Kuduz, insanlarda ve diğer memelilerde beyin inflamasyonuna sebep olan tehlikeli bir virüstür. Enfeksiyonu taşıyan hayvanlar onu ısırık ve tırmalama yoluyla insanlara bulaştırabilirler.
Tedavi edilmeyen kuduz ölümcüldür. Ancak kuduz virüsü ile temas etmiş olan kişi hemen tıbbi yardım alırsa tedavi edilebilirdir.
Hastalık dünya çapında bir problem olmaya devam ediyor ve yıllık olarak on binlerce insanın ölümüne sebep oluyor. Tüm kuduz vakalarının %99’u köpek ısırıklarından kaynaklanıyor.
Kuduz Nedir?
Kuduz, temel olarak enfekte bir hayvandan ısırık yolu ile bulaşan bir viral enfeksiyondur. Erken tedavi olmazsa genelde ölümcüldür.
Rhabdovirus ailesine dahil olan bir RNA virüsü olan kuduz, bedeni iki şekilde etkileyebilir. Doğrudan periferik sinir sistemine girebilir ve beyne doğru hareket eder. Ayrıca kas dokusunda da çoğalabilir ve burada kişinin bağışıklık sistemine karşı korunur. Bu noktadan sonra nöromusküler kesişim noktalarından sinir sistemine girebilir.
Sinir sistemine girdikten sonra beyinde akut inflamasyona yol açar. Ardından da koma ve ölüm gelir.
İki kuduz türü vardır. İlk türü insan vakalarının %80’ini oluşturur ve bu kişilerin hiperaktivite ve su korkusu yaşamaları ihtimali daha yüksektir. İkinci türünde ise felç temel belirtidir.
Bulaşma Süreci
Kuduz genel olarak sokak köpeklerinin yaygın olduğu ülkelerde daha yaygındır.
Virüs salyada bulunduğu için hayvan birisini ısırdığı zaman enfeksiyon gelişir. Ayrıca hasta hayvanın salyası, açık bir yaraya veya göz, ağız gibi mukus hücrelerine temas ederse de bulaşabilir. Ancak normal derinin üstünden geçemez.
Tüm memeliler virüsü taşıyabilir veya bulaştırabilirler ancak kemirgenler gibi küçük memeliler nadiren kuduz kapar veya bulaştırırlar. Tavşanların da kuduz olması düşük bir ihtimaldir.
Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Kuduz beş temel aşamada ilerler:
- kuluçka
- ilk belirtiler
- akut nörolojik dönem
- koma
- ölüm
Kuluçka
Kuluçka, belirtilerin öncesindeki zamandır. Genelde 2-3 ay sürer ancak bir haftadan bir yıla kadar sürebilir. Virüsün bedene girdiği nokta ve ne kadar virüs girdiğine göre sürecin uzunluğu değişir. Isırık beyne ne kadar yakın olursa, etkilerin ortaya çıkma süresi o kadar kısa olur.
Belirtiler ortaya çıkmaya başladıklarında, kuduz genelde ölümcüldür. Virüse maruz kalan herkes hemen tıbbi yardım almalı ve belirtileri beklemekten kaçınmalıdır.
İlk Belirtiler
İlk belirti aşamasında grip benzeri belirtiler ortaya çıkarlar:
- 38 derece üstü ateş
- baş ağrısı
- anksiyete
- hasta hissetme
- boğaz ağrısı ve öksürük
- bulantı ve kusma
- ısırık bölgesinde rahatsızlık
Akut Nörolojik Dönem
Bu aşamada aşağıdakiler gibi nörolojik belirtiler ortaya çıkmaya başlarlar:
- kafa karışıklığı ve agresyon
- kısmı felç
- istemsiz kas kasılmaları
- sertleşmiş boyun kasları
- konvülsiyonlar
- hızlı nefes alma ve nefes darlığı
- ağızda köpürme
- çok salya üretimi
- su korkusu
- halüsinasyonlar, kabuslar ve uykusuzluk
- erkeklerde devamlı ereksiyon
- ışık korkusu
Bu aşamanın sonlarına doğru nefes hızlı ve düzensiz bir hale gelir.
Koma ve Ölüm
Kişi komaya girer ve çoğu zaman 3 gün içerisinde ölür. Koma aşamasında destekleyici bir terapi olsa bile neredeyse kimse kuduzdan kurtulamaz.
Kuduz Neden Su Korkusuna Sebep Olur?
Kuduz sahibi insanların sudan korktukları sıklıkla görülmektedir. Bunun sebebi enfeksiyonun yutkunma sırasında boğazda yoğun spazmlara sebep olmasıdır. Su yutma düşüncesi bile spazma sebep olabilir ve bu nedenle kişinin sudan korktuğu düşünülür.
Teşhis Süreci
Eğer doktorlar kişinin kuduz sahibi bir hayvan tarafından ısırıldığından emin değillerse, genelde önce diğer hastalıkları elerler.
Kuduz tanısı konmadan önce çok sayıda test uygulanabilir. Laboratuvar testleri antikorlar gösterebilirler ancak bunlar hastalığın ileri dönemine kadar ortaya çıkmayabilirler. Doktor virüsü kişinin salyasında veya deri biyopsisinde bulabilir. Fakat teşhis konulduğunda genelde çok geç olur.
Bu nedenle genelde teşhis konmadan önce koruyucu tedaviye başlanır. Viral ensefalit belirtileri ısırıktan sonra başlarlarsa, doktor kuduz varmış gibi hemen tedaviye başlamalıdır.
Tedavi
Eğer kişi kuduz sahibi bir hayvan tarafından ısırıldı veya tırmalandıysa, veya hayvan açık bir yarayı yalarsa, yara ve ısırık hemen 15 dakika boyunca sabunlu suyla yıkanmalı. Bu viral parçacıkların miktarının minimize edilmesini sağlar. Sonrasında hemen acil yardım alın.
Virüse maruz kaldıktan sonra ve belirtiler başlamadan önce gerekli iğneler yapılırsa, potansiyel bir kuduz enfeksiyonu önlenebilir. Doktorlar genelde hayvanın kuduz olup olmadığını bilmedikleri için kuduz olduğunu varsaymak ve hemen aşılara başlamak gerekir.
Az sayıda insan kuduz hastalığını canlı atlatmıştır ancak belirtiler ortaya çıktığında çoğu vaka ölümcüldür ve bu aşamada etkili bir tedavi yoktur. Bu nedenle belirti gösteren kişi olabildiğince rahat ettirilmelidir. Bu bireylerin yapay solunuma ihtiyaçları da olabilir.
Kuduz Aşısı
Doktorlar kuduz aşısını rutin olarak uygulamıyorlar. Bunun yerine kuduza maruz kalma riski yüksek olanlar için saklıyorlar. Bu kişiler arasında hastalığa sebep olan virüsle çalışan laborantlar, veterinerler ve ısırılma riski olan insanlar bulunuyorlar. Bu bireyler düzenli aşı olabilirler.
Diğer insanlar ise genelde ısırıldıktan sonra kuduz aşısı oluyorlar.
Kuduz aşısında kuduz virüsünün inaktif veya zararsız bir versiyonu bulunuyor ve böylece hastalığa sebep olamıyor. Bedenin antikor üretmesini sağlıyor ve böylece vücut kendini gelecek enfeksiyona karşı koruyabiliyor.
Doktorlar kuduz aşısını üst kola uyguluyorlar ve doğru koruma için 28 gün içerisinde üç doz olunmalı.
Ancak virüse maruz kaldıktan sonra aşı olacaklar için daha önce aşı olunmadıysa dört doz gerekiyor ve bunun yanında kuduz immunoglobini de uygulanıyor.
Sonuç Olarak
Kuduz hasta hayvanların salyalarından bulaşan ölümcül bir virüstür. İlk olarak grip benzeri belirtilere sebep olur ve sonrasında ateş, kaz spazmları, koma ve zamanla ölüm gelir.
Belirtiler ortaya çıktığında verimli bir tedavisi yoktur ama kuduz aşısı enfeksiyonu önleme konusunda genelde başarılıdır. Belirti beklemeden hemen tedavi için sağlık kurumlarına başvurmanız gerekir.
