerde yetiştirebilirsiniz. Kamkat hava alan, aydınlık ve uzun süreler güneş ışığı alabileceği yerlerde yetişmekten hoşlanır. Güneş ışığı göremezse meyve vermeyip yapraklarını dökebilir.
Kamkat yetiştirmek için en uygun toprak, pH değeri 6,5-7 aralığında olan topraklardır. Organik madde bakımından zengin toprak seven kamkatın dikileceği yerin gevşek yapılı ve havadar olması iyi olur. Ayrıca topraktaki nemin çok fazla kaybedilmesine yol açmayacak şekilde bitkiyi sulamak gerekir. Bunun için kamkatı yazları haftada bir, kışları ise 10-15 günde bir sulayabilirsiniz.
Kamkat bakımında son olarak gübreleme konusuna değinmek gerekirse Mart-Nisan aylarında azotlu gübre uygulaması yapılabilir. Kamkat çiçeklendikten sonra küçük meyveler verir. Bu dönemde de kamkatı az bir miktarda azotlu gübre ile tekrar gübreleyebilirsiniz. Kış ayları sona ererken ise fosfor ve potasyum bulunduran gübrelerle uygulama yapabilirsiniz. İlkbahar ve yaz aylarına gelindiğinde ise 15 günde bir 2 g/l iz elementli kompoze gübre ile uygulama yapmaya devam ederek bitkinize en iyi şekilde bakabilirsiniz.
Evde Kamkat Bakımı
Evde ilk kez kamkat bakacaksanız, ağacın kökünden biraz daha geniş bir saksı seçtiğinizden emin olun. Genç kamkat ağaçları için genelde 20 cm’lik saksılar yeterli olmaktadır. Saksının dibinde drenaj için bolca delik yer alsın.
Kamkat ağacının her birkaç yılda bir saksısını bir boy büyüterek değiştirin. Bunun için ağacın kökünü yavaşça gevşetin ve yeni saksıya yeni toprakla birlikte eski derinliğinde olacak şekilde dikin. Evde bakılan kamkat ağaçları için genelde 40-50 cm’lik saksılar yeterli olmaktadır. Tabi bu boyutlar yetiştirdiğiniz türe ve çevresel koşullara göre değişiklik gösterecektir.
Kamkat Nasıl Yenir?
Kamkatı aşağıdaki şekillerde beslenme düzeninize dahil edebilir ve sağlayacağı faydalardan yararlanabilirsiniz.
Kamkat reçeli: İnce bir şekilde kıyılmış kamkatları kabuklarıyla birlikte şeker ekleyerek normal reçel yapar gibi kamkat reçeli hazırlayabilirsiniz. Bu renkli ve aromalı reçeli kahvaltıda ekmeğinize sürerek ya da peynirlerle birlikte tüketebilirsiniz.
Şekerlenmiş kamkat: Kamkatları doğrayıp su ve şekerle bir araya getirerek kamkatların kabukları yarı saydam hale gelene kadar pişirebilirsiniz. Şekerlenmiş kamkatları tatlılarda kullanabilir ya da kokteyllere ekleyebilirsiniz.
Meyve salatası: Rengarenk bir meyve salatası için kamkatları dilimleyin ve salatanıza greyfurt ve portakal gibi turunçgillerle birlikte nane yaprakları ve bal ekleyin.
Bundt kek: Kamkatları doğrayın ve zencefil şekerleri ile birlikte basit bir kek hamurunun içine yerleştirin. Daha gösterişli bir görünüm elde etmek için kekinizi kek kalıbında pişirin ve turuncu bir jöle ile süsleyin.
Sonuç Olarak
Kamkat, besin değerleri bakımından zengin ve yaklaşık bir üzüm tanesi büyüklüğünde olan bir meyvedir. Kamkatın faydaları yalnızca besin değerlerinden değil, aynı zamanda içerisinde bulunan bitki bileşiklerinden de gelmektedir.
Kamkatın insan sağlığı üzerindeki faydaları arasında antioksidanlarla vücudu destekleme, bağışıklığı güçlendirme ve obezite ve obeziteyle ilgili hastalıklarla savaşma konusunda faydalı olmak yer alsa da bunların bir kısmı hakkında daha fazla bilimsel araştırma yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır.
Kamkat meyvelerini satın alarak çeşitli şekillerde beslenme düzeninize dahil edebilirsiniz. Ayrıca evde yetiştirilmeye uygun olan bu küçük ağaca evde bakarak meyvelerini istediğiniz zaman istediğiniz şekilde kullanmak üzere elinizin altında bulundurabilirsiniz.
