Orman yangınları, dünyanın pek çok bölgesinde görülen doğal süreçlerdir. Bazı bölgelerde ve bazı durumlarda orman yangınlarının faydaları olabilse de orman yangınları çok yoğun olduğunda ya da yanlış bir yerde çıktığında doğaya büyük ölçüde zarar verir.

Orman yangınlarının sıra dışı zamanlarda, yoğun bir şekilde ve sık sık olması, ekosistemin insanlar nedeniyle bozulduğunun göstergelerinden bir tanesidir. Ekosistemde meydana gelen bozulmalar nedeniyle meydana gelen orman yangınları hem insanlar hem de doğa bakımından oldukça ciddi bir tehdittir.

Orman yangınlarının üç aşamadan oluştuğu söylenebilir. Orman yangınlarının başlamasına neden olan şey genelde otlar ve çalılar olmaktadır. Otlar ve çalılarda çıkan yangını kontrol altına almak kolaydır. Ancak yangın büyür ve ağaçlara sıçrarsa alevler çok daha hızlı bir şekilde yayılmaya başlar. Bu durumda yangını kontrol altına almak zor hale gelir. Ağaçların yanması kontrol altına alınamazsa yangın daha da büyür ve söndürmek neredeyse imkansız hale gelir.

Orman yangınlarının çok az bir kısmı yıldırım düşmesi gibi doğal nedenlerden dolayı meydana gelmektedir. Yangınların çoğu dolaylı ya da doğrudan insanlar nedeniyle başlamaktadır.  

Akdeniz ülkelerinde görülen orman yangınları genelde kasıtlı ya da kasıtsız olarak gerçekleşen insan kaynaklı yangınlardır. Doğal nedenlerden çıkan yangınlara genelde nadir olarak rastlanmaktadır.

Doğal nedenlerden çıkan yangınlara neden olan başlıca faktörler şu şekildedir:

Yıldırım

Bahar aylarında ormanlarda yetişen bitki örtüsü, ilerleyen aylarda orman yangınları için zemin hazırlar. Hava sıcaklığının yüksek olması ve nemin az olması ile bitki örtüsü kuru hale gelir. Yukarıdaki havada bulunan nem fırtınaları besler. Aşağıdaki kuru hava ise yağmurun yere ulaşmadan buharlaşmasına neden olur. Oluşan fırtına nedeniyle ortaya çıkan yıldırımlar ise orman yangınlarına yol açabilir.

Volkanik patlamalar

Volkanik patlamalar ülkemizde meydana gelmese de dünyanın farklı yerlerinde orman yangınlarına neden olabilmektedir. Volkanik dağ patladığı zaman gökyüzüne kül ve gaz halindeki sülfür yayılır. Sonrasında kül düşse de kükürt havadayken reaksiyona girer ve havadaki aerosol parçacıklarına doğru yoğunlaşır. Bunun sonucunda orman yangınları başlayabilir. Bununla birlikte volkanik patlama sonucu görülen kor halindeki küller de sıçrayarak yangınların başlamasına neden olabilmektedir.

Spontane yanma

Spontane yanma, bir maddenin yoğun ya da yüksek ısıya maruz kalmadan atmosfer içerisinde alev almasına denir. Koşulların normal olduğu şartlarda bu etkiye sahip olan madde fosfor olmaktadır. Normalde odun ve kömür gibi ısı üretmekte kullanılan yakıtlar yüksek sıcaklığa maruz kaldıklarında yanar. Kimyasal tepkimelerin gerçekleşerek spontane yanmanın görüldüğü durumlarda yangın kendi kendine başlayabilir ve büyüyebilir.

İnsan kaynaklı yangınlara neden olan başlıca faktörler ise şu şekildedir:

Kundakçılık

Orman yangınlarının büyük bir kısmı kasıtlı olarak başlatılmaktadır. Özellikle deniz turizminin yaygın olduğu bölgelerde arazilere ev ya da otel yapmak amacıyla yangın çıkarılabilmektedir. İşin içinde büyük ekonomik çıkarlar dahil olduğu zaman genelde kundakçılık çıkarı olan kişiler tarafından başkalarına yaptırılmaktadır. 

Sigara

Sigara ve pipo gibi şeyler ve bunların yanında kullanılan kibrit ve çakmak gibi malzemeler, orman yangınlarını başlatan önemli faktörlerden bir tanesidir. Bu gibi yangınları önlemek için kişilerin yanlarında küllük taşımaları ve izmaritlerini buraya atlamaları gerekir. Bu nedenle özellikle de sıcak havalarda ormana yakın yerlerde sigara içilecekse sigaranın ve izmaritin doğaya atılmaması gerekir.

Sosyo-ekonomik faktörler

Akdeniz ülkelerinin eski zamanlarda sahip olduğu kırsal sosyo-ekonomik sistemin çöküşe uğramasıyla küçük ölçekli tarımdan vazgeçilmiş ve bu ülkelerde arazi kullanımından hızlı değişiklikler yaşanmıştır. Artan kentleşme, kıyı turizminde gelişme ve altyapıyı genişletme ve iyileştirmenin neden olduğu bu değişimlere insanlar sosyal, ekolojik ve ekonomik açıdan uyum sağlayamamıştır. Bu nedenle kırsal nüfus şehirlere ve kıyılara göç ederek ormanlık alanları terk etmiştir. Terk edilen alanlarda biriken biyokütle, orman yangınları bakımından yakıt görevi görür. Bu durumda alevlerin terk edilmiş arazilere yayılmasıyla kontrol edilemeyen orman yangınları ortaya çıkar.

Ekolojik faktörler

Akdeniz ülkelerinin büyük bir kısmında bitki örtüsü doğal ve ekolojik açıdan önemli olmakla birlikte bu bitki örtüsünde değişiklikler meydana gelmiştir.

Orman yangınlarına katkıda bulunan ekolojik faktörlerden en önemlisi iklim değişikliğidir. İklim değişikliği, Akdeniz Bölgesi’nde orman yangını riskini arttıran büyük risk faktörüdür. Uzun ve kurak geçen yazların olduğu bölgelerde orman yangını riski yazın en yüksek seviyelerde olmalıdır. 

Günümüzde Akdeniz ülkelerinde yazlar uzun ve hava sıcaklıkları yüksek olmakla birlikte yağmur görülmemektedir. Havadaki nemin de düşük olmasıyla birlikte büyük yangınlar başlayabilmektedir. Havanın nemsiz olduğu yaz günlerinde rüzgarla birlikte alevler kolayca yayılabilmektedir.

Politik faktörler

Akdeniz ülkelerinin iklimsel ve ekolojik durumuna bakıldığında orman yangınlarının düzenli olarak gerçekleşeceği söylenebilir. Bu gerçeğe rağmen yöneticiler önlem alıcı hareketler sergilememekte, acil durum olduğunda harekete geçmektedir. Aslında orman yangınlarına karşı orta-uzun vadeli önlemlerin alınması, orman yangınlarını engelleme konusunda daha etkili olmaktadır.

Sonuç Olarak

Orman yangınlarının büyük bir çoğunluğu insan kaynaklı faktörler nedeniyle meydana gelmektedir. Bu nedenle orman yangınlarının önlenmesi ve doğal kaynakların korunabilmesi için insanların dikkatli olması ve gerekli önlemleri alması önemlidir.

İster şehirde ister kırsal kesimde yaşıyor olun,  ormanları ziyaret ettiğinizde ağaçların ve hayvanların dünyaya bahşedilmiş doğal hazineler olduğunu unutmayın. Bu nedenle zararsız olabileceğini düşündüğünüz bir kamp ateşi ya da izmaritin bu güzelliği tehdit edebileceğini ve ona zarar verebileceğini unutmayın.