Raynaud sendromu, bedeninizdeki parmak uçları gibi bazı bölgelerin soğuk havalarda veya stresli anlarda uyuşması ve soğuması olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. Hastalıkta cilde kan takviyesi yapan kılcal damarlar daralırlar ve bu nedenle bu bölgeye olan kan akışı sınırlanır.

Kadınlarda Raynaud sendromu olma ihtimali daha fazladır. Soğuk iklimlerde yaşayan insanlarda daha yaygın görülüyor.

Tedavi süreci hastalığı şiddetine ve başka sağlık problemlerine sahip olup olmadığınıza göre değişkenlik gösteriyor. Çoğu insan için engelleyici bir hastalık değil ama yaşam kalitenizi etkileyebilir.

Raynaud Sendromunun Türleri

Rahatsızlığın iki temel türü var:

  • Primer Raynaud: Raynaud hastalığı olarak da adlandırılır ve bu en yaygın olan şekli bağlantılı bir rahatsızlığın sonucu değildir. O kadar hafif olur ki Raynaud sahibi insanlar tedavi aramazlar. Kendi kendine geçer.
  • Sekonder Raynaud: Raynaud fenomeni olarak da adlandırılır ve altta yatan bir sorundan kaynaklanır. Daha az yaygın olsa da daha ciddi olur.

Sekonder Raynaud belirtileri genelde 40 yaş civarında ortaya çıkarlar, primer Raynaud ise çok daha erken dönemde kendini gösterir.

Primer Raynaud’un Sebepleri Nelerdir?

Hava soğuk olduğunda beden sıcaklığını korumak ister. Bunu yapmanın bir yolu kalpten en uzakta olan bölgelere giden kan akışını yavaşlatmaktır ve bu da eller ve ayaklar demektir. Bunu yapmak için bu noktalara kan taşıyan kılcal damarlar daraltılırlar ve cildinizden uzağa taşınırlar. Buna vazomotor tepki adı verilir.

Eğer Raynaud’unuz varsa, tepkiniz çok daha fazla olur. Bu damarlar normalden daha fazla ve daha hızlı daralırlar. Bu da parmak ve ayak parmaklarınızın uyuşmasına, renginin beyaz veya maviye dönmesine sebep olur. Bu durum genelde 15 dakika kadar sürer. Damarlar rahatlayıp da beden tekrar ısındığında, parmaklarınız normale dönmeden önce biraz kızarır ve karıncalanırlar. Bu tepkiyi kontrol eden genlerinizde farklılık olabilir ama doktorlar genler ve Raynaud arasında bir ilişki henüz bulamadılar.

Sekonder Raynaud’un Sebepleri Nelerdir?

Sekonder Raynaud da aynı şekilde işler ancak aslında başka bir hastalığın sonucudur. Sekonder Raynaud geçirme ihtimalinizi arttıran rahatsızlıklar şöyle:

  • Bağ doku hastalıkları: Skleroderma yani cildin sertleşmesine ve yara olmasına sebep olan nadir bir hastalığınız varsa, muhtemelen Raynaud’unuz vardır. Lupus, romatoid artrit ve Sjogren sendromu da ihtimali arttırır.
  • Damar hastalıkları: Buna atheroskleroz veya kalbi besleyen damarlarda tıkanma, el ve ayak damarlarında inflamasyona sebep olan Buerger hastalığı, akciğerlerdeki damarları etkileyen bir yüksek tansiyon türü olan primer pulmoner hipertansiyon dahildir.
  • Karpal tünel sendromu: Ellerinizdeki temel sinirlere genel bir baskı uyuşmaya, ağrıya sebep olabilir ve soğuğa karşı daha hassas hale getirir.
  • Tekrar eden eylemler ve titreşim: Tekrar tekrar yaptığınız bir hareket, örneğin piyano çalmak gibi eylemler aşırı kullanım kaynaklı sakatlığa sebep olurlar. Matkap gibi titreşimli aletleri kullanmak da buna sebep olur.
  • Sigara: Kan damarlarınızı daraltır.
  • Sakatlıklar: Kırık, ameliyat veya soğuk ısırmasından dolayı el ve ayaklarda görülen hasarlar dahildir.
  • Bazı ilaçlar: Beta-blokerlar gibi yüksek tansiyon ilaçları, migren ilaçları, dikkat eksikliği ve hiperaktivite ilaçları ile bazı kemoterapi türleri damarlarınızı daraltırlar.

Belirtileri

Raynaud hastalığı bazı insanlar soğuğa maruz kaldıklarında onları etkiler.

Sıcaklıklar düştüğünde, parmak veya ayak parmaklarındaki damarlar kasılırlar. Bu kasılma etkilenen dokularda hipoksi yani oksijensizliğe sebep olur. Parmaklar muhtemelen soğuk ve uyuşuk olacaklardır.

Etkilenen bölge önce beyaza, sonra maviye döner. Isınıp da kan akışı geri döndüğünde kızarma ile birlikte karıncalanma hissi ortaya çıkabilir ve biraz şişme olabilir. Ayrıca ağrılı bir zonklama da olabilir.

El ve ayak parmakları en çok etkilenen bölgelerdir ancak burun, dudak ve kulaklar da etkilenebilirler.

Bazı kadınlarda meme uçlarında da özellikle emzirme sırasında ortaya çıkabilir. Yoğun zonklamaya sebep olur ve bu belirti kandida mantarı belirtilerine benzediğinden yanlış teşhise yol açabilir.

Nöbet genelde 15 dakika kadar sürer ve buna bedenin normale dönme süreci dahildir.

Komplikasyonları

Eğer sekonder Raynaud’unuz ağırsa, ki bu çok nadirdir, el ve ayak parmaklarına giden kandaki azalma doku hasarına yol açabilir.

Tamamen tıkanmış bir damar cilt yaralarına veya ölü dokulara yol açabilir ve bunların ikisini de tedavi etmek zor olabilir. Nadiren de olsa aşırı ve tedavi edilmemiş vakalarda bedendeki etkilenen bölgenin alınması gerekebilir.

Teşhis

Doktor hastaya belirtileri, beslenmesi, alışkanlıkları ve hobileri hakkında sorular soracaktır. Hasta belirtilerin ilk ne zaman görüldüğünü, ne kadar sık ortaya çıktıklarını ve muhtemel sebeplerini anlatmalı. Bu tip bilgileri günlük gibi tutmak faydalı olabilir.

Sekonder ve primer Raynaud arasındaki farkı bulmak için doktorun kapillaroskopi yapması gerekebilir. Burada tırnaların dibindeki deri bölgesi incelenir ve mikroskop ile değerlendirilerek damar bozuklukları görüntülenmeye çalışılır.

Eritrosit sedimentasyon oranını ölçmek veya antinükleer antikorlara bakmak için kan testi de istenebilir. Bunlar otoimmün problemler veya diğer inflamatuvar süreçler hakkında bilgi verebilirler.

Tedavi Süreci

Raynaud hastalığının tedavisi yok ancak belirtileri yönetmenin yolları var.

Hafif Raynaud formları için evden çıkmadan önce etkilenen bölgeleri sarmalamak faydalı olabilir. Eğer nöbet başlarsa, etkilenen bölgeleri ılık bir suda bekletmek belirtileri hafifletebilir veya kötüleşmesine engel olabilir.

Stres sebebiyle oluyorsa, stresi yönetmeyi öğrenmenin faydası olabilir.

Orta-ağır vakalarda ilaç gerekli olabilir.

Alfa-1 blokerlar kan damarlarını daraltan norepinefrinin etkilerini durdururlar.

Dihidropiridin kalsiyum kanal blokerleri el ve ayaklardaki ince damarları rahatlatırlar.

Deri üstü nitrogliserin merhemi etkilenen bölgeye sürüldüğünde kan akışını ve kardiyak çıktığı iyileştirerek, tansiyonu düşürerek belirtileri hafifletiyor.

Damar genişletici özellikleri bilinen diğer vazodilatörler de bu konuda fayda sağlayabilirler.

Sinir Ameliyati: Sempatektomi

Raynaud’a sebep olan damar daralması etkilenen bölgedeki sempatik sinirlerden kaynaklanırlar. Cerrah küçük bir kesik açarak sinirleri damarlardan ayırabilir ve böylece nöbetlerin sıklığı ve şiddeti azalır. Bu uygulama her zaman başarılı olmaz.

Kimyasal İğneler

Sempatik sinir liflerini engelleyen belli kimyasallar uygulamak etkili olabilir. Botoks, lokal anestezi ilaçları gibi ürünler bazı insanlarda işe yarayabiliyorlar. Ancak iğnenin etkisi geçtiğinde tedavinin tekrar uygulanması gerekir.

Raynaud ile Yaşamak

Raynaud’a eğilimi yüksek olanların onu tetiklememek için aşağıdaki önlemleri almaları uygun olabilir:

  • iyi giyinmek, evi sıcak tutmak
  • duygusal stresten olabildiğince kaçınmak
  • sağlıklı bir yaşam tarzı ve stresi azaltmak için egzersiz yapmak
  • belirtileri tetikleyen ilaç ve maddelerden kaçınmak
  • kafein ve alkol tüketimini sınırlandırmak
  • sigara içmemek

Ayrıca uzuvlarda yaralar gelişirse bir doktora gidilmesi öneriliyor. Tıbbi yardım almak belirtilerin kötüleşmesine ve ciddi komplikasyonların ortaya çıkmasına engel olabilirler.