Sperm hareketliliği, spermlerin etkin bir şekilde hareket edebilme yeteneğidir. Bu doğurganlıkta önemlidir, çünkü sperm yumurtaya erişmek ve gübrelemek için kadının üreme bölgesinde dolaşmaya ihtiyaç duyar. Zayıf sperm hareketliliği, erkek kısırlığının nedeni olabilir. Bu yazıda, sperm hareketliliğinin doğurganlık üzerindeki etkilerinin yanı sıra zayıf nedenlerine ve bunu iyileştirmek için neler yapılabileceğine değineceğiz.

Sperm Hareketliliği (Sperm Motilitesi) Nedir?

Spermlerin tek tek ilerleme biçiminden yola çıkılarak; iki çeşit sperm motilitesi vardır.
Progresif motilite; çoğunlukla düz çizgi veya geniş daireseler ilerleyen spermleri ifade eder.
Progresif olmayan motilite; düz çizgilerle dolaşmayan veya çok dar çevrelerde yüzen sperm anlamına gelir. Sperm serviks mukusundan (vajinal akıntıda) geçerek bir kadının yumurtasını döllemek için, saniyede en az 25 mikrometre ilerleyici hareketliliğe ihtiyaç duyar. Zayıf sperm motilitesi veya diğer bir deyişle Astenozoospermi; spermlerin %32’sinden daha azı etkili bir şekilde hareket edebildiğinde teşhis edilir.

Sperm Hareketliliği Doğurganlığı Nasıl Etkiliyor?

Dünya genelinde yaklaşık 60 ila 80 milyon çift kısırlıktan (infertilite) etkilenmekte ve oranlar ülkeden ülkeye göre değişiklik göstermektedir. Erkek faktörlü infertilite, erkeğin biyolojisiyle ilgili bir sorun nedeniyle, bir kadını hamile bırakamamasına neden olur. İnfertilite vakalarının %40 ila %50’sini oluşturur ve erkeklerin yaklaşık %7’sini etkiler. Erkek infertilitesi, genellikle semen sıvısında (menide) bir takım eksikliklerin sonucudur ve en yaygın sebepleri şunlardır:

• Düşük sperm sayısı veya oligospermi
• Zayıf sperm hareketliliği veya motilite
• Anormal sperm şekli veya teratospermi
Erkek infertilitesinin yaklaşık %90’ı düşük sperm sayısından kaynaklanır, ancak zayıf sperm motilitesi de önemli bir faktördür.

Düşük Sperm Hareketliliğinin Nedenleri Nelerdir?

Düşük sperm motilitesinin nedenleri değişir ve çoğu durumda açıklanamayan durumlar vardır. Spermlerin üretildiği ve saklandığı testislerin hasar görmesi, sperm kalitesini etkileyebilir. Testis hasarının yaygın nedenleri şunlar olabilir:

• Enfeksiyon
• Testis kanseri
• Testis ameliyatı
• Doğuştan gelen bir sorun
• İnmemiş testisler
• Hasar

Anabolik steroidlerin uzun süreli kullanımı sperm sayısını ve hareketliliğini azaltabilir. Esrar ve kokain gibi uyuşturucuların yanı sıra bitkisel ilaçlar da meni kalitesini etkileyebilir. Ayrıca, scrotumda (testis torbası) büyümüş damarların bir sonucu olan varikosel, düşük sperm hareketliliği ile ilişkilendirilmiştir.

Sperm Hareketliliğinde Oluşan Bir Sorun Nasıl Teşhis Edilebilir?

Meni (semen) analizi en temel ve yararlı testtir ve bir doğurganlık sorunu olan 10 erkekten 9’unu tespit edebilir. Test, sperm oluşumunu ve seminal sıvıdaki etkileşimini değerlendirir.

Örnekler genellikle mastürbasyon ile toplanır. Erkeğin sperm hacmini artırmak için numuneyi toplamadan önce 2-7 gün seks yapmaktan kaçınması istenecektir. Test sonuçlarının eksiksiz olmasını sağlamak için tüm boşalmanın steril bir kapta toplanması gereklidir.

Numune genellikle doktor ofisinde veya tesisinde özel bir odada toplanır, ancak bazı durumlarda evde üretilebilir. Durum böyleyse, numunenin analiz edilmesi için bir saat içinde teslim edilmesi gerekecektir. Numune buzdolabında saklanmamalıdır ve doktorlar vücut sıcaklığında tutmak için nakliye sırasında vücudun yakınında tutmayı öneriyorlar. Bu, analiz edildiğinde mümkün olan en iyi kalitede olmasını sağlayacaktır.

Bazen meni örneği, cinsel ilişki yoluyla, özel olarak tasarlanmış prezervatifte veya boşalmadan önce çekilerek toplanabilir. Bunun için ticari bir prezervatif kullanmamak önemlidir, çünkü çoğu numuneyi kıvamlaştırabilen kayganlaştırıcılar veya sperm öldürücüler içerir. Meni örneği, cinsel ilişkiden ve hastalıktan kaçınma süresi de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle değişebilir. Sonuç olarak, genellikle 2 ila 4 hafta arasında iki sıvı örneği toplanır. Kademeli olarak alınan hareketli spermin yüzdesi %32’den daha az ise zayıf sperm motilitesi teşhisi konulabilir.

Sperm Hareketliliğini Nasıl Geliştirebilirsiniz ve Artırabilirsiniz?

İnsanlar spermlerinin kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilecek yaşam tarzı seçimlerine yönelebilirler. Sigara, doğurganlığı azaltabilir ve sperm hareketliliğini etkilediği gösterilmiştir.

Esrar, amfetaminler ve afyonlar dahil eğlence amaçlı ilaçlar ve aşırı alkol tüketimi de sperm kalitesini düşürür. Doktorlar, gebe kalmaya çalışıyorlarsa, insanlardan bunları kullanmamalarını önerir.

Vücut kütle endeksinin 25 veya daha fazla olduğu aşırı kilolu kişilerde; hem spermin kalitesi hem de miktarı olumsuz etkilenebilir.
Skrotum (testis torbası) sıcaklığının artması ile sperm kalitesinde azalma arasında bir bağlantı vardır. İdeal sperm üretilen sıcaklık 35 °C civarındadır veya vücut sıcaklığının hemen altındadır, bu nedenle gevşek iç çamaşırlar ve testislerin serin tutulması için basit önlemlerin alınması sperm hareketliliğinin gelişmesine veya azalmamasına yardımcı olabilir.

Sıcak bir ortamda çalışıyorsanız düzenli olarak mola vermek ve uzun süre oturuyorsanız arada bir ayağa kalkmak, sperm kalitesini artırmak için faydalı olacaktır. Tamamlayıcı tedavilerin sperm hareketliliğini artırmada etkili olduğuna dair bir kanıt yoktur.

Zayıf Sperm Hareketliliğinin Tedavisi Var mıdır?

Zayıf sperm motilitesi, erkek infertilitesine neden olabilir ancak tedaviler mevcuttur. Aşağıda bazı tedavi seçeneklerini bulabilirsiniz:

İntrauterin inseminasyon (Aşılama): Ayrıca suni dölleme olarak da bilinir, aşılama prosedürü spermlerin toplanması ve yıkanmasını içerir. En hızlı hareket eden sperm daha sonra ince bir plastik tüp kullanılarak rahim içine sokulur.

İn vitro fertilizasyon (Tüp Bebek): Tüp bebek işlemi sırasında, kadının yumurtalığından çıkarılan ve laboratuvarda sperm ile döllenen yumurta üretimini teşvik etmek için ilaç verilir. Ortaya çıkan embriyo daha sonra gelişmesi için rahim içine geri döndürülür.

Sperm bağışı: Gebe kalmayı isteyen bir kişi, tüp bebek prosedürüyle kullanılmak üzere bağışçıdan bir sperm bağışı alabilir.
12 aydan uzun süre gebe kalmaya çalışan ve başarısız olan herkesin doğurganlık sorunlarını kontrol ettirmek için doktorlarıyla konuşması önerilir.