Pankreas, sindirim için üretilen temel enzimlerin oluşturulduğu ve vücudun şekeri işleyebilmesi için üretilen hormonların salgılandığı merkezi organdır. Ancak pankreas da bozulabilir ve bunun sonucunda sindirim enzimleri henüz pankreası terk etmeden aktif hale gelirler ve bu da pankreatit adı verilen pankreas iltihabına sebep olur. Hem akut hem de kronik hastalarda pankreas yaraları oluşabilir ve bunun sonucunda pankreas kötü çalışmaya, hatta çalışmamaya başlayabilir.

Akut pankreatit, pankreasin aniden inflamasyona maruz kalması sonucu ortaya çıkar ve ağrılara, kötü sindirime ve şişkinliklere sebep olur. Eğer enfeksiyon da oluşursa ciddi komplikasyonlar da ortaya çıkabilirler.

Kronik pankreatit ise pankreasta süregelen bir inflamasyon sonucu ortaya çıkar ve bu organ kalıcı olarak hasar görür. Kronik pankreatitin tedavisi yoktur ve karaciğer iflası, diyabet, pankreas kanseri gibi hayatı tehdit eden komplikasyonlar ortaya çıkabilirler.

Pankreatit Belirtileri

Pankreatit sahibi olduğunuzda aşağıdaki belirtilerden bir veya bir kaç tanesine sahip olabilirsiniz lakin bazılarında belirtiler çok hafif olabiliyorlar.

Akut Pankreatit Belirtileri

• Üst karında ağrılar
• Üst karından omuz ve bele giden ağrılar
• Yemekten sonra artan ağrılar
• Karına dokunulunca gelen rahatsızlık
• Ateşlenme
• Nabzın artması
• Bulantılar
• Kusmalar

Kronik Pankreatit Belirtileri

• Üst karında devam eden ağrılar
• Genelde ciddi bir kilo kaybı
• Dışkının yağlı ve kokulu olması

Pankreatit Sebepleri ve Risk Faktörleri

Pankreatitin pek çok sebebi bulunuyor ve bunların bir kısmı beslenme düzeni ve genel sağlık ile alakalı. Ancak pankreatitin fiziksel yaralanmalar, ameliyatlar ve tıbbi koşullardan dolayı ortaya çıktığı vakalar da mevcut. Bilinen risk faktörleri şu şekildeler:

• Alkolizm
• Safra kesesi taşları
• Safra kesesi ameliyatı
• Sigara içmek
• Kandaki yüksek kalsiyum düzeyleri
• Hiperparatiroid
• Yüksek trigliserit düzeyleri
• Enfeksiyonlar
• Karın bölgesinde yaralanmalar
• Kistik fibroz
• Karın ameliyatları
• Belli başlı ilaçlar
• Pankreas kanseri
• Genetik yapı
• Yüksek yağlı beslenme düzeni, özellikle tip-2 diyabeti olanlarda

Pankreatitin Tehlikeleri

Tedavi edilmeyen bir pankreatit rahatsızlığı, ciddi komplikasyonlara ve hatta ölüme sebep olabilmektedir. Bu nedenle belirtiler ortaya çıktığında tıbbi yardım almanız gerekmektedir.

• Yalancı kistler sıvı birikimine sebep olurlar ve bunlar yırtılırlarsa enfeksiyon ve iç kanamaya sebep olurlar.
• Pankreastaki inflamasyon, bölgeyi bakteri ve enfeksiyonlara açık hale getirir.
• Böbrek iflası ortaya çıkabilir ve diyaliz ihtiyacı doğar.
• Vücuttaki kimyasal değişimlerden dolayı soluk alma sorunları ortaya çıkabilir.
• Diyabet ortaya çıkabilir.
• Besinlerin emilimi zorlaşır ve eksik beslenme oluşur.
• Pankreas kanseri, pankreasın uzun vadeli inflamasyonu sonucunda oluşabilir.

Pankreatit Şüphesi Duyanlar Ne Yapmalılar?

Şunları kesinlikle yapmalısınız:

• Eğer belirtiler ciddilerse hemen bir tıbbi yardım almalısınız.
• Belirtiler hafif düzeydelerse doktorunuzdan randevu almalısınız.
• Küçük, hafif ve az yağlı porsiyonlar tüketmelisiniz.

Şunları ise yapmamalısınız:

• Belirtileri sadece birer rahatsızlık olarak görmemelisiniz.
• Yüksek yağlı beslenmemelisiniz.
• Alkol ve sigara içmemelisiniz.

Pankreatit Diyeti

Akut veya kronik pankreatit tanısı aldıktan sonra, beslenme ilk öncelik olmalıdır. Bu diyetin hedefi, eksik beslenmeyi engellemek, kan şekeri düzeylerini dengelemek ve bu sırada böbrek, karaciğer problemlerinden kaçınmaktır.

Columbia Üniversitesi Pankreas Merkezi, besinler bkaımından zengin, kaliteli proteinler, tam tahıllar, meyveler, sebzeler, düşük yağlı ürünler içeren bir beslenme düzeni önermektedir ve kızarmış yağlı gıdalar ile alkolden uzak durulmasını salık vermektedir. Bunun yanında düzenli kan testleri ile beslenme eksikliklerinin de tespit edilmesi tavsiye edilmektedir.

Önerilen bu beslenme düzeni Akdeniz diyetine bir hayli yakındır ve bu nedenle Akdeniz ülkelerinde sık rastlanan beslenme düzenini hayatınıza dahil edebilirsiniz. Fakat bunu yaparken yağlar açısından zengin olabilen bu beslenme düzeninde bazı değişimler gerçekleştirmek de gerekecektir çünkü sağlıklı yağlar bile pankreatit sahibi olanlarda sorunlara sebep olabiliyorlar.

Uzmanlar günlük olarak şu gıdaları tüketmeyi pankreatit sahiplerine öneriyorlar:

• 3 öğün tam tahıllar
• 2 öğün taze meyve
• 5-7 öğün sebze
• 1 öğün kuruyemişler
• 1 öğün kaliteli hayvansal protein
• 1 öğün az yağlı süt ürünü

Bunun yanında haftalık olarak önerilen bazı tüketim kalemleri de mevcut:

• 3 öğün taze yakalanmış balık
• 2 öğünden fazla olmayan dana veya kuzu eti
• 3 öğün yumurta
• 3-4 öğün tavuk veya hindi
• 3-4 öğün kuruyemiş
• 1-2 öğün sağlıklı tatlılar
• 4-6 öğün mercimek türleri

Buradaki temel hedef, vücudu sindirimi kolay besinler ile beslemek ve aynı zamanda kan şekerini fırlatmayacak bir şekilde tüketim gerçekleştirmek.

Pankratit Sahiplerinin Kesinlikle Kaçınmaları Gereken Ürünler

• Alkol, tütün ve kafein
• Buğday, soya, süt ürünleri, mısır ve yapay tatlandırıcılar gibi yaygın alerjenler
• Kızarmış gıdalar
• Makarna ve beyaz ekmek gibi rafine un ürünleri
• Şeker
• Ticari yemeklerdeki trans yağ asitleri

Pankreatitin Tekrar Etmemesi İçin Yapmanız Gereken Hayat Tarzı Değişimleri

• Sigara içiyorsanız veya tütün ürünleri tüketiyorsanız, bunu bırakmalısınız.
• Günde 3-4 küçük öğün tüketmelisiniz.
• Bol bol su içmeli ve su eksikliği çekmekten kaçınmalısınız.
• Stres ve ağrılara karşı rahatlatıcı etkinlikler yapmalısınız.
• Her hafta yoga yapmalısınız. Araştırmalar kronik pankreatiti olanlarda yoganın hayat kalitesini ciddi anlamda arttırdığını gösteriyorlar.