Bulaşıcı mononükleoz veya diğer adıyla mono, sıklıkla öpücük hastalığı olarak da adlandırılıyor. Monoya sebep olan virüs tükürük ile aktarılıyor ve bu nedenle onu öpücükle kapmanız mümkün. Ancak öksürük ya da hapşuruk ile, bardak veya yemek aletlerini kullanmakla da mono olan birisinden hastalığı kapabilirsiniz. Ancak mononükleoz soğuk algınlığı gibi diğer enfeksiyonlar kadar bulaşıcı değil.

Eğer ergen veya genç bir yetişkinseniz mononun tüm işaret ve belirtilerini yaşama ihtimaliniz daha yüksek. Genç çocuklarda ise belirtiler genelde daha az ve enfeksiyon farkedilmeden geçiyor.

Mononükleozunuz varsa, büyümüş dalak gibi bazı komplikasyonlara karşı dikkatli olmak gerekiyor. Dinlenme ve yeterince sıvı alma iyileşmenin anahtarı.

Belirtiler

Mononun belirti ve işaretleri arasında şunlar bulunabilir:

  • Yorgunluk
  • Boğaz ağrısı, sıklıkla boğaz enfeksiyonu ile karıştırılır ancak antibiyotik tedavisinden sonra geçmez
  • Ateş
  • Boyun ve kol altlarındaki lenf düğümlerinde şişme
  • Bademciklerin şişmesi
  • Baş ağrısı
  • Ciltte tahriş
  • Dalakta şişme

Virüsün kuluçka dönemi yaklaşık olarak 4-6 hafta sürer ancak genç çocuklarda daha kısa olabilir. Ateş ve boğaz ağrısı gibi belirtiler bir kaç haftada hafifler ancak yorgunluk, lenf düğümlerinin büyümesi ve dalakta şişme bir kaç haftadan daha uzun sürebilir.

Ne Zaman Doktora Gitmeli?

Eğer yukarıdaki belirtilere sahipseniz mononükleozunuz olabilir.

Eğer belirtileri bir iki hafta içinde iyileşme göstermezse doktora gidebilirsiniz.

Sebepleri

Mononun en yaygın sebebi Epstein-Barr virüsü ancak başka virüsler de benzer belirtiler verebilirler.

Mononun belirtileri rahatsız edici olsalar da, enfeksiyon genelde uzun vadeli etkiler olmaksızın kendi kendine geçer. Pek çok yetişkin hali hazırda Epstein-Barr virüsüne maruz kaldığından gerekli antikorlara sahip. Bu yüzden bağışıklıkları var ve mononükleoz rahatsızlığına kapılmıyorlar.

Komplikasyonlar

Mononükleozun komplikasyonları bazen ciddi olabiliyor.

Dalakta Büyüme

Mono hastalığı dalağın büyümesine sebep olabilir. Ekstrem vakalarda dalak yarılabilir, bu nedenle üst karın bölgesinde aniden keskin bir ağrı oluşabilir. Böyle bir ağrı oluşursa hemen tıbbi yardım gerekir çünkü ameliyat gerekli olabilir.

Karaciğer Problemleri

Karaciğerde de problem oluşabilir:

  • Hepatit: Orta düzeyde karaciğer inflamasyonu yaşayabilirsiniz.
  • Sarılık: Ciltte ve gözlerin beyaz kısmında sararma ortaya çıkabilir.

Daha Az Yaygın Komplikasyonlar

Mononükleoz daha az yaygın olmalarına karşın şu komplikasyonlara da sebep olabilir:

  • Anemi: alyuvar ve hemoglobin miktarında azalma
  • Trombositopeni: kan pıhtılaşmasında görev alan trombosit sayımında azalma
  • Kalp problemleri: kalp kaslarında inflamasyon
  • Sinir sistemi komplikasyonları: menenjit, ensefalit ve Guillain-Barre sendromu
  • Bademciklerde şişme: nefes almayı zorlaştırabilir

Epstein-Barr virüsü HIV-AIDS hastaları veya bağışıklığı baskılayan ilaçlar kullananlarda zayıflamış bağışıklık sisteminden dolayı daha ciddi hastalıklara yol açabilir.

Önleme

Mono tükürük ile yayılıyor. Eğer enfekte olduysanız başkalarını öpmeyerek veya onlarla yemek, yemek alet edevatları, bardak ve araç gereçler paylaşmayarak yayılmasına engel olabilirsiniz. Mümkünse ateş geçtikten sonra bir kaç gün daha bunlara dikkat etmek gerekli.

Epstein-Barr virüsü enfeksiyondan sonra aylarca tükürüğünüzde kalabilir. Hastalığı önlemek için herhangi bir aşı mevcut değil.

Teşhis

Fizik Muayene

Belirtilerinizden ve fiziksel muayeneden yola çıkarak doktorunuz monodan şüphelenebilir. Şişmiş lenf düğümleri, bademcikler, karaciğer veya dalak gibi diğer işaretlere de bakacaktır ve bunların belirtileriniz ile uyumunu inceleyecektir.

Kan Testleri

  • Antikor testi: Eğer onay gerekiyorsa, monospot testi kanınızdaki Epstein-Barr virüsüne karşı üretilmiş olan antikorları görmek için yapılabilir. Bu görüntüleme testi bir gün içinde sonuç verir. Ancak hastalığın ilk haftasında enfeksiyonu tespit edemeyebilir. Farklı antikor testleri daha uzun zaman gerektiriyorlar ancak bir kısmı belirtilerin ilk haftasında bile hastalığı tespit edebiliyor.
  • Akyuvar sayımı: Doktor artan akyuvar sayımını görmek için de test yapabilir. Lenfosit adetleri ve lenfosit şekillerindeki değişimler gözlenebilir. Bu testler monoyu onaylamaz ancak mümkün olup olmadığının değerlendirilmesini sağlar.

Tedavi

Mono tedavisinde spesifik bir terapi yok. Antibiyotikler mono gibi virütik hastalıklarda işe yaramıyorlar. Tedavi genelde kendinize iyi bakma, yeterince uyuma, sağlıklı beslenme ve bol sıvı içme gibi adımlara sahip. Ateş ve ağrılar için ağrı kesici ilaçlar da alabilirsiniz.

İlaçlar

  • İkincil enfeksiyonların tedavisi: Zaman zaman streptokok enfeksiyonu da mononun boğaz enfeksiyonuna eşlik eder. Ayrıca sinüs enfeksiyonu veya bademcik enfeksiyonu da ortaya çıkabilir. Bu durumda diğer bakteri enfeksiyonlarına karşı antibiyotik tedavisi gerekir.
  • Bazı ilaçların tahriş riski: Amoxicillin ve diğer penisilin kökenli ilaçlar monolu kişilere önerilmiyorlar. Hatta mono olan kişilere bunlar verilirse tahriş ortaya çıkabilir. Bu tahrişler kişilerin antibiyotiğe alerjileri olduğu anlamına gelmez. Ancak gerekli ise diğer antibiyotiklerin kullanımı tahriş riskini azaltabilir.

Yaşam Tarzı ve Ev Reçeteleri

Bol bol dinlenme haricinde aşağıdaki adımlar belirtilerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olurlar:

  • Bol bol su ve meyve suyu içmek: Sıvılar ateş ve boğaz tahrişine iyi geldikleri gibi susuzluğu önlerler.
  • Ağrı kesici alma: Ağrı kesiciler gerekli ise alınabilir. Bu ilaçların virüs karşıtı özellikleri yoktur. Sadece ağrı ve ateşe karşı kullanılırlar.

Çocuklara ve ergenlere aspirin verirken dikkatli olun. Aspirin 3 yaşından büyük çocuklar için güvenli olsa da özellikle su çiçeği ve grip benzeri belirtilere sahip rahatsızlıklardan iyileşme sürecine giren çocuk ve ergenlere asla aspirin verilmemeli. Çünkü aspirin çocuklarda potansiyel olarak hayati tehlike doğuran Reye sendromu ile bağlantılı.

  • Tuzlu su gargarası: Günde bir kaç defa yaparak boğaz ağrısından kurtulabilirsiniz.

Spor ve Aktivitelere Dönmek İçin Bekleyin

Mononun çoğu işaret ve belirtisi bir kaç haftada geçer ancak tamamen normal hissetmeniz iki üç ayı bulabilir. Ne kadar dinlenirseniz o kadar hızlı iyileşirsiniz. Çok erken normal düzeninize dönmeniz tekrar etme riskini arttırır.

Dalağınızı yırtma riskinden kaçınmak için doktorunuz ağırlık kaldırma ve spor gibi efor gerektiren aktivitelere dönmenizi bir ay erteleyebilir. Dalak yırtılması ciddi bir kanama ve acil durumun ortaya çıkmasına sebep olur.

Normal aktivite düzeyinize ne zaman dönebileceğinizi doktorunuza sorun. Doktor iyileşme sürecinde gücünüzü kazanmanız için aşamalı bir spor programı önerebilir.