Sabahları ağız kuruluğu ile uyanmak rahatsız edici bir durum olabileceği gibi ciddi sağlık sorunlarının habercisi olabilir. Ağız kuruluğunu geçirmek için atılacak adımları belirlemeden önce bunun altında yatan nedeni belirlemek gerekir.
Ağız kuruluğunu tedavi etmek ya da önlemek bazı durumlarda mümkün olabilir. Bazense altta yatan sorunu tedavi etmek mümkün olmayabilir. Bununla birlikte ağız kuruluğunu tamamen ortadan kaldıramasanız dahi azaltmanızın yolları bulunmaktadır.
Ağız kuruluğu nedir?
Ağız kuruluğunu ifade etmekte kullanılan tıbbi terim kserostomi olmaktadır. Ağız kuruluğu, tükürük bezlerinin yeteri kadar tükürük üretememesi sonucu ağızda yeteri miktarda tükürük bulunmaması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, hiposalivasyon olarak bilinmektedir.
Tükürük aşağıdakileri sağladığı için sağlık açısından oldukça önemlidir :
- Bakterileri öldürür
- Ağzı temizler
- Yenilen yiyeceklerin sürüklenmesine yardımcı olur
Ağız kuruluğu aşağıdaki belirtilere neden olabilir:
- Hafif ila şiddetli boğaz ağrısı
- Ağızda yanma
- Yutma zorluğu
- Konuşma zorluğu
- Ses kısıklığı
- Burunda ve genizde kuruluk
Ağız kuruluğu nedeniyle şu şikayetler ortaya çıkabilir:
- Yetersiz beslenme
- Diş eti hastalıkları, çürükler ve diş kaybı gibi diş sorunları
- Kaygı, stres ya da depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar
- Tat duyusunun bozulması
Ağız kuruluğuna neden olan çeşitli faktörler olabilir. Bu faktörlerden bazıları ağız kuruluğunun sürekli olmasına neden olabilirken diğer faktörler ağzı geçici olarak kurutabilir.
Sabahları ağız kuruluğu ile uyanmanıza sebep olabilen 10 nedeni aşağıda okuyabilirsiniz.
1. Ağızdan nefes alma
Sabahları ağzınız kuru şekilde uyanmanızın nedeni uyku alışkanlıklarınız olabilir. Ağzınız açık uyursanız, sabahları ağız kuruluğu ile uyanabilirsiniz. Ağız açık şekilde uyumanın nedenleri arasında şunlar yer alabilmektedir:
- Alışkanlık
- Genizde tıkanıklık
- Altta yatan bir sağlık sorunu
Horlama ve obstrüktif uyku apnesi, ağızdan nefes almaya ve ağız kuruluğuna neden olabilmektedir.
2006 yılında 1000’in üzerinde yetişkin üzerinde yapılan bir araştırmada horlayan kişilerin yüzde 16,4’ünün ve obstrüktif uyku apnesi olanların yüzde 31,4’ünün uyandıktan sonra ağız kuruluğu yaşadıkları görüldü. Bu sorunları yaşamayan kişilerin yalnızca yüzde 3,2’si ağız kuruluğu yaşadıklarını bildirdi.
Araştırmada ayrıca obstrüktif uyku apnesi daha şiddetli olan kişilerin, bu sorunu daha hafif yaşayan kişilere göre ağız kuruluğu yaşama olasılıklarının daha yüksek olduğu görüldü.
2020 yılında yapılan bir araştırmada ise yakın zamanda uyku apne hipopne sendromu teşhisi bulunan kişilerde ağız kuruluğunun etkileri incelendi. Hipopne, solunumun sığ olması ile ilişkiliyken apne ise solunumun tamamen durmasına neden olur.
Uyku apne hipopne sendromuna sahip 60 kişinin yüzde 45’i uyandıklarında ağız kuruluğu yaşadı. Kontrol grubu ise 54 kişiden oluşuyordu ve bu grupta ağız kuruluğu bildirenlerin oranı yüzde 20,4 oldu.
Uyku apne hipopne sendromu olan kişilerde ağız kuruluğuna aşağıdaki durumlarda daha fazla rastlandı:
- Apnenin daha şiddetli olması
- Vücut kitle endeksinin daha yüksek olması
- Sorunun tedavisinde CPAP cihazı kullanılmış olması
2. Kullanılan ilaçlar
İlaçlar, ağız kuruluğunun önemli nedenlerinden bir tanesidir. Aşağıdakiler dahil olmak üzere yüzlerce ilaç ağız kuruluğuna neden olabilmektedir:
- Sinüste sorunlar
- Yüksek tansiyon
- Kaygı ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklar
- Parkinson hastalığı
- Uyku sorunları
- Mide bulantısı ve kusma
- İshal
- Aşırı aktif mesane
- Alerji
- Nevralji
Ciddi bir sağlık sorununuz varsa ve ilaç kullanmanız gerekiyorsa kronik olarak ağız kuruluğu yaşayabilirsiniz.
Ayrıca birden fazla ilaç kullanıyorsanız, ağız kuruluğu yaşama konusunda daha yüksek bir risk altında olursunuz.
Ağız kuruluğunuzu gidermek ve ilaç kullanımınız için doktorunuzla konuşmanız önemlidir. Sabahları ağız kuruluğu ile uyanmamanız için aldığınız ilaçların saatlerini değiştirmeniz mümkün olabilir. Doktorunuz aynı zamanda ağız kuruluğuna neden olmayan başka bir ilaç belirleyebilir ve bunu kullanmanızı önerebilir.
3. Yaşlanma
Yaşadığınız ağız kuruluğu yaşlandıkça daha sık gerçekleşebilir. 65 yaşın üzerindeki yetişkinlerin yüzde 30’u ve 80 yaş üzerindeki yetişkinlerin yüzde 40’ı ağız kuruluğu yaşamaktadır.
Bununla birlikte ağız kuruluğunun nedeni yaşlanmanın kendisi olmayabilir. Ağız kuruluğu, diğer sağlık sorunlarına bağlı olarak kullanılan ilaçların sonucunda ortaya çıkıyor olabilir.
Diyabet, Alzheimer hastalığı ve Parkinson hastalığı gibi bazı sağlık sorunları da ağız kuruluğuna neden olabilir.
4. Diyabet
Diyabetiniz varsa ağız kuruluğu yaşamanızın bazı nedenleri bulunmaktadır.
Susuz kalmanız ya da kan şekeri seviyelerinizin sürekli olarak yüksek olması durumunda ağız kuruluğu yaşayabilirsiniz. Aldığınız ilaçlar da ağız kuruluğuna neden olabilir.
Diyabetinizi kontrol altına almak için yapacağınız şeyler ağız kuruluğu yaşama riskinizi azaltmanıza yardımcı olabilir. Aldığınız ilaçlarla ilgili doktorunuzla konuşun ve ağız kuruluğunuzu azaltmak için ilaç değişimi yapmanız gerekip gerekmediğini danışın.
5. Alzheimer hastalığı
Alzheimer hastalığı kişinin su içme becerisini ya da susuz kaldığından başkalarından su istemek için onlarla iletişim kurma becerişini etkileyebilir. Bu da susuzluğa neden olabilir ve sabahları ağız kuruluğu yaratabilir.
Ağız kuruluğuna aşağıdaki durumlar eşlik edebilir:
- Baş dönmesi
- Kalp atış hızında artış
- Deliryum
Alzheimer hastalığına sahip kişilerin yaşadıkları susuzluk, acil servise ya da hastanede yatışa ihtiyaç duyulmasına neden olabilir.
Susuzluğu önlemek için bol bol su içtiğinizden emin olun. Alzheimer hastalığına sahip biriyle ilgileniyorsanız, onu gün boyu su içmeye teşvik etmeyi unutmayın.
Havadaki ve iç ortamlardaki değişimlerin de ihtiyacınız olan su miktarını arttırabileceğini unutmayın.
6. Sjögren sendromu
Sjögren sendromu, ağzın ve gözlerin yanındaki bağ dokuyu etkileyen otoimmün bir hastalıktır. Bu sendromun birincil belirtisi ağız kuruluğu olmaktadır. Sjögren sendromu genelde menopozda olan kadınları etkilemektedir.
Otoimmün hastalıkların tedavisi mümkün olmasa da doktorunuz yaşadığınız sorunun neden olduğu belirtileri kontrol altına almanıza yardımcı olacaktır.
Sjögrön hastalığı ile birlikte romatoid artrit ve lupus gibi diğer otoimmün hastalıklar da görülebilir.
7. Kanser terapisi
Baş ve boyundaki kanserler için görülen tedaviler de ağız kuruluğuna neden olabilir. Başa ve boyna verilen radyasyon tükürük bezlerinde kalıcı hasara neden olup sürekli olarak ağız kuruluğu yaşamanıza yol açabilir.
Kemoterapi de geçici olarak ağız kuruluğu yaşamayan neden olabilir. Bu durum kanser tedavisine başlandıktan hemen sonra ya da tedaviden aylar veya yıllar sonra ortaya çıkabilir.
8. Tütün ve alkol kullanımı
Alkol ya da tütün kullanımından sonra ağız kuruluğu yaşamak mümkündür.
Alkol asidiktir ve susuzluğa neden olabilir. Sonuç olarak ağız kuruluğu ya da dişlerle ilgili sorunlar görülebilir. Hatta alkol içeren ağız bakım suları kullandıktan sonra dahi ağız kuruluğu yaşayabilirsiniz.
Tütün ise tükürüğün akış hızını değiştirebilir. Bu nedenle ağız sağlığını etkileyebilir.
2010 yılında yapılan bir araştırmada sigara içen 100 kişi ve sigara içmeyen 100 kişi değerlendirildi. Sigara içen kişilerin yüzde 39’unun, sigara içmeyenlerin ise yüzde 12’sinin ağız kuruluğu yaşadığı görüldü. Sigara içen kişilerin aşağıdaki sorunları yaşama riskinin de daha fazla olduğu görüldü:
- Çürükler
- Diş eti hastalıkları
- Dişlerde sallanma
9. Uyuşturucu madde kullanımı
Uyuşturucu madde kullanımı da ağız kuruluğuna neden olabilmektedir. Bu maddeler tıpkı tütün gibi ağızdaki tükürük akışını etkiler.
Madde kullanımı ağız sağlığını ve ağız hijyenini sağlama becerisini de etkileyebilir. Özellikle bazı maddeler asidik olduğu için dişlerin hızlı bir şekilde çürümesine neden olabilir.
10. Oral pamukçuk
Oral pamukçuk, ağız kuruluğunun görüldüğü yaygın bir mantar hastalığıdır. Vücut, bu hastalığa neden olan mantarı yok etmek için yeteri kadar tükürük üretmediği için mantar enfeksiyonu ile birlikte ağız kuruluğu görülebilir.
Oral pamukçuğu geçirmek için antifungal ilaçlar kullanmak gerekebilir. Ayrıca ağız hijyeninde sağlıklı alışkanlıklara sahip olmak ve ağzı tuzlu su ile çalkalamak, enfeksiyon riskinin azalmasına yardımcı olabilir.
Ağız Kuruluğu Tedavisi
Ağız kuruluğuna neden olan sağlık sorunu tedavi edilemese dahi ağız kuruluğunu azaltmak için uygulanabilecek çeşitli tedaviler bulunmaktadır.
Ağız kuruluğunu azaltmak için şunları uygulayabilirsiniz:
- Şekersiz sakız çiğnemek
- Şekersiz sakız emmek
- Buz parçası emmek
- Susuz kalmamak
- Yemeklerin yanında su içmek
- Lokmaları yutmadan önce iyice çiğnemek
- Kuru, baharatlı ya da tuzlu yiyeceklerden kaçınmak
- Alkol ve kafeinden uzak durmak
- Yatak odasında soğuk su buharı makinesi kullanmak
Doktorunuz ağız kuruluğunuzun hafiflemesi için tükürük bezlerinizi uyarmaya yardımcı olacak ürünler önerebilir:
- Özel diş macunları ve ağız bakım suları gibi topikal tedaviler
- Florür tedavileri
- Burun ve ağız spreyleri
- Oral ilaçlar
İyi Ağız Hijyeni için Öneriler
Ağız kuruluğu yaşıyorsanız, ağız içinizi temiz ve sağlıklı tutmak için bazı şeylere dikkat etmeniz önemlidir. Bunu yapmanız, diş sorunlarını ve oral pamukçuk gibi mantar enfeksiyonlarını önlemenize yardımcı olabilir.
Ağız içi sağlığı için dikkat etmeniz gereken şeylerden bazıları şunlardır:
- Dişleri günde iki kez yumuşak kıllı bir diş fırçası ve nazik bir diş macunu ile fırçalamak
- Her gün diş ipi ve florür kullanmak
- Ağız hijyeni için diş hekimini düzenli olarak ziyaret etmek
- Mantarların çoğalmasını önlemeye yardımcı olmak için düzenli olarak yoğurt yemek
- İnhale ilaçlar kullandıktan sonra ağzı çalkalamak
- Kan şekeri seviyelerini kontrol altına almak
Ne Zaman Doktora Gitmek Gerekir?
Ağız kuruluğunuz sık ve şiddetliyse doktora gidin. Doktorunuz, size uygun tedaviyi belirlemek amacıyla ağız kuruluğunuzun nedenini teşhis etmek isteyecektir.
Ağız kuruluğunun yanı sıra ağzınızla ilgili başka bir belirti yaşıyorsanız, bunu doktorunuza bildirmeyi unutmayın. Ağzınızın içerisinde meydana gelen değişiklikler şu şekilde olabilir:
- Renksiz lekeler
- Yaralar
- Diş eti sorunları ve çürük
Muayene sırasında doktorunuz şunları inceleyebilir:
- Tükürük çıkışı, yaralar, diş eti ve diş çürümesi ve diğer sorunlar dahil olmak üzere fiziksel belirtiler
- Sağlık geçmişiniz
- Kan örneği ya da biyopsi
- Ne kadar tükürük ürettiğiniz
- Tükürük bezlerini kontrol etmek için görüntüleme testleri
- Kullandığınız reçeteli ve reçetesiz ilaçlar ile takviyeler
- Sigara ya da uyuşturucu madde kullanımı
Sonuç Olarak
Sabahları ağız kuruluğu ile uyanmanızın pek çok nedeni olabilir. Uyku alışkanlıklarınız, ilaçlarınız veya altta yatan bir sağlık sorunu ağız kuruluğuna neden olabilir.
Ağız kuruluğunuz için endişeleniyorsanız, bunun nedenini öğrenmek için doktorunuza danışın. Doktorunuz, ihtiyaç duyduğunuz tedaviyi almanızda yardımcı olacaktır.
