KOAH veya Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı, nefes almayı zor hale getiren bir akciğer hastalığıdır. İlk belirtileri o kadar hafif olabilir ki, insanlar bunu yaşlanmak ile karıştırabilirler. KOAH sahibi insanlar kronik bronşit, amfizem veya her ikisini birden geliştirebilirler. KOAH genelde zaman içinde daha kötü hale gelir ancak onu erkenden yakalamak ve iyi bir bakım, hastalığı yavaşlatabilir ve insanların aktif kalmalarına yardımcı olabilir.

KOAH Belirtileri

KOAH akciğerlerde hava yollarını tıkayabilir ve oksijeni emen küçük balon gibi keselere (alveollere) zarar verebilir. Bu değişimler aşağıdaki belirtilere sebep olurlar:

  • Günlük aktivitelerde nefes darlığı
  • Hırıltılar
  • Göğüste daralma
  • Devamlı öksürme
  • Çok balgam üretme
  • Yorgun hissetme
  • Sık sık soğuk algınlığı ve grip geçirmek

KOAH’ın İleri Belirtileri

Ağır KOAH, yürümeyi, yemek pişirmeyi, evi temizlemeyi ve hatta banyo yapmayı bile zor hale getirir. Aşırı balgam atabilirsiniz ve nefes darlığı daha kötü hale gelebilir. Hastalığın ileri aşamaları şunlara sebep olabilir:

  • Bacak ve ayaklarda şişme
  • Kilo verme
  • Daha az kas gücü ve dayanıklılığı
  • Sabahları baş ağrısı
  • Mavi, gri dudaklar veya tırnaklar (düşük oksijenden dolayı)

KOAH: Kronik Bronşit

Bu rahatsızlık bazı KOAH hastaları için temel problemdir. Hırıltılı öksürük ve bol balgam temel belirtisidir. Akciğerlerde küçük hava yollarının duvarları şişmiştir ve sürekli olarak balgam sızdırır ve yaralanırlar. İçeride kalan balgam hava yollarını tıkayabilir ve mikroplar için ideal koşullar yaratır. Sigara içenlerin yaşadıkları öksürüük genelde kronik bronşit belirtisidir. Öksürük sabahları ve nemli, soğuk havalarda daha kötü hale gelir.

KOAH: Amfizem

Amfizem akciğerlerdeki nefes aldığımızda şişen ve oksijeni kana taşıyan küçük hava keseciklerine zarar verir. Bu keseler karbondioksiti, atık gazları da nefes verirken dışarı atarlar. Amfizem olduğunuzda, bu hassas hava keseleri doğru şekilde genişleyemez ve kasılamazlar. Zaman içerisinde hasar keseleri yok eder ve akciğerlerde büyük delikler bırakır, bu da durgun havayı içeri hapseder. Amfizem sahibi insanlar nefes verirken büyük zorluk yaşarlar.

Teşhis: Fizik Muayene

Doktorunuz ilk olarak nefes alırken göğsünüzü dinleyecektir ve sigara geçmişiniz ile ailenizde varsa KOAH geçmişini dinleyecektir. Kanınızdaki oksijen miktarı bir kan testi veya parmağa takılan bir oksimetre ile ölçülebilir.

Teşhis: Spirometri Nefes Testi

Spirometri, KOAH için temel testtir. Akciğerlerinize ne kadar hava alıp verebildiğinizi ve ayrıca bunu ne kadar hızlı yapabildiğinizi ölçer. Derin bir nefes alırsınız ve sonra bunu tüpe olabildiğince sert şekilde verirsiniz. Testi bronşları açan bir ilaç kullandıktan sonra tekrar edebilirsiniz. Spirometri KOAH belirtileriniz yoksa bile problemleri tespit edebilir. Ayrıca KOAH’ın düzeyinin de tespit edilmesine yardımcı olabilir.

Teşhis: Göğüs Röntgeni

Göğüs röntgeni KOAH teşhisinde kullanılmaz ancak benzer belirtiler verebilen zatürree gibi rahatsızlıkların elenmesini sağlayabilir. İleri düzeyde KOAH’ta göğüs röntgeni normalden daha büyük hale gelmiş olan akciğerlerin görüntülenmesini sağlayabilir.

Tedavi: Bronkodilatör

Bronkodilatörler, hava yollarındaki kasları rahatlatan ilaçlardır ve böylece açık kalmalarını sağlayarak nefes almayı kolaylaştırırlar. Antikolinerjik türü bronkodilatörler genelde KOAH’lı insanlar tarafından kullanılırlar. Kısa süreli bronkodilatörler genelde 4-6 saat işlev gösterirler ve ihtiyaç duydukça kullanılırlar. Daha uzun süreli olanlar ise daha inatçı belirtileri olanlarda günlük olarak kullanılabilirler. KOAH sahibi insanların her iki tipi de kullanmaları gerekebilir.

Tedavi: Kortikosteroidler

Eğer bronkodilatörler yeteri kadar rahatlama sağlamıyorlarsa, KOAH sahibi bireyler kortikosteroidler de alabilirler. Bunlar genelde bir soluk cihazı ile alınırlar ve hava yollarındaki inflamasyonu azaltabilirler. Steroidler hap olarak veya iğne ile de verilebilirler.

Tedavi: Akciğer Egzersizi

Akciğer rehabilitasyonu derslerinde insanlara nefes darlığı yaşamadan günlük aktivitelerine nasıl devam edebilecekleri öğretiliyor. Belli egzersizler için nefes alırken kullanılanlar dahil olmak üzere kas gücü arttırılıyor. Ayrıca stres yönetimi ve nefes kontrolünü de öğreniyorsunuz.

KOAH İle Daha İyi Nefes Almak

Dudakları büzerek nefes almak nefes almak için gereken eforu azaltabilir. Normal şekilde burnunuzdan nefes alın. Sonrasında havayı dudaklarınız ıslık çalma halindeyken yavaşça verin. Nefes vermeniz almanızdan daha uzun sürmeli. Diyaframınızı güçlendirmek için yatakta sırtüstü yatabilir ve bir elinizi karnınıza, bir elinizi göğsünüze koyabilirsiniz. Göğsünüzü olabildiğince sabit tutun ve nefes alıp verirken karnınızın yükselip alçalmasını sağlayın.

Tedavi: Oksijen Terapisi

Ağır KOAh vakalarında kandaki oksijen azalır ve bu nedenle bedenin daha fazla oksijene ihtiyacı olur. Terapi yorulmadan daha uzun süre aktif kalmanızı sağlar ve nefes darlığını önler, ayrıca beynin, kalbin ve diğer organların korunmasını sağlar. Eğer KOAH’ınız varsa ve ekstra oksijene ihtiyaç duyuyorsanız, muhtemelen burun deliklerinizden bağlanmış bir oksijen tankına ihtiyacınız olacaktır. Sigara, mumlar ve diğer yanıcı maddeler oksijen tankının yanında kullanılamaz.

Tedavi: Antibiyotikler

KOAH sahibi insanlarda akciğer enfeksiyonu riski sağlıklı insanlara göre çok daha fazladır. Eğer öksürüğünüz ve nefes darlığınız daha kötü hale gelirse veya ateşlenirseniz, doktorunuzla konuşun. Bunlar akciğer enfeksiyonunun ortaya çıkış işaretleri olabilir ve doktor hastalığı olabildiğince hızlı atlatmanız için ilaç yazabilir. Ayrıca KOAH tedavinizde değişiklikler gerekebilir.

Tedavi: Ameliyat

KOAH sahibi olan insanların az bir kısmı ameliyattan fayda görebilir. Bulektomi ve akciğer hacmini azaltma ameliyatında akciğerin hastalıklı kısmı alınır ve böylece sağlıklı dokuların daha iyi işlev göstermeleri sağlanır ve nefes almak kolaylaşır. Akciğer nakli de çok ağır KOAH vakalarında ve akciğer iflasında yardımcı olabilir ancak ciddi komplikasyonları da olabilir.

KOAH ve Spor

Eğer KOAH’ınız varsa yürümek yapabileceğiniz en iyi şey. İlk olarak haftada 3-5 gün beş veya on dakika ile başlayın. Eğer dinlenmek için durmadan yürüyebildiyseniz bir iki dakika daha ekleyin. Ağır KOAH’ınız olsa bile 30 dakikalık yürüyüş zamanına ulaşabilirsiniz. Oksijen terapisi görüyorsanız spor sırasında oksijen kullanın. Spor planınızı doktorunuzla paylaşın.

KOAH’ın Sebebi Nedir?

KOAH’lı insanların %90’ı eski sigara içicileridirler ve hastalıkları genelde 40 yaşından sonra ortaya çıkar. Pasif içicilik ve çevresel kirliliğe maruz kalmak da KOAH riskini arttırır. Aileden gelen genler de KOAH riskini arttırabilir ve hiç sigara içmeyenlerde bile KOAH’a sebep olabilirler. Bu genetik problemlerden birisi Alfa-1 Antitripsin eksikliği olarak tanımlanıyor.

Sigarayı Bırakmak Nasıl Fayda Sağlar?

KOAH olup sigara içenler akciğer fonksiyonlarını daha hızlı kaybediyorlar. Tütün dumanı normalde hava yollarını temizleyen ve tamir eden küçük tüyleri yok eder ve ciğerlere başka türlü zararları da vardır. Sigarayı bırakmak hasarı durdurur veya yavaşlatır ve bu nedenle KOAH konusunda atabileceğiniz en önemli adımdır. Ayrıca sigarayı bırakmanın başka faydaları da olur: gıdaların tadını daha iyi alırsınız ve kalp hastalığı riskiniz azalır.

KOAH ve Beslenme

Sağlıklı bir beslenme KOAH’ı olan insanlar için önemli. Aşırı kilolu olmak nefes almayı zorlaştırırken, çok düşük kilolu olmak sizi güçsüzleştirebilir. En iyi yeme planı için doktorunuzla konuşun. Yaygın bazı öneriler şöyle:

  • Günde 6-8 bardak su veya kafeinsiz içecek tüketin
  • Tam tahıllı ekmek, taze meyve, kepek gibi bol lifli gıdalar tüketin
  • Aşırı yemekten kaçının
  • Kızarmış gıdalar, baklagiller ve karbonatlı içecekler gibi gazlı gıdalardan kaçının
  • Her gün 4-6 adet küçük öğün tüketin

KOAH ve Kanser

KOAH sahibi pek çok insan aynı zamanda akciğer kanseri geliştiriyor ve bunun sebebi genelde sigara geçmişi. Araştırmacılar belli genlerin insanları KOAH veya kansere daha eğilimli yapıp yapmadıklarını araştırıyorlar. Sigara ve diğer rahatsız edici maddelerin sebep olduğu kronik inflamasyon da KOAH ve kanserde rol oynayabilir.

KOAH ile Yaşamak

Nefes darlığı yaşasanız bile aktif kalmak önemli. Kendinize dikkat etmeniz ve oksijen terapisi almanız gerekebilir ancak aktif olmak sizi daha aktif kılar. Pasif içicilikten, kimyasal dumanlardan ve akciğeri rahatsız eden diğer şeylerden kaçının. Grip ve zatürreeye karşı aşı olmayı unutmayın. Ellerinizi sık sık yıkayın ve grip mevsiminde insanlardan biraz uzak kalın. KOAH’lı bireylerin olduğu gruplarda bulunmak da yaşadığınız zorluklara karşı öneriler almanıza yardımcı olabilirler.