Pankreas iltihabı, pankreasın patolojik inflamasyonudur. Pankreas midenizin arkasında bulunur ve ince bağırsaklara yakındır. Gıdaları sindirmenize yardımcı olan ve bedenin glukozu yönetmesini düzenleyen enzimleri salgılar.
Pankreas iltihabı hızlıca gelip geçebilir veya kronik bir problem haline gelebilir. Tedavi rahatsızlığın akut veya kronik olmasına göre değişiklik gösterir.
Pankreas İltihabı Belirtileri
Akut veya kronik pankreas iltihabına sahip olan insanların büyük kısmı birincil belirti olarak orta-üst karın ağrısı yaşarlar. Kronik pankreas iltihabına sahip olan bazı insanlarda görüntüleme taramalarında inflamasyon görülebilir ancak başka bir belirti de olmayabilir.
Rahatsızlığın diğer belirtileri şöyle:
- üst bedeni saran ve sırtta bir şerit gibi olan ağrı
- hazımsızlık
- bulantı ve kusma
- karında hassaslık
- istenmeyen kilo kaybı
- karın bölgesinde şişme ile birlikte gaz
- hıçkırma
- ateş
Kronik pankreas iltihabı olan kişilerde yağlı ve kötü koku veren dışkılar da ortaya çıkabilirler.
Bu durum yetersiz besin emiliminin işaretidir. Yani tüm temel besinlerinizi alamıyorsunuz çünkü pankreasınız gıdaları parçalayacak kadar sindirim enzimi üretemiyor.
Pankreas İltihabı Türleri
Rahatsızlık genelde akut veya kroniktir. Akut pankreas iltihabının aşırı vakalarının sonucunda doku ölümüne sebep olan bir iltihap da olabilir. Rahatsızlığın her türünün tedavisi belirtilerin şiddetine bağlı.
Akut Pankreas İltihabı
Akut pankreas iltihabı mide bağırsak problemleriyle hastanelere gelenlerin temel sebepleri arasındadır.
Akut iltihabın başlangıcı genelde çok ani olur. İnflamasyon tedavi başladıktan bir kaç gün sonra genelde ortadan kalkar ancak bazı vakalarda hastanede kalmak gerekebilir.
Akut pankreas iltihabı yetişkinlerde çocuklardan daha yaygın. Safra taşları da yetişkinlerde akut pankreas iltihabının birincil sebebidirler.
Rahatsızlık özellikle düzenli olarak sigara ve alkol içiyorsanız kronik pankreas iltihabına dönebilir.
Kronik Pankreas İltihabı
Kronik pankreas iltihabı, sürekli olarak tekrar ortaya çıkan veya uzun bir süre boyunca devam eden pankreas iltihabını ifade ediyor.
Kronik rahatsızlığa sebep olan hastalarda pankreas kalıcı hasar görebilir veya başka komplikasyonlar ortaya çıkabilirler. Yara dokusu gelişimi bu devam eden inflamasyondan kaynaklanır.
Pankreas iltihabı insülin üreten hücrelere zarar verebilir ve bu hormon kan şekerini düzenler. Bunun sonucunda kronik pankreas iltihabına sahip olan insanların %45’i kadarı diyabete sahip olur.
Uzun vadeli alkol tüketimi de yetişkinlerde %70 oranında kronik pankreas iltihabına sebep oluyor. Kistik fibroz gibi otoimmün ve genetik hastalıklar da bazı insanlarda kronik pankreas iltihabına sebep olabiliyorlar.
Nekrotizan Pankreas İltihabı
Akut pankreas iltihabının ağır vakalarında nekrotizan pankreatit görülebilir ve bu da hastalıktan dolayı hücre ölümüdür. Akut pankreas vakalarının %10’unda, özellikle de tedavi olmazsa ortaya çıkar.
Pankreastaki inflamasyon sindirim enzimlerinin pankreasa sızmasına sebep olur. Bu da hücrelerin hasar görüp ölmelerine sebep olur. Doktor rahatsızlığı teşhis etmek için karın ultrasonu veya tomografi taraması isteyebilir.
Eğer nekrotizan pankreas iltihabınız varsa, doktor ölü doku örneği alarak enfeksiyon olup olmadığını görmek isteyebilir. Enfeksiyon varsa, muhtemelen antibiyotik almanız gerekebilir ve ölü dokular da alınırlar.
Ölü dokuların enfeksiyonları nekrotizan pankreas iltihabının ölüm riskini arttırır ve bu nedenle tedavi olabildiğince hızlı olmalıdır.
Pankreas İltihabı Sebepleri
Akut ve kronik pankreas iltihabı genelde aynı sebepleri paylaşır. Bunlar şöyle:
- safra taşları
- çok alkol tüketmek
- bazı ilaçlar
- pankreas kanseri
- karın ameliyatları
- enfeksiyonlar
- kistik fibroz
- bel bölgesinde sakatlanmalar
Kanda yüksek düzeyde kalsiyum ve trigliseritler bulunması da kronik pankreas iltihabına sebep olabilir.
Safra taşları akut pankreas iltihabının en yaygın sebebi durumundadır. Safra taşları sindirime yardımcı olan safradan oluşan küçük, katı nesnelerdir.
Yeterince büyük bir safra taşı, temel pankreas kanalının ve safra kanalının birleştiği noktada tıkanma yapabilir. Bu kanallar ince bağırsakların ilk kısmına açılırlar.
Pankreas kanalı pankreastaki sindirim enzimlerini taşır. Safra kanalı ise karaciğerdeki diğer maddeler ile safra maddelerini taşır. Safta taşının bu maddelerin aktarımını engellemesi hem safra kesesinde hem de pankreasta inflamasyona sebep olur.
Pankreas İltihabı Teşhisi
Doktor muhtemelen teşhis için kan testleri ve görüntüleme testlerini birlikte kullanacaktır. Eğer akut pankreas iltihabınız varsa, ağır karın ağrınız olacaktır ve kan testleri pankreas enzimlerinizin düzeyinde ciddi bir artış göstereceklerdir.
Farklı ultrason, MR ve tomografi türleri ile pankreas anatominiz, iltihap belirtileriniz ve safra ile pankreas kanalı bilgileriniz elde edilebilirler. Dışkı testi de dışkınızda normalden daha fazla yağ olup olmadığını gösterebilir.
Pankreas Fonksiyon Testi
Pankreas fonksiyon testi sekretin uyarımı testi olarak da adlandırılır ve pankreasın sekretine normal tepki verip vermediği tespit edilir. Sekretin pankreasın gıdaları sindirmeye yardımcı sıvıları salgılamasını tetikleyen hormondur.
Test sırasında doktor burnunuzdan bir tüp sokar ve oradan boğaz ve ince bağırsaklara kadar gider. Damardan sekretin verilir ve tüpteki sıvılardan numune alınır.
Doktor sıvıyı laboratuvara göndererek pankreasınızı etkileyen herhangi bir rahatsızlık olup olmadığının tespitine yardımcı olur.
Pankreas İltihabı Tedavisi
Akut ve kronik pankreas iltihabının tedavisinde genelde hastaneye yatmak gerekir. Pankreas sindirim sisteminin temel bir parçasıdır ve iyileşmek için dinlenmeye ihtiyacı vardır.
Bu nedenle burnunuzdan doğrudan midenize giden veya damardan verilen size özel sıvı ve besinler alırsınız. Buna nasogastrik beslenme tüpü adı verilir.
İlaçlar da ağrıların kontrolüne yardımcı olabilirler. Ayrıca pankreasınız yeterince üretmiyorsa kronik pankreas iltihabı için yapay sindirim enzimleri alabilirsiniz.
Ağızdan beslenmeye tekrar başlamak rahatsızlığın durumuna bağlı. Bazı insanlar bir kaç gün sonra daha iyi hissediyorlar. Bazılarının ise yeterince iyileşmek için bir iki haftaya ihtiyaçları oluyor.
Ameliyat
Diğer tedaviler işe yaramazsa ameliyat gerekli olabilir. Eğer doktor safra taşı görürse, safra taşını ameliyatla almak da yardımcı olabilir. Ameliyatta pankreasın hastalıklı bölümleri de alınabilir.
Pankreas İltihabı Diyeti
Az yağlı, sağlıklı bir beslenme hastalığın iyileşme dönemi için önemli. Kronik pankreas iltihabına sahip olan insanların tükettikleri yağ miktarı konusunda özellikle dikkatli olmaları gerekiyor çünkü pankreas fonksiyonları zayıf durumda oluyor. Aşağıdaki gıdaları sınırlandırmaya dikkat edin:
- kırmızı et
- kızarmış gıdalar
- tam yağlı süt ürünleri
- şekerli tatlılar
- tatlandırılmış içecekler
- kafein
- alkol
Sindirim sistemine daha az yük bindirmek için gün içinde küçük öğünler tüketin. Protein ve antioksidan zengini gıdalar tüketin ve bol su için.
Doktor ayrıca yeterince besin almanızı sağlamak için vitamin takviyeleri de yazabilir.
Pankreas İltihabı İçin Ev Çözümleri
Pankreas iltihabınız varsa ve özellikle de devamlı ağrınız varsa doktorunuzu görmeniz önemli. Tedaviyi evde desteklemek ve önlemek için atılabilecek adımlar da var.
Yaşam Tarzı Değişimleri
Tütün ürünlerini bırakmak ve alkol alımını sınırlandırmak daha hızlı ve tamamen iyileşmenize yardımcı olur. Yardıma ihtiyaç olursa bu konuları doktorunuzla konuşun.
Sağlıklı bir kiloyu korumak safra taşlarından kaçınmanıza yardımcı olabilir çünkü pankreas iltihabının temel sebebi onlardır. Dengeli beslenme ve bol sıvı alımı da hastalığı önlemek veya hızlıca geçirmek için önemli.
Ağrı Kontrolü İçin Alternatif Teknikler
Muhtemelen hastanede damar yolundan ağrı kesici alırsınız. Alternatif terapiler de pankreas iltihabı ağrısını azaltmaya yardımcı olabilirler.
Yoga, derin nefes egzersizleri ve meditasyon gibi rahatlama egzersizlerini geleneksel tedaviler ağrıları azaltmazsa kullanabilirsiniz. Bu alternatif tedaviler zihninizdeki rahatsızlığı hafifletebilen yavaş, ölçülü hareketlere odaklanırlar.
2017 yılındaki bir çalışmada akupunkturun da kronik pankreas iltihabına sahip olan insanlarda kısa vadeli ağrı kesme özelliği gösterdiğini ortaya koyuldu. Daha fazla araştırma gerekli olsa da antioksidan takviyesi almanın da pankreatit ağrısını azaltmaya yardımcı olabileceği belirtiliyor.
Pankreas İltihabı Ağrısı
Rahatsızlık ile bağlantılı ağrı bir kaç dakikadan bir kaç saate kadar sürebilir. Ağrı vakalarda kronik pankreas ağrısı devamlı olabilir.
Ağrı muhtemelen yediğinizde veya yatar pozisyonda daha fazla olacaktır. Oturmak veya öne doğru durmak rahat ettirebilir.
Yoga, meditasyon ve akupunktur gibi aktiviteler ağrı konusunda yardımcı olabilirler. Ayrıca ağrı kesicileri ve antioksidan takviyelerini de deneyebilirsiniz.
Ameliyat pankreas iltihabının en son çözümüdür ancak 2013 yılındaki bir araştırmada ameliyatı hastalığın erken döneminde uygulamanın ağrılar konusunda yardımcı olduğu görülüyor.
Pankreas İltihabı Komplikasyonları
Bazı insanlarda komplikasyonlar ortaya çıkabilirler. Bunlar nadirdirler ancak kronik pankreas iltihabına sahip insanlarda daha yaygındırlar:
- böbrek hasarı
- pankreas kanseri
- diyabet
- yetersiz beslenme
- pankreas enfeksiyonları
Akut pankreas iltihabı nefes almakta zorlanma riskinizi arttırır. Ayrıca yalancı kistlerin oluşumuna da sebep olabilir çünkü pankreasta doku ve diğer artıklar toplanırlar. Bunlar kendi kendilerine geçebilirler. Eğer yırtılırlarsa enfeksiyona sebep olabilirler ve tedavi edilmezlerse kanama ölümcül olabilir.
Pankreas İltihabı Risk Faktörleri
Bazı faktörler pankreas iltihabı geliştirme riskinizi arttırırlar:
- ağır alkol tüketimi
- obezite
- sigara içmek
- genetik
Erkeklerde ortaya çıkma ihtimali kadınlardan daha fazladır.
Sigara içmek ve ailede hastalığın geçmişinin olması gibi risk faktörlerinin kombinasyonu hastalığı geçirme ihtimalinizi arttırır. Sigara ve alkol tüketimi de akut pankreas iltihabının kroniğe dönme riskini arttırır.
Pankreas İltihabının Önlenmesi
Sebebine bağlı olarak onu önleyemeyebilirsiniz. Yine de riski azaltmak için yapabileceğiniz bir kaç şey var:
- Alkollü içecekleri sınırlandırmak
- Sigarayı bırakmak
- Sağlıklı bir kiloda kalmak
- Dengeli beslenme
Bol lifli beslenme ve şekerden kaçınmak da hastalığın temel sebebi olan safra taşlarını önlemenize yardımcı olabilir.
Sonuç Olarak
Sağlıklı bir yaşam tarzı ve gerektiğinde tıbbi tedavi ile pankreas iltihabını kontrol altına alabilirsiniz. Sigaradan ve çok alkol tüketiminden kaçınmak özellikle önemli.
Eğer belirtileriniz tekrar ortaya çıkarlarsa, doktorunuzla hemen görüşün.
