Lektinler sağlığa hem pozitif hem de negatif etkilerde bulunabilen bitkisel proteinlerdir.
Bazı bitkisel temelli gıdalar, örneğin fasulye ve mercimek, tam tahıllı gıdalar ve bazı sebzeler, bol miktarda lektin barındırıyorlar.

Lektin Nedir?

Lektinler, insanlarda hücrelerin birbirleriyle etkileşime girmelerine yardımcı olabilen bir proteinlerdir. Bazı bilimadamları onların bitkilerin böceklerden korunma mekanizması olduğuna inanıyorlar.

Bu proteinlerde bitkilerin büyümeleri için gerekli olan azot da bulunuyor. Bitkilerin pek çok kısımlarında lektinler bulunsa da, çekirdek kısmı insanların en çok tükettiği kısmı.

Lektinler sağlığı sindirimden kronik hastalık riskine kadar pek çok şekilde etkileyebiliyorlar. Alyuvarların bir araya gelmelerine sebep oldukları da görülüyor.

Bazı gıdaların emilimine engel oldukları için anti-besin olarak da kategorize ediliyorlar.
Bitkisel gıdalar pişirilmeden tüketildikleri zaman midede hazımsızlığa sebep olabilirler. Ayrıca az pişmiş baklaları tüketmenin tehlikeli olmasının sebeplerinden birisi de bu.

Barbunyada bulunan lektin, barbunya zehirlenmesinden sorumlu ve bu da onun çiğ veya az pişmiş şekilde tüketilmesiyle ortaya çıkıyor. ABD Gıda ve İlaç Bakanlığı, dört tane çiğ barbunya tüketmenin bile bulantı, kusma ve ishale sebep olabileceğini belirtiyor.

Buhar sıcaklığı ile uygulanan pişirme metotları bitkilerde lektini azaltabilmek için en etkili yöntemi sunuyorlar. Pişirme bazı bitkisel nişastaların da karbonhidratlara dönüştürülmesini sağlıyor. Lektinlerin vücutta negatif etkiler yaratmadan atılmaları ise karbonhidratlara bağlanmaya yatkın olmalarından kaynaklanıyor.

Yavaş pişirme yöntemleri ise barbunya pişirme konusunda önerilmiyorlar çünkü sıcaklık lektinleri ortadan kaldıracak kadar fazla değil. Gıdalardaki lektini azaltmak için şu yöntemler uygulanabilirler:

• haşlama
• fermentasyon
• filizlendirme
• peeling
• çekirdeğini çıkartma
• düdüklü tencerede pişirme

Lektinlerin istenmeyen etkileri olsa da, bazı pozitif etkileri de mevcut. Az miktarda lektin insan sindirim organlarında yaşayan iyi bakterilere yardımcı olabilir.

Araştırmalar lektinlerin kanser tanısında faydalı olabildiklerini gösteriyorlar. Ayrıca lektinlerin kanser hücrelerinin çoğalma hızlarını yavaşlatabilme potansiyelleri üzerinde de çalışılıyor.

Araştırmacılar lektinlerin bakteri, mantar ve virüslerden kaynaklı potansiyel tedavileri üzerine de araştırmalar yapıyorlar.

Lektinsiz Beslenme Nedir?

Lektinsiz beslenme Dr. Steven Gundry sayesinde popülerlik kazandı. Bu doktor, odağını gıdalar ve takviye temelli tıbba çevirmiş olan eski bir kalp cerrahi.

Dr. Gundry, lektinlerin Amerikan tipi beslenmedeki ana tehlikelerden birisi olduğunu belirtiyor. Bu nedenle lektinlerden kaçınma, alternatif yemek seçimleri ve tarifleri üzerine bir kitap yazdı.

Dr. Gundry’e göre bu plan sağlığı iyileştiriyor ve kiloları da azaltıyor.

Faydaları

Bazı bilimadamları lektinlerin zararlı ve inflamasyonlara sebep olduklarını belirtiyorlar. Eski bir makalede lektinler, çölyak hastalığı, diyabet ve romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklara bağlanıyorlar.
Bir başka makalede ise araştırma buğday lektini üzerine ve onun inflamasyonları arttırarak bağışıklık sistemini etkileyebileceğine dair değerlendirmeler mevcut.

Uzun vadeli inflamasyonlar kalp hastalıkları, kanser ve depresyon gibi ciddi tıbbi rahatsızlıklar ile ilişkilendiriliyorlar.

Lektinsiz beslenme ile bedendeki inflamasyonları azaltmak mümkün olabilir. Fakat bu etkinin onaylanması için insanlar üzerinde daha fazla araştırma gerekiyor.

Yazarlar lektinlerin bakteri ve diğer toksinlerin bağırsak duvarından geçişini kolaylaştırabileceğini de belirtiyorlar. Ancak tam tahıllarda bulunan antioksidanlar inflamasyonlarla savaşta etkili de olabiliyorlar. Bu da lektinin potansiyel yan etkilerinin giderilmesini sağlıyor.

Riskler

Lektinsiz beslenme planı oldukça kısıtlayıcı bir plan ve bu nedenle bazılarının onu uzun vadeli olarak takip etmeleri zorlu olabilir.

Bu plan aynı zamanda tam tahıllar, fasulye ve bazı sebzeler başta olmak üzere pek çok besleyici gıdayı devre dışı bırakıyor.

Araştırmalar tam tahıllar tüketmenin kalp hastalıkları, diyabet ve kanserden koruyucu etkileri olduğunu gösteriyor.

Meyve ve sebzelerin de sağlığa pek çok faydası var. Daha fazla meyve ve sebze tüketmek kalp ve akciğer hastalıkları başta olmak üzere pek çok rahatsızlığın riskini azaltabiliyor. Ayrıca kanser riskini de azaltıyor ve aşırı kilolara engel oluyorlar.

Lektinsiz beslenme vejeteryan ve veganlar için zorlu olabilir çünkü baklagiller, kuruyemişler, çekirdekler ve tam tahıllar bitkisel protein kaynakları sağlıyorlar.

Baklagiller, tam tahıllar ile meyve ve sebzeleri kabukları lif de sağlıyorlar. Lektinsiz beslenme lif alımının azalması nedeniyle kabızlığa sebep olabilir.

Lektinsiz beslenme pahalı da olabilir çünkü bu planda süt, kaliteli etler ve pahalı besin takviyeleri yer alıyor.

Yenilecek Gıdalar

Dr. Gundry’e göre aşağıdaki gıdalar lektin alımını sınırlandırmak isteyenler için uygunlar:

• kaliteli et ürünleri
• A2 süt
• pişmiş tatlı patates
• yeşil yapraklı sebzeler
• brokoli ve brüksel lahanası gibi turpgiller ailesindeki sebzeler
• kuşkonmaz
• sarımsak ve soğan
• maydanoz
• mantar
• avokado
• zeytin ve sızma zeytinyağı

Kaçınılacak Gıdalar

Dr. Gundy’e göre şu gıdalardan kaçınarak lektin alımını azaltmak mümkün:

• baklagiller
• kabak
• patlıcan, biber, patates ve domates gibi kök bitkileri
• meyveler, ancak bir miktar mevsiminde meyveye izin var
• tahıllar

Tahıllar tüketilecekse bunun beyaz undan yapılmış ürünlerle olması gerektiği belirtiliyor.

Şunlardan ise tamamen kaçınmak gerekiyor:

• mısır
• mısırla beslenmiş hayvanların etleri
• A1 süt

Sonuç Olarak

Lektinler bir miktar zarar verebilirler ancak bitkisel beslenmenin faydalarını gösteren güçlü araştırmalar var.

Pek çok bitkide lektin oranı yüksek ancak bitki türleri arasındaki lektin düzeyi hayli farklılık gösteriyor. Ayrıca bazılarının faydalı olduğu bilinen farklı lektin türleri de var.

Lektinler üzerindeki araştırmaların büyük kısmının hayvansal deneyler ve test tüpü deneylerinden geldiği unutulmamalı. Bu çalışmaların büyük kısmı gıdalar üzerinde değil, tek tek lektin türleri üzerinde uygulanıyorlar.

Lektinsiz beslenmenin uygulanmasını tavsiye etmeden önce daha fazla araştırma gerekli. Şu anda bu beslenme düzeni bilim tarafından desteklenmiş bir plandan ziyade bir trend gibi görünüyor.