Bazı dönemlerde sebepsizce kendimizi halsiz, yorgun, bitkin ve moralsiz hissediyoruz. Aslında yeterince uyumuş, sağlıklı besinlerle beslenmiş olsa da bunu düzeltmek, değiştirmek mümkün olmuyor. İşte böyle geçmeyen bir halsizlik, bitkinlik halinde sebebi tıbbi yollarla aramakta, bulmaya çalışmakta, kan değerlerimizi kontrol ettirmekte fayda var. Çünkü kansızlık en başta günlük hayatımızı etkileyecek kadar net dışa vurum gösteriyor. Peki, nedir bu kansızlık? Kansızlık bir kan hastalığı türüdür ve kansızlık varsa, kan hücrelerinin sayısı ya da fonksiyonlarıyla ilgili normal dışı bir durum söz konusudur. Şöyle ki, kırmızı kan hücreleri kana rengini verir, bu kırmızı rengini de hemoglobinden alır. İşte bu kırmızı kan hücrelerinin fonksiyonlarının doğal yollarla düzenlenmesi konusunda da bize demir içeriği yüksek doğal protein deposu besinleri tüketme görevi düşüyor.

Neden kansızlık olur?

Kırmızı kan hücrelerimizin sayısı ya da hücrelerin taşıyabileceği hemoglobin miktarı azaldığında kansızlık, yani anemi ortaya çıkıyor. Çünkü bu durumda vücudun dokuları oksijensiz kalıyor. Oksijen eksikliği, yoksunluğu durumunda da ten renginin sararması, solgunluk, güçsüzlük, halsizlik, nefes darlığı, kalp atışının düzensizleşmesi gibi kansızlık sebepli şikayetler ortaya çıkıyor. Eğer zamanında fark edilmez, müdahale edilmezse kalp yetmezliği, damar tıkanıklığı, kalp krizi, felç gibi sorunlar baş gösteriyor.

İşte bu kansızlık sorunun temel sebepleri; vücutta yeterince alyuvar üretilememesi, bir kanama durumunda vücudun ürettiğinden daha hızlı bir şekilde alyuvar kaybedilmesi ve vücutta bulunan bazı bozukluklar dolayısıyla vücudun kırmızı kan hücrelerini kendisinin yok etmesidir. Bunlar da daha net anlayabileceğimiz şekilde demir eksikliği, B12 vitamini eksikliği, folik asit eksikliği, kronik hastalıkların ortaya çıkması, kemik iliği ve hücre bozuklukları olarak sıralanabilir.

Demir eksikliğine dayalı kansızlık

En yaygın kansızlık sebebi demir eksikliğidir. Vücudumuzda yeterince demir olmadığında kırmızı kan hücreleri için gerekli olan hemoglobin de yeterince üretilemez ve demir eksikliği anemisi oluşur. Özellikle üreme çağındaki kadınlarda regl dönemlerinde, vücuttaki kanı anneyle bebeğin paylaşmak durumunda kaldığı hamilelik döneminde, mide-bağırsak sisteminde kan kaybı yaşandığında ve demir bakımından eksik beslendiğimizde demir eksikliğine bağlı kansızlık meydana gelir.

B12 vitamini ve folik asit eksikliğine dayalı kansızlık

Vücudumuzun sağlıklı kırmızı kan hücreleri üretebilmesi için demir, B12 vitamini ve folik aside ihtiyacı vardır. B12 vitamini ve folik asit içeren besinler bakımından eksik beslenen kişilerde kansızlık görülür.

Kronik hastalıklara dayalı kansızlık

Pek çok kronik hastalık, ancak özellikle de kronik böbrek rahatsızlığı kansızlığa yol açıyor. Kanser, AIDS, eklem iltihabı, hipotroid gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar da kırmızı kan hücresi üretimini yavaşlatıyor, kansızlığa yol açıyor.

Kemik iliği ve hücre sorunlarına dayalı kansızlık

Kemik iliği rahatsızlıkları yaşayan kişilerin vücutlarında yeterince kırmızı kan hücresi üretilemiyor veya üretilen hücreler tam olarak sağlıklı gelişemiyor. Böyle vakalarda da kansızlık ortaya çıkıyor.

Kansızlığı önleyen, tedavi eden yiyecekler

Öncelikle belirteyim; kansızlık sorunu olan ya da böyle bir rahatsızlık yaşamak istemeyenlerin demir, B12 ve folik asit bakımından zengin beslenmesi gerekiyor.

Demir içeren besinler; ciğer, istiridye, kırmızı et, beyaz et, ton balığı, sardalye, karides, yengeç, sakatat, tam tahıllar, yulaf, soya fasulyesi, barbunya, kuru fasulye, patates, tofu, ıspanak, kuru üzüm, pekmez, kabak, kabak çekirdeği, mercimek, nohut, erik, domates, börülce, kaju şeklinde sıralanabilir.

B12 vitamini bakımından zengin olan besinler; kabuklu deniz ürünleri, ciğer, balık, yengeç, ıstakoz, kırmızı et, yumurta, peynir, yoğurt, süt, tofu olarak sıralanabilir.

Bolca folik asit içeren besinler; koyu yeşil yapraklı sebzeler, ayçekirdeği, bamya, bezelye, börülce, brokoli, Brüksel lahanası, domates, enginar, ıspanak, karaciğer, karnabahar, kestane, keten tohumu, kuşkonmaz, lahana, marul, maydanoz, mercimek, meyveler, pancar, roka, süt, tahin ve yer fıstığı olarak sıralanabilir. İşte şimdi bu besinlere bakalım:

  • Kuzu ciğeri: Kuzu ciğeri hem B12 vitamini hem de demir açısından zengindir. Şöyle ki, 100 gram kuzu ciğeri yediğinizde o gün için ihtiyacınız olan demirin yarısını, B12 vitaminin de ihtiyaçtan çok daha fazlasını almış olursunuz. Bununla birlikte A, B6, K vitaminleri, manganez, bakır, çinko minerallerini de kuzu ciğerinde mevcut.
  • Uskumru: Genel olarak deniz ürünlerinin, ancak en çok da uskumru, sardalye, ton balığı ve somunun kansızlığa iyi geldiği biliniyor. 100 gram uskumru, günlük ihtiyaç duyduğumuz B12 vitaminin çok daha fazlasını içeriyor.
  • Ispanak: Sağlıklı ve doğal beslenme denilince ilk aklan gelen sebzelerden birisi ıspanaktır. Çünkü ıspanak manganez, çinko, potasyum, kalsiyum ve bakır mineralleri, A, B6, C, K vitaminleri ve folat bakımından oldukça zengindir. Örneğin 100 gram çiğ ıspanak günlük demir ihtiyacımızın % 15’ini karşılamaya yeter.
  • Kırmızı et: B6, E, B12 vitaminleri, selenyum, çinko, niasin, riboflavin, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve fosfor bakımından zengin olan Kırmızı etin 100 gramı günlük demir ihtiyacımızın da % 11’ini karşılıyor.
  • Beyaz peynir: 100 gram beyaz peynir günlük B12 vitamini ihtiyacımızın % 28’ini, demir ihtiyacımızın da % 4’ünü karşılıyor.
  • Yumurta: Yumurta, demir ve B12 vitamini bakımından zengindir. 1 tane yumurta günlük demir ihtiyacımızın % 5’ini, B12 ihtiyacımızın da % 11’ini karşılar.
  • Brokoli: Brokoli demek, vitamin ve mineral deposu demektir. A, C,K, B6 vitaminleri, fosfor, magnezyum, selenyum, kalsiyum, tiamin, demir, riboflavin ihtiyacımız için brokoli tüketmemiz gerekiyor. 100 gramlık brokoli günlük demir ihtiyacımızın da % 4’ünü karşılıyor.
  • Tavuk eti: Organik bir tavuk etinde; B6, B12 vitaminleri, demir, fosfor, niasin, protein ve selenyum bulunmaktadır. 100 gram tavuk eti günlük demir ve B 12 ihtiyacımızın % 6’sını karşılıyor.
  • Muz: B6 ve C vitaminleri, faydalı lifler, potasyum ve manganez bakımından oldukça zengin olan 1 tane muz, günlük demir ihtiyacımızın da % 2’sini karşılamaktadır.
  • Hindi eti: Demir, selenyum, protein ve fosfor bakımından zengin olan hindi eti kansızlığı önlemede yardımcıdır. Çünkü 100 gram hindi eti, günlük demir ihtiyacımızın % 3’ünü karşılar.
  • Portakal: C vitamini bakımından zengin olan portakal, bağışıklık sistemimizi güçlendirmeye yardımcıdır. Bununla birlikte günde 1 tane portakal yiyerek günlük demir ihtiyacımızın da % 1’ini alabiliriz.

Kansızlığı önlemek için beslenme önerileri

  • Hem kansızlığı önlemek hem de genel olarak tüm sağlık sorunlarını önlemek için gün içinde çeşitli besin gruplarından tüketin.
  • Doğal ve hijyenik olmak kaydıyla sebze ve meyvelerden zengin bir şekilde beslenin.
  • Doğal yollarla besinlerden alabileceğiniz vitamin ve mineralleri dışarıdan takviye olarak almak yoluna gitmeyin.
  • Pişirildiğinde besin değerlerinden bir kısmını kaybeden meyve ve sebzeleri mümkünse çiğ olarak, mümkün değilse çok az haşlanmış olarak tüketin.
  • Meyveleri kabuklarıyla birlikte tüketin.
  • C vitamininin vücutta demir emilimini artırdığını düşünerek her gün C vitamini almaya özen gösterin.
  • Çay, kahve, sigara ve alkol gibi zararlı maddeler hem genel vücut sağlığını bozuyor hem de beslenme yoluyla aldığımız vitamin ve minerallerin emilimini azaltıyor. Bu maddelerden mümkün olduğunca uzak durmak gerekiyor.